از بيماري «بي موبايل هراسي» چه می دانید؟

به گزارش گروه علمی «تیتر یک»، امروزه براي هر يک از افراد جامعه تلفن همراه جزو لوازم جدايي ناپذير شده است. به جرأت بايد گفت در بعضي منازل حتي تعداد تلفن هاي همراه ممکن است بيشتر از جمعيت آن خانواده و يا حتي کتاب هاي موجود در آن خانه باشد. داشتن تلفن همراه به نوعي باعث وابستگي افراد به اين وسيله ارتباطي شده است. وسيله اي که مي تواند سبب راحتي و رفاه افراد جامعه باشد و ارتباطات انسان را تسهيل کند اما وابستگي به تلفن همراه امروز چنان شديد شده است که روان شناسان و جامعه شناسان را هم نگران کرده است به طوري که بعضي کارشناسان امروزه از بيماري «بي موبايل هراسي» ياد مي کنند.

روزنامه خراسان در این باره می نویسد: نخستين بار روان شناسان انگليسي واژه «نوموفوبيا» (NOMOFOBIA) را در يک تحقيق علمي مطرح کردند و مدعي شدند که اصطلاحي با مضمون ترس از نداشتن موبايل مطرح شده است و تحقيق آن ها نشان مي دهد که بسياري از افرادي که به موبايل شان وابسته مي شوند يا مدت زيادي را به استفاده از اين وسيله اختصاص مي دهند هميشه نوعي هراس يا اضطراب از دست دادن و گم  شدن گوشي و تمام شدن شارژ باتري آن را دارند و علت اين اضطراب را به قطع شدت ارتباط با اطرافيان و مسائل کاري ربط مي دهند. همچنين اين تحقيق نشان داد که اضطراب افرادي که موبايل خودشان را جا گذاشته اند بيشتر و غيرطبيعي تر از دليلي است که آن ها مطرح مي کنند. به علاوه ميزان هورمون هايي که در جريان اين استرس در افراد ايجاد مي شود چيزي نزديک به «فوبيا» (يا توهم ترس) يا هراس از دندان پزشکي يا ترس و اضطراب روز ازدواج بود. در تحقيق ديگري نشان داده شد که به طور متوسط ۶۶ درصد مردم با درجات مختلف به اين هراس دچارند. به علاوه نوموفوبيا در بين خانم ها و افراد جوان بيشتر ديده مي شود.

اين فوبيا بيشتر از آن که يک بيماري هراسي باشد، چيزي شبيه يک وسواس است. تحقيق شرکت هاي سازنده تلفن همراه نيز بيانگر اين است که اين بيماري در ميان استفاده کنندگان از اين وسيله در حال افزايش است.

همچنين در نشست آسيب هاي تلفن همراه که چند روز پيش در نمايشگاه بين المللي رسانه هاي ديجيتال در تهران برگزار شد نتايج يک بررسي روان شناسانه نشان داد که ۷۰ درصد زنان و ۶۱ درصد مردان از همراه نداشتن گوشي دچار هراس مي شوند و ۷۳ درصد از افراد وقتي مي خوابند تلفن همراه خود را در کنار خود مي گذارند. به گزارش «مهر» در اين بررسي ها همچنين مشخص شده است ۵۳ درصد افراد وقتي باتري يا شارژ اعتبارشان تمام شده يا شبکه تلفن همراه از دسترس خارج شود دچار اضطراب مي شوند و ۶۸درصد نيز لرزش يا آهنگ گوشي تلفن  خود را پيش از تماس تلفن احساس مي کنند. جالب تر اين که بر اساس نظرسنجي هاي صورت گرفته از کاربران تلفن همراه ۴۳ درصد کاربران آيفون حاضرند يک هفته بدون کفش بگذرانند اما به طور موقت هم از تلفن همراه شان دور نمانند و ۲۲ درصد کاربران تلفن همراه بيشتر ترجيح مي دهند به خاطر اين وسيله از مسواک زدن صرف نظر کنند.

خلاء هاي عاطفي و هيجاني

روان شناسان معتقدند وابستگي به تلفن همراه يک نوع بيماري است که اين بيماري مي تواند تأثيرات مخربي بر روح و جسم افراد بگذارد. در گزارش حاضر به چرايي وابستگي به تلفن همراه، آسيب هاي ناشي از آن و راهکارهاي جلوگيري از انتشار اين بيماري مي پردازيم.

مهم ترين سوالي که در ابتداي گزارش بايد به آن پاسخ داده شود اين است که به راستي ريشه اين وابستگي چيست؟

دکتر حميد نجات، استاد دانشگاه در رشته روان شناسي در اين باره مي گويد: معمولاً افرادي که در زندگي خصوصي و خانوادگي دچار خلاءهاي عاطفي، هيجاني و ارتباطي هستند بيشتر تمايل دارند وقت خود را با ابزار الکترونيکي نظير تلفن همراه و رايانه پر کنند.

او به خراسان مي گويد: وابستگي به تلفن همراه مي تواند علامتي از مشکل بين افراد چه در خانواده و چه در گروه دوستان باشد. او انسان هاي افسرده را نيز گروه ديگري از وابستگان به تلفن همراه مي داند و مي افزايد: تحقيقات نشان داده است آدم هاي افسرده براي کاهش حس تنهايي خود به ابزاري، چون تلفن همراه پناه مي آورند.

اما محمد توحيدي کارشناس مسائل اجتماعي موضوع را از ديدگاه جامعه شناسانه بررسي مي کند و به گزارشگر ما مي گويد: ريشه وابستگي به تلفن همراه چه بسا مي تواند بر اساس نيازهاي روزمره افراد باشد.

او اضافه مي کند: چه بسا افراد موفق و پرجنب وجوش درعرصه اجتماع نيز مهم ترين امور خود را از راه تلفن همراه انجام مي دهند. چه بسا بازارياني که در بازار با تلفن همراه فعاليت مي کنند، حضور فيزيکي  ندارند اما همين افراد نيز چون نياز فراوان به اين وسيله دارند در صورتي که همراه شان نباشد ممکن است مضطرب شوند، از نظر وي وابستگي بعضي ها به تلفن همراه نتيجه ضرورت برخي کنش هاي اجتماعي است که فرآيند ارتباط بين افراد را تسريع مي کند.

آناهيتا کاشمري مشاور خانواده و روان شناس نيز در تبيين علل وابستگي به تلفن همراه به گزارشگر ما مي گويد: ضرورت کاري براي بعضي ها سبب وابستگي افراد به اين ابزار ارتباطي شده است. وي مي افزايد: اما افرادي نيز وجود دارند که ۵۰ بار گوشي تلفن همراه شان را بررسي مي کنند بدون آن که خبري باشد! وي ادامه مي دهد: وابستگي به تلفن همراه نوعي وابستگي به فناوري است که همراه اين وسيله آمده است. بازي ها، پيامک، بلوتوث و... همه و همه به نوعي باعث شده است که هر فردي به دليلي به تلفن همراه وابسته باشد. کاشمري وابستگي به تلفن همراه را يک نوع وابستگي عاطفي مي داند.چرا که اين وسيله جاي خيلي از ارتباطات را گرفته است. اما از جانب ديگر و از ديدگاه روان شناسانه به نظر او همين وابستگي عاطفي هم دلايلي دارد مثلاً خانواده ها به دليل گرفتاري ها به فرزند خود کم توجه يا بي توجه شده اند و فرزندان مجبورند به وسيله اي به نام تلفن همراه وابسته شوند يا در برخي از فرزندان احساس استقلال خوب شکل نگرفته است. دلبستگي ها به درستي شکل نگرفته است و فرزندان در پاسخ به يک تنش و يک اضطراب به ابزارديگري وابسته مي شوند و دنبال جايگزين هستند.

کاشمري معتقد است که نقص شخصيت در افراد نيز موجب پناه بردن و وابسته شدن آن ها به تلفن همراه مي شود موضوع مهم ديگر از نظر وي اين است که وقتي فرد تلاش مي کند بعضي خلاءها را در همراه بودن با تلفن همراه پر کند، يک نوع حس کنترل به فرد دست مي دهد. بنابراين هنگام آنتن ندادن شبکه يا فراموش کردن تلفن و خالي شدن شارژ احساس مي کند که حس کنترل اش را از دست داده، بنابراين مضطرب و هراسان مي شود، اين روان شناس کمبود امکانات را نيز دليل ديگر وابستگي افراد خصوصاً جوانان و نوجوانان به تلفن همراه مي داند و مي گويد: وقتي خانواده ها مشغله فراواني دارند و همراه فرزندان شان نيستند، به علاوه جايگزين مناسبي براي تخليه هيجانات فرزندان وجود ندارد فرزندان مجبور به وابستگي به ابزاري چون تلفن همراه مي باشند.توحيدي نيز ضمن اشاره به کمبود امکانات و تغيير نوع کنش ها و ارتباطات به موضوع فرهنگ استفاده از تلفن همراه نيز اشاره مي کند و مي گويد: «متاسفانه همراه با ورود يک فناوري به کشور فرهنگ استفاده از آن آموخته نشده است و به دليل همين است که اين ابزار ارتباطي هم وابستگي به وجود آورده و هم دردسر.

افزايش پرخاشگري و افسردگي از طريق تلفن همراه

مطلقاً وابستگي به يک چيز و ابزار و وابستگي به تلفن همراه آ ن چنان که جامعه شناسان و روان شناسان معتقدند، نه تنها خوب نيست بلکه آثار زيانباري را نيز در پي خواهد داشت. دکتر نجات در زمينه پيامدهاي منفي وابستگي به تلفن همراه مي گويد: کاهش روابط سالم، افزايش پرخاشگري و تهديد سلامت رواني که به موجب آن روابط بين افراد خدشه دار مي شود مهم ترين آثار زيانبار وابستگي به اين وسيله ارتباطي است. او در توضيح اين موضوع مي افزايد: معمولاً در افراد وابسته به وسايل الکترونيکي روابط بين افراد کاهش مي يابد يا حتي از بين مي رود، بنابراين جامعه اي که شاهد گسترش اين پديده باشد، آينده اي ناخوشايند از لحاظ سلامت روان خواهد داشت. دکتر نجات ضمن اين که افسردگي را نتيجه ديگر وابستگي به تلفن همراه مي داند معتقد است اضطراب جدايي از اين تلفن همچون کودکي که از مادر جدا مي شود، سبب ايجاد ناامني رواني در فرد مي شود. همچنين اضطراب دوري از تلفن همراه ممکن است منجر به بيماري بدبيني (پارانوئيد) شود.

آناهيتا کاشمري نيز در همين باره ضمن هشدار به گسترش اين نوع وابستگي در جامعه ما مي گويد: اگر اين وابستگي بيمارگونه همچنان گسترش يابد، نسل بعدي به تلفن همراه وابسته تر خواهد شد و روند طبيعي رشد فکري و جسمي افراد به خطر خواهد افتاد . او پديدار شدن شخصيت هاي وابسته، به هم خوردن آرامش خانواده ها، ناتواني افراد در برقراري ارتباطات سالم، موزون و هماهنگ با ديگران، افت سطح بهداشت رواني افراد، شکست در ازدواج و مانع در راه تربيت فرزندان و مشکل شدن روند تربيتي، گوشه گيري و منزوي بودن را از پيامدهاي اين وابستگي ذکر کرد و گفت: حتي اين وابستگي در نوع تعيين شغل توسط افراد هم تاثير خواهد گذاشت به گونه اي که وابستگان به تلفن همراه تمايل دارند دور از جمع باشند و به عنوان مثال در يک اداره در قسمت بايگاني آن کار کنند.

کاهش مهارت ها و پديدار شدن جرم

افرادي که از تلفن همراه استفاده مي کنند و به نوعي دچار وابستگي شديد به اين ابزار ارتباطي مي شوند، ممکن است که اين وابستگي مهارت فرد را در مواجهه با مشکلات و مسائل پيش رو سلب کند. توحيدي به عنوان يک کارشناس مسائل اجتماعي با بيان اين مطلب مي افزايد: وابستگي به تلفن همراه چه بسا مي تواند سبب تنش در خانواده شود چرا که يک فرزند به جاي گفت و گو با پدر و مادر يک ابزار را براي گفت وگو يا پر کردن اوقات فراغت انتخاب کرده است و اين بزرگ ترين لطمه را به مهارت هاي اجتماعي فرد مي زند و جرات حضور او را در اجتماع مي کاهد، توحيدي همچنين به آسيب هاي ديگر اجتماعي از جمله جرايم اشاره مي کند و مي گويد: وقتي فردي وابسته به موبايل شد، حتماً با آن وسيله کار خواهد کرد و اين کار چه بسا ممکن است يک کار خطا باشد.

تشنج، سرطان و...

هراس از همراه نداشتن تلفن همراه علاوه بر آثار منفي رواني و اجتماعي  که دارد چه بسا براي جسم انسان نيز مضر است. کاشمري کارشناس ارشد روان شناسي به اين آثار اشاره مي کند و ضمن اعلام اين موضوع که وابستگي به تلفن همراه روند طبيعي رشد انسان را مختل مي کند، مي گويد: اشعه و امواج تلفن همراه به سلول هاي بدن آسيب مي رساند ، بدين ترتيب که اشعه تلفن همراه گرما دارد و سلول هاي بدن نبايد گرماي بيش از ۳۷ درجه سانتي گراد داشته باشد. بنابراين دماي بيش از ۳۷ درجه موجب تجزيه آنزيم هاي بدن مي شود، برخي سلول ها مي ميرند و خطر بروز تشنج پيش مي آيد، به علاوه اين که همين امواج چه بسا سبب بروز سرطان مي شود. او به اين موضوع هم اشاره مي کند که افراد وابسته به تلفن همراه همواره تلفن را يا در جيب بغل جاي مي دهند يا در گردن آويزان مي کنند يا مشغول صحبت با آن هستند که امواج در اين حالت ها سريع تر به بدن انسان مي رسند و ضربه مي زنند.

دکتر نجات هم معتقد است اعتياد به استفاده از اينترنت و موبايل عوارض جسمي بسياري دارد که از جمله مي توان به جهندگي ستون فقرات، آسيب چشم و گوش اشاره کرد. وي مي افزايد: امواج تلفن همراه هنگام مکالمه و ارسال پيامک امواجي منفي است که به بدن آسيب مي رساند به ويژه استفاده از تلفن همراه در اتاق خواب و تاريکي شب که نور آن آسيب فراواني به چشم مي رساند.

استفاده زياد از تلفن همراه همچنين مي تواند آسيب هاي جسمي ديگري را نيز به همراه داشته باشد.

متخصصان معتقدند، ميدان هاي الکترومغناطيسي گوشي هاي تلفن همراه آثار مخربي بر روي سلامت بدن، بافت ها، سلول ها، ارگانيسم ها، آنزيم ها، پروتئين ها و رشته هاي DNA مي گذارد و ميدان الکترومغناطيس آن سبب ايجاد تغييرات در ساختار هموگلوبين خون شده و باعث آزادسازي اکسيژن بيشتر در بافت ها مي گردد که اين امر ناهماهنگي در واکنش هاي بدن را سبب مي شود.

همچنين اين ميادين سبب پارگي رشته هاي DNA و ايجاد اختلالاتي در زمينه توارث و ژن مي شود. پارگي رشته هاي DNA باعث بروز بيماري هايي مي شود که مهم ترين آن ها سرطان است و به دليل درگيري DNA و ژن اين ناهنجاري ها به نسل بعدي هم انتقال داده مي شود.

چه بايد کرد؟

با توجه به آن چه گفته شد و با توجه به رشد روزافزون تب تلفن همراه دار شدن در جامعه و آسيب هاي جسمي، رواني و اجتماعي  که وابستگي به تلفن همراه دارد، سوال اين است که چگونه مي توان از اين وابستگي جلوگيري کرد؟ برخي ها در همين زمينه شايد ممنوع کردن استفاده از تلفن همراه در مدارس و دانشگاه ها را يک راهکار به منظور مقابله با وابستگي يا جلوگيري از پيامدهاي مخرب اين ابزار ارتباطي بدانند اما دکتر خراط ها جامعه شناس و استاد دانشگاه با اين موضوع موافق نيست و توصيه مي کند افزايش ميزان آموزش هاي تربيتي در خانواده ها و مدارس براي شناساندن مخاطرات و تهديدهاي آن راهکاري اساسي است. به گزارش جهان نيوز البته اين استاد دانشگاه مي افزايد: در ميان خانواده هايي که تلفن همراه چند وقتي است به طور جدي وارد زندگي آن ها شده است نياز به فرهنگ سازي در استفاده از اين وسيله است.

محمد توحيدي نيز ضمن تاکيد بر اين موضوع که در اختيار داشتن و وابستگي صرف به تلفن همراه به تنهايي نمي تواند موجب بروز آسيب شود و شاخص هاي ديگري نيز در اين موضوع دخيل است مي گويد:والدين و مدرسه مي توانند مهم ترين نقش را در اين زمينه ايفا کنند. او مي افزايد: مشکل اين است که برخي خانواده ها اسير فرزند سالاري شده اند و هرچه فرزندان به آن ها مي گويند از سر جبر يا دل مشغولي ها و گرفتاري هاي فراوان گوش مي کنند. اين کارشناس مسائل اجتماعي ادامه مي دهد، خانواده ها بايد کنترل بر رفتار فرزندان و نوع ابزار ارتباطي را که در اختيارشان قرار مي دهند داشته باشند. دوستانه با فرزندان شان صحبت، مخاطرات تلفن همراه را گوشزد کنند و طوري رفتار کنند که تلفن همراه جاي پدر و مادر را براي شان پر نکند. وي مي افزايد: اگر پدر و مادر به درستي نقش اجتماعي شان را ايفا نکنند ممکن است، رفتارهاي فرزندان تحت تاثير ابزار و فناوري هاي روز باشد، او منع استفاده از تلفن همراه را هم صحيح نمي داند و معتقد است نمي توان فرزندان امروزي را از فناوري هاي نوين محروم کرد چرا که حريص تر مي شوند.

آناهيتا کاشمري هم به نقش پيش گيري تاکيد مي کند و مي گويد: بايد در زمينه استفاده از ابزاري همچون تلفن همراه به خانواده ها آموزش بدهيم. زمينه فعاليت فرزندان مان را در محيط هاي ديگر فراهم کنيم و بدانيم که يک نوجوان و جوان نياز به جنب وجوش و تفريح و سرگرمي دارد ووقتي والدين به چنين نيازهايي بي توجه اند، نتيجه اش پناه آوردن به تلفن همراه و آن گاه سستي و خمودگي آن ها مي شود. وي از دست اندرکاران فرهنگي  جامعه هم گلايه دارد و مي گويد: نهادهاي فرهنگي چند فيلم خوب و بازي مناسب براي جوانان و نوجوانان تهيه کرده اند. وي معتقد است که بايد با همين فناوري روز به جنگ تضادها برويم و جايگزين مناسبي پيدا کنيم.

اما دکتر نجات به عنوان يک روان شناس هم معتقد است بايد به تدريج حساسيت ها نسبت به همراه داشتن هميشگي تلفن همراه را از بين برد و ساعات استفاده از آن را آرام آرام کم و محدود کرد. همچنين بايد بيشتر به روابط بين فردي و خانوادگي و سپس روابط بين دوستان و همکاران بها داد و توجه کرد چرا که بودن در کنار خانواده و دوستان هم منجربه آرامش و تامين سلامت روان افراد مي شود و هم به دوري از تلفن همراه مي انجامد.ميگنا دات آي آر.وي به مسئولان جامعه هم توصيه مي کند که فضاهايي به منظور تخليه هيجانات مثبت نوجوانان و جوانان تدارک ببينند، از جمله اين فضاها و امکانات به عقيده وي ورزش هايي مانند موج سواري، پرش از ارتفاع، اسب سواري و ساير ورزش هاست و کلام آخر اين که به عقيده اين استاد دانشگاه رسانه ملي بايد درصدد افزايش آگاهي و دانش افراد نسبت به استفاده بيش از حد و وابستگي افراد به ابزار الکترونيکي باشد و آثار مخرب آن را گوشزد کند.

به نظر کارشناسان تلفن همراه يک فناوري است که جاي خود را به تدريج در ميان خانواده ها باز کرده و تقريباً همه گير شده است. اين ابزار ارتباطي مانند هر ابزار ديگر به ذات خود مخرب نيست بلکه يک وسيله رفاهي و ارتباطي است اما وابستگي به آن و استفاده نادرست از آن هم سلامت فرد را به مخاطره مي اندازد و هم سلامت جامعه را و بهترين راه براي جلوگيري از اين وابستگي هم، آموزش به جامعه و پر کردن خلاءهايي است که باعث شده تلفن همراه جاي آن را بگيرد.


«تلفن همراه» به عنوان يک ابزار ارتباطي بسياري از افراد جامعه را با خود همراه و وابسته کرده است. اين وابستگي منجر به ظهور بيماري جديد روان شناختي به نام «بي موبايل هراسي» شده است که از نشانه هاي آن وسواس فکري و اضطراب است. تحقيقات نشان داده است که ۷۰ درصد زنان و ۶۱ درصد مردان از همراه نداشتن گوشي تلفن خود هراس دارند، کارشناسان ريشه اين بيماري را عوامل رواني، اختلالات شخصيتي و وجود خلاءها در زندگي و حتي نياز کاري مي دانند اما هرچه باشد نتيجه اين هراس سبب بيماري هاي رواني و آسيب زدن به روابط فرد و خانواده مي شود. کارشناسان در گزارش حاضر آموزش هاي صحيح، برآورده کردن امکانات و توجه به روابط افراد در خانواده ها را مهم ترين راهکار به منظور پيش گيري از بيماري «بي موبايل هراسي» مي دانند.