چهارشنبه ۱۹ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 May 08
یادداشت اختصاصی «تیتر یک»؛
گذری بر ثبت نقش مادر در سینما و تلویزیون
واژه مادر در تمام فیلم‌های سینمایی نمادی از گذشت، صبر، مهر و محبتی است که هیچ‌گاه تکرار نمی‌شود.
مهدیه سادات نقیبی، منتقد سینما و تلویزیون در یادداشتی اختصاصی برای پایگاه خبری تحلیلی «تیتر یک» نوشت: در طول تاریخ ایران و جهان هستی وجود مادر برای تمام انسان‌ها جایگاه و ارزش ویژه‌ای داشته است.
این جایگاه آن‌قدر والا و ارزشمند است که به‌عنوان یک پناهگاه امن محسوب می‌شود. به همین منظور از دیدگاه قرآن و دین اسلام زن و مادر به‌عنوان فردی شناخته شده است که کرامت‌های ویژه‌ای دارد، همان‌طور که پیامبر اکرم (ص) در تبیین مقام مادر می‌فرماید: الجنّةُ تحتَ اقدامِ الامّهات؛ «بهشت زیر پا‌های مادران است. » این حدیث حاکی از این است که بدون رضایت مادر نمی‌توان به بهشت و نعمت‌های بهشتی دست‌یافت. اگر کسی بخواهد به درجات عالیه جنّت و رضوان نایل گردد، باید به مادر احترام بگذارد و به او خدمت کند.
این همه ارج‌نهادن به مقام مادر شاید به‌خاطر زحماتی است که مادر متحمل می‌شود. همچنین بار‌ها مقام معظم رهبری از جایگاه و مرتبه مادران گفته‌اند و مکرر تأکید به این نکته داشته‌اند که حضرت فاطمه (س) یک زن اسلامی است، «زن در بالاترین طراز زن اسلامی، یعنی در حدّ یک رهبر، امّا همین زنی که از لحاظ فضایل و مناقب و حدّ وجودی می‌توانست پیغمبر باشد، همین زن مادری می‌کند، همسری می‌کند، خانه‌داری می‌کند؛ ببینید این‌ها را باید فهمید. معنای خانه‌داری زن تربیت انسان است، معنایش تولید والاترین و بالاترین محصول و متاع عالم وجود است».
ازاین‌رو، واژه مادر نه‌تنها در دین و مذهب از کرامت ویژه‌ای برخوردار است؛ بلکه در تمام عرصه‌های جهان هستی دارای احترام و ارزشمند است. این عنوان در تمام حوزه‌های مختلف اجتماعی، هنری و فرهنگی و. جایگاه ویژه‌ای دارد، به‌طوری‌که برای نشان‌دادن این موجود بهشتی فیلم‌سازان زیادی در دنیا به آن پرداخته‌اند. به همین منظور با رعایت مقدمه گفته شده قصد بر این است به فیلم‌های تولید شده با موضوع روز مادر در سینمای ایران و جهان بپردازیم.
مادران در فیلم‌های سینمای غرب متفاوت‌تر عمل می‌کنند
نقش زنان با واژه مادر در سینمای غرب بیشتر از آن که در جایگاه نقش مادری باشد، ابتدا در نقش همسر، معشوقه و در نهایت مادر است، این بدین معناست که نگاه غرب‌گرایان بیشتر از آن که بر روی کرامت مادرانگی معطوف باشد بر حضور زن در جایگاه همسر و سپس شریک زندگی تمرکز شده است. اما در بخش دیگری از این فیلم‌ها می‌شود حضور مادر را تا حدودی احساس کرد و نقدی بر آن داشت. فیلم‌هایی نظیر: Mamma Mia (ماما می‌ا) ساخت ۲۰۰۸ در ژانر کمدی و موزیکال، Because I Said So (من که گفته بودم) ساخت ۲۰۰۷ در ژانر کمدی و درام، Bad Moms (مادران بد) ساخت ۲۰۱۶ در ژانر کمدی، Stepmom (نامادری) ساخت ۱۹۹۸ در ژانر کمدی و درام، Mother’s Day (روز مادر) ساخت ۲۰۱۶ با ژانر کمدی، درام، Room (اتاق) ساخت ۲۰۱۵ با ژانر درام، th Century Women۲۰ (زنان قرن بیستم) ساخت ۲۰۱۶ در ژانر کمدی و درام، Boyhood (پسرانگی) ساخت ۲۰۱۴ در ژانر درام، Away We Go (جایی که می‌رویم) ساخت ۲۰۰۹ در ژانر کمدی و درام، Lady Bird (لیدی برد) ساخت ۲۰۱۷ در ژانر کمدی و درام، The Farewell (وداع) تولید ۲۰۱۹ در ژانر کمدی و درام و در پایان فیلم تالی (Tully) تولید ۲۰۱۸ با ژانر کمدی، درام و معمایی ساخته شده است. فیلم‌های سینمایی با عنوان زن و مادر در سینمای غرب حاکی از نگاه و فرهنگ غربیان نسبت به جایگاه زنان است و با دیدن فیلم‌های ذکر شده می‌توان به جایگاه زن و مادر در فرهنگ غربیان پی برد.
نمادی از مادران ایثارگر در سینمای ایران
در بخش دیگر فیلم‌های پرداخت شده در سینمای ایران همانند سینمای غرب بسیار زیاد اما با نگاه و رویکرد بسیار متفاوت‌تر و والاتر هستند. سینماگران در سینمای ایران آن‌طور که مادر هست را نشان می‌دهند و در مقام بسیار خاصی از آن یاد می‌کنند و این نکته را می‌دانند که شخصیت مادر به‌عنوان اصلی‌ترین شخصیت در جامعه حضور دارد و نقش بسزایی را در خانواده و جامعه خواهد داشت.
فیلم‌های سینمایی ایرانی با مضمون مادر در دو بخش قبل از انقلاب و پس از انقلاب قرار گرفته‌اند به همین منظور می‌توان با دو رویکرد به آن‌ها نگاه ویژه‌ای داشت. ازآنجاکه برای فهم جایگاه ارزشمند مادر باید تا حدودی نگاه ویژه، باتوجه به ارزش‌های معنوی، اجتماعی و فرهنگی داشت، پرداختن به عناوین فیلم‌های مادرانه در قبل از انقلاب کمی متفاوت‌تر از پس از انقلاب و امروز بوده است.
در دوران قبل از انقلاب باتوجه به بحران‌های سیاسی و اجتماعی آن زمان رویکرد تولیدات فیلم در مسیری پیش می‌رفت که حال و هوای آن زمان را نشان بدهد به همین منظور اکثر فیلم‌های سینمایی با عناوین مختلف از جمله فیلم‌هایی با موضوع مادران در ژانر حادثه‌ای پیش می‌رفت. فیلم «مادر» به کارگردانی اسماعیل کوشان، «مادر فداکار» ابراهیم باقری، «من مادرم» فرج‌الله نسیمیان، «روز‌های تاریک یک مادر» محمدعلی زرندی هم، «نامادری» عباس کسایی و «مادر دوستت دارم» داریوش کوشان از آن جمله آثاری بودند که پیش از انقلاب ساخته شده‌اند. اما باگذشت زمان و تغییروتحول شرایط انقلاب رفته‌رفته نگاه‌ها نسبت به قداست مادران و زنان متحول و در جایگاه اصلی قرار گرفت. هر چه علم و دانش و تغییر فرهنگ‌ها در تمام حوزه‌ها پیشرفت کرد نگاه به این جایگاه هم ویژه‌تر و خاص‌تر شد. به همین دلیل فیلم‌های ساخته شده با عنوان مادر ارزشمندتر و قابل‌تحسین‌تر هستند.
فیلم‌سازان مطرح در سینمای ایران تا جایی که توانسته‌اند مادر را در جایگاه زن بودنش حفظ کرده‌اند و باتوجه‌به فرمایشات مقام معظم رهبری که گفته‌اند: «در مسأله زن آنچه در درجه اول اهمیت قرار دارد، مسأله «خانواده» است؛ نقش‌زن به‌عنوان عضوی از خانواده پیش رفته است و به نظر من از همه نقش‌هایی که زن می‌تواند ایفا کند، این اهمیتش بیشتر است. »، پیش رفته‌اند و با حفظ بنیان خانواده این شخصیت را با تمام عناصرش حفظ کرده‌اند.
حضور نقش مادران در فیلم‌های ماندگاری همچون:
- مادر، به کارگردانی فتحعلی اویسی تولید ۱۳۶۳
- مادر، به کارگردانی علی حاتمی تولید ۱۳۶۸
- مادرم گیسو، به کارگردانی سیامک شایقی تولید ۱۳۷۴
- مهر مادری، به کارگردانی کمال تبریزی در سال ۱۳۷۶
- مهمان مامان، فیلمی از داریوش مهرجویی است تولید ۱۳۸۲
- گیلانه، به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب سال ۱۳۸۳
- خون بازی، به کارگردان رخشان بنی‌اعتماد تولید ۱۳۸۵
- میم مثل مادر، آخرین فیلم رسول ملاقلی‌پور تولید ۱۳۸۵
- مامان بهروز منو زد، ساخته عباس مرادیان در سال ۱۳۹۰
- من مادر هستم، ساخته فریدون جیرانی در سال ۱۳۹۱
- شیار ۱۴۳، ساخته نرگس آبیار تولید ۱۳۹۲
- گهواره‌ای برای مادر، ساخته پناه‌برخدا رضایی تولید ۱۳۹۱
- مادر پاییزی، به کارگردانی سیروس رنجبر یاجلو تولید ۱۳۹۰
همچنین فیلم‌های تلویزیونی در خصوص مادر عبارت‌اند است از: «زیر پای مادر» به کارگردانی بهرنگ توفیقی تولید سال ۱۳۹۶ و سریال تلویزیونی «ازیادرفته» به کارگردانی فریدون حسن‌پور تولید سال ۱۳۹۰ و همچنین سریال تلویزیونی سرزمین مادری به کارگردانی کمال تبریزی ساخته ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ است.
واژه مادر در تمام فیلم‌های سینمایی نمادی از گذشت، صبر، مهر و محبتی است که هیچ گاه تکرار نمی‌شود و تنها این مادر است که تمام این ویژگی‌های خاص و والامقام را در شخصیت خود همچون حضرت فاطمه (س) جای می‌دهد. از همین رو حضور مادر در تمام فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی با چنین ویژگی‌هایی به نمایش گذاشته شده است تا شناختی کامل و درکی عمیق از این شخصیتِ باکرامت برای مخاطبان جلوه‌گر زنان و مادران درخشان این سرزمین باشد.
الهه ملاحسینی _ تیتر یک
انتهای خبر/
خبرهای مرتبط
ارسال نظر
اخبار برگزیده
