معلم هدایتگر ارزش‌های بشری

به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «تیتر یک»؛ حمیرا غفرانی، هیأت علمی جهاد دانشگاهی و مدرس دانشگاه علمی کاربردی کرج طی یادداشتی اختصاصی برای این پایگاه خبری نوشت: به اعتبار روایت معروف امام اول شیعیان: «هر کس مرا کلمه‌ای آموخت مرا بنده خویش نمود» کلام را آغاز می‌نماییم.

با تأمل در این روایت این پرسش در ذهن متبادر می‌گردد؛ چه رازی در نام و مقام معلم نهفته است با اینکه «علی» دروازهٔ علم است و احتمال و امکان ندانستن وجود ندارد، با وجود آنکه اسلام دین رهایی از بندگی و اصلاح زندگی و رهایی است، چرا بندهٔ کلام فرد دیگری شویم؟ این فرد چرا رسول و نبی و رهبر است؟ چه ویژگی و صفتی او را متمایز می‌گرداند؟ علی (ع) با فرمودن این جمله به همگان یادآوری می‌کند که معلم در چه درجه و مقامی قرار دارد.

پدر و مادر و معلم تنها توصیه‌شوندگانی هستند که خداوند بعد از توحید انسان را به اطاعت از ایشان فرا می‌خواند و تنها راه رهایی را پیروی از ایشان می‌داند.

در اینجا یک اصل مهم تربیتی نهفته و آن‌هم نقش اثرپذیری و شکل‌گیری شخصیت است که در پناه این سه الگو شکل می‌گیرد. به همین جهت آموزه‌های دینی ما جایگاه ویژه‌ای را برای آنها تعریف کرده است.

امام علی (ع) فرمودند: قُم عَن مَجلِسِکَ لِاَبیکَ وَ مُعَلِمِکَ وَ اِن کُنتَ اَمیراً؛ به احترام پدر و معلمت از جای برخیز هر چند فرمانروا باشی. (تصنیف غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم ص۴۳۵)

معلم می‌سوزد ولی نمی‌سوزاند، هدایت می‌کند و گمراه نمی‌سازد، آتش درونش سرد است و سلام، و درود او همچون عود و رایحه‌اش جهانگیر.

معلم چراغ هدایت و کشتی نجات است. معلم راهنمای خوبی‌ها و نیکی‌ها و هدایتگر و بیدارکننده است. معلمی، همان‌گونه که معلم پیر انقلاب (ره) فرموده، شغل انبیاست و امت سرگردان را از وادی جهل و ضلالت به سرمنزل هدایت و سعادت و از دریای پرتلاطم فساد و انحراف به ساحل امیدبخش نجات و نیکبختی می‌رساند.

جایگاه و منزلت معلم در قرآن

معلمی در قرآن به عنوان پرتویی از قدرت لایتناهی آفرینش، نخست ویژه ذات پاک سبحان تبارک و تعالی دانسته شده است و در نخستین آیات قرآن که بر قلب مبارک پیغمبر اکرم (ص) نازل شد، به این هنر خداوند اشاره شده است: اقرا باسم ربک الذی خلق، خلق الانسان من علق، اقرأ و ربک الاکرم، الذی علم بالقلم، علم الانسان ما لم یعلم. (علق: ۱– ۵) بخوان به نام پروردگارت که جهانیان را آفرید. خواندنی با دانستن و فهم و ادراک که به شعور و بصیرت منجر می‌گردد که تنها هنر زیبای قرآن و کلام ربانی است.

دومین معلم، پیامبر اکرم (ص) است که خود فرمود: من معلم برانگیخته شده‌ام و ائمه اطهار و بزرگان دین نیز هر یک معلمانی برجسته و راهنمایانی بس شایسته بوده‌اند. در میان احادیث پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) روایات مربوط به ارزش و اعتبار علم و عالم و متعلم به قدری فراوان است که احصای تمامی آنها نزدیک به محال می‌نماید.

البته این شرافت‌ها و فضائل برای معلم، زمانی ارزشمند است که بتواند این موهبت الهی را در وجود خود محقق سازد و با تمام وجود در جهت کمال جامعه به تعلیم و تربیت بپردازد. شرافت و مرتبت معلم زمانی اهمیت دارد که بتواندشان خداوند و پیامبران را در وجود خود محقق سازد و پیوند انسان به هدف متعالی خلقت یعنی عبادت را برقرار سازد. لذا در این تعریف شهید مرتضی مطهری یکی از آن معلمان راستین است که اولاً با نگاه ترکیبی به همه معارف بشری نظر می‌کند و ثانیاً تمامی تلاش‌های علمی و عملی را مقدمه‌ای برای عبادت می‌داند و در این راه به مرحله سوم دینداری راه می‌یابد و با شهادت، عبادت عملی و علمی خود را کامل می‌سازد.

در عظمت منزلت و مقام معلم همین کافی است که بزرگترین معلم جهان بشریت حضرت رسول خاتم (ص) به این ویژگی خود افتخار می‌کرد. آن حضرت چنان برای معلمان و مقام ارجمند آنان ارزش قائل بود که در دعاهایش می‌فرمود: «اللهم اغفر للمعلمین و اطل اعمارهم و بارک لهم فی کسبهم؛ (کشف الخطا، ج۱، ص۴۸) خداوندا! معلمان را بیامرز و عمر طولانی به آنان عطا فرما و کسب و کارشان را مبارک گردان!)

جایگاه معلم در جامعه

در جامعه انسانی، اساسی‌ترین کار، تعلیم و تربیت است و کسی که این رسالت را به دوش می‌کشد معلم است. معلمی به هرگونه تلاشی که برای هدایت، تکامل و آموزش انسان صورت می‌گیرد، اطلاق می‌شود. از همین روست که پیامبران، معلم بشر خوانده می‌شوند. دغدغه معلم همیشه این است که حیات بشر، بر مدار ارزش‌ها و کرامت انسانی بچرخد و شناخت خدا و مکتب و دین، همت اساسی آدمی باشد و هیچ بیگانه‌ای را مجال تجاوز به فرهنگ ارزشی دین و میهن فراهم نیاید.

انتظارات و دغدغه‌های معلمان شامل انتظار از خود، انتظار از جامعه که شامل: همکاران و ادارات و دانش‌آموز و خانواده ایشان است.

معلم با عشق و علاقه و بدون هیچ انتظاری این راه و این هدف را انتخاب کرده است؛ در این مسیر خود را ساخته و پرداخته و آماده هر پیام و موضوعی است.

هدف معلم از آموزش و پرورش مطمئناً فقط اقتصادی و مالی نخواهد بود، توجه به معلم در تمام زمان‌ها و مکان‌ها نه فقط روز معلم و نه مدرسه، وقتی می‌خوانیم و درمی‌یابیم که مقام معلم در سایر ملل چه جایگاه ویژه‌ای در بین مردم اقوام و کشورها دارد، کمی دلتنگ و ملول می‌شویم توجه به حقوق فردی و اجتماعی تنها خواستهٔ به‌حق جامعه فرهنگی می‌تواند باشد؛ حتی در اندازهٔ هرم مازلو… 

انتظارات از خانواده‌ها که بسیار مهم و بااهمیت است، همراهی با معلم و همخوانی با نظر ایشان است. جامعه امروز متأسفانه از شکل علم‌محور و معلم‌محور به دانش‌آموز‌محور و نمره‌محور تنزل داشته است که اگر ادامه‌دار باشد نه تنها شاهد رشد نخواهیم بود که بالعکس راه بیراهه شده و گمراه خواهیم شد.  

دبیر یکی از نواحی کرج می‌گوید: «بزرگترین دغدغه معلمان تبعیض است، زحمات ما گاهی اوقات نادیده گرفته می‌شود و به اندازه سایر مشاغل دیده نمی‌شویم. اگر مانند سایر کشورهای پیشرفته جهان به مقام معلم ارزش بدهند و از همه جهت او را تأمین کنند دیگر مجبور به بازگو کردن این مباحث نخواهیم بود.»

زمانی یک معلم با فراغ بال در کلاس درس حاضر شده و تدریس می‌کند که دغدغه‌ای جز تحصیل دانش‌آموزانش نداشته باشد، اما همواره هیچ دغدغه‌ای ما را آسوده نمی‌گذارد که از بین تمامی آن‌ها می‌توانم به معیشت اشاره کنم. با توجه به شرایط کشور و تورم موجود، ذهن اکثر همکاران من درگیر اوضاع معیشت خود و خانواده است، بنده به شخصه تمامی کودکان و دانش‌آموزان ایران را مانند فرزندان خود می‌دانم و باور دارم نسل امروزی که در کلاس من تحصیل می‌کند، در آینده معلمان فرزندانم خواهند بود. به همین دلیل علاوه بر مشکلات خود به دانش‌آموزان هم توجه دارم و گاهی از طریق کمک‌های مالی و حتی تدریس اضافه به آن‌ها سعی می‌کنم کمکی هر چند اندک کرده باشم.

تا زمانی که آموزش و پرورش اصلاح نشود و احترام و شناخت دقیق مقام شامخ معلم بنا بر گفته رهبر معظم انقلاب در جامعه نهادینه نشود، هیچ چیزی تغییر نمی‌کند. مهم‌تر از همه تبعیض است. هنوز هم برای رتبه‌بندی ما امروز و فردا می‌کنند اما باز هم حاصلی نداشته است. همچنین زمانی که دانش‌آموز نگاه مثبتی به دبیر نداشته باشد همه چیز را تحت عنوان مادیات ببیند و هیچ‌گاه از هر لحاظ معلم را الگوی خود قرار ندهد، وضع به همین منوال پیش خواهد رفت.

خاطره زنگ صبحانه

معلم ابتدایی در یکی از محلات کم‌برخوردار کرج بودم، بچه‌ها صبحانه به خصوص تخم مرغ دوست نداشتند، من هم خیلی دوست داشتم همه با هم صبحانه بخوریم به همین خاطر زنگ صبحانه گذاشتیم و همه معلمان و همکاران از منزل چیزی همراه می‌آوردند و بچه‌ها به عشق ما و با همراهی ما صبحانه می‌خوردند و حتی همه با هم تخم مرغ هم خوردیم که واقعاً باعث تعجب خانواده‌هایشان شده بود.

امروز آن بچه‌ها هر کدام جایی مشغول کار هستند و بزرگ شدند، اما چندوقت پیش یکی از همان بچه‌ها را اتفاقی دیدم که مهندس شده بود و یک عالمه خاطره خوب از آن روزها برایم تعریف کرد. این همان حس زیبای معلمی است!

اهمیت فراوان دانش‌اندوزی

از آیات و روایات به وضوح پیداست که علم و دانش‌اندوزی از اهمیت فراوانی برخوردار است تاجایی که علم تضمین‌کنندهٔ سعادت انسان‌ها است. چه بسا که تنها علما و دانشمندان از خداوند خوف و وحشت دارند. کلامی الهی را بهتر و خوب‌تر می‌فهمند و قدرت و عظمت خداوند را بهتر درک می‌کنند.

نکته دیگر که لازم به یادآوری است اینکه خداوند در بعضی از آیات اولین معلّم بشر معرفی شده است و همین طور اولین کسی که قرآن را به پیامبر (ص) آموخت. از این جهت احترام گذاشتن به معلّم و استاد، احترام به خداوند است و بالعکس بی‌حرمتی نسبت به شخصیت معلم بی‌احترامی به خداوند بلندمرتبه است.

اگر انتظار می‌رود معلمان جامعه شایسته باشند و به وظایف قرآنی خود عمل کنند، پس سزاوار است مورد احترام و تکریم از جانب متعلمین قرار گیرند و حرمت و شأن معلم حفظ شود. همیشه روزگار از بدو خلقت و حتی پیش از آن، تا خدا بوده و هست معلم بوده و هست و هر روز، روز معلم است، اما در انقلاب عزیز ما، این روز، مصادف با سالروز شهادت شهید مرتضی مطهری است؛ همو که خلعت معلمی بر قامت رسایش برازنده بوده و علاوه بر برخورداری از «مداد العلما» با نثار خون خویش مصداق «دماءالشهدا» نیز گردید و از دو ویژگی علم و شهادت بهره‌مند شد. یاد او و تمامی معلمان راستین بشریت گرامی باد.

نگین سراوانی‌نیا - تیتر یک

انتهای خبر/