"چمروک" و "رمضونیکه"؛ نماد عشق به رمضان در پایتخت وحدت/اینجا سنت‌ها به ماه خدا رنگ می‌دهند

گروه فرهنگی "تیتریک"؛ ديار سيوستان پدر فرهنگ ايران زمين و بلوچستان فرزند راستين ديار پارس در پهن دشت خود دارای آیين ها، عادات و رسومی ریشه دار است که در فرهنگ گرانسنگ اين كهن بوم در كنار ساير ظرفيت های فرهنگی سيستان و بلوچستان از قابليت های این استان به شمار می رود.

فرهنگی كه ديرينه گی اش به هزاره های دوم و سوم قبل از ميلاد باز می گردد، حتی به گواه اسناد و مدارک حاصل از تحقيق پژوهشگران و يافته های باستان شناسان و مهمتر از آن مواریث فرهنگ معنوی گرانبهايی که در سينه مردمان اين ديار می درخشد، دارای تاریخی كهن تر از آن نیز است.

آری این فرهنگ همانند گنجينه ای از بزرگ مردان و كی بانوان نيك انديش، نياكان و بزرگان پاک نهاد این قوم سينه به سينه از نسل های گذشته در يادها به امانت مانده و اگر در جايی ثبت و ضبط نشود، در اين وانفسای فرهنگ و هويت سازی در تهاجم صنعت و ماشين، وب و اينستاگرام و ...، به فراموشی سپرده می شود.  

البته نا گفته نماند که اگر به درستی از این فضا استفاده شود خود ابزاری مفید است و می تواند در راستای اشاعه فرهنگ و صيانت از مواريث معنوی مفید باشد.

عادات، آيين ها و مناسک مختلفی در سيستان وبلوچستان وجود دارد كه هر كدام دنيايی از سخن است و در جای جای اين كهن مرز و بوم و در ايام و مناسبت های گوناگون اجرا می شود.

 اكنون كه در آغازین روزهای مهربانترين ماه حضرت حق قرار داريم، در مهمانی بزرگ خداوند و ضيافت دل چه زيباست غبار از روح خود برافكنيم و به همين بهانه گوشه هايی از فرهنگ و ميراث معنوی سيستان و بلوچستان را مرور كنيم تا شايد دريچه ای برای تحقيق بيشتر در اين زمينه ها و معرفی هرچه بهتر اين ارزش های ناب فرهنگی كه هويت و شناسنامه ای ارزشمند است، باز شود.
 

اهمیت دین و مذهب در سیستان و بلوچستان

محمد علی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی در گفت و گو با خبرنگار ما بیان کرد: در تمامی جوامع خرده‌فرهنگ‌هایی وجود دارد که از نسلی به نسل دیگر انتقال‌ یافته و نشان از ماهیت و عظمت فرهنگی یک قوم دارد.

به گفته وی، موضوع اسلام، دين و مذهب در سیستان و بلوچستان از اهميت به سزايی برخوردار است و يكی از عوامل مهم ايجاد، رشد و تكامل فرهنگ و وحدت در این استان يكتاپرستی، اسلام و اعتقاد راستين به خداوند منان و رسول مكرم اسلام (ص) و ائمه اطهار است.

ابراهیمی ادامه داد: يافته ها و گفته های پژوهشگران نشان می دهد، ساكنان اين ديار اعتقاد به خداوندگار عالميان داشتند و يكتاپرست بوده اند و به معاد وارزش های ناب انسانی معتقد بوده اند، با ورود اسلام به ايران، مردمان اين ديار اسلام آوردند و پيروان راستينی بودند.

 وی اضافه کرد: نخستین شورش به خونخواهی حضرت امام حسين (ع) از مهمترين نشانه های اعتقاد به اسلام، پيامبر (ص) و حب اهل بيت (ع) در اين ديار بوده و فراوانی تعداد اماكن مذهبی، مسجد و بقعه نیز از نشانه ها اين اعتقاد است.

آیین های ویژه ماه ضیافت الهی

این کارشناس گفت: پس از تعيين زمان و شروع ماه مهمانی خداوند همانند ساير نقاط ايران در اين خطه نيز ايين هایی مرسوم است كه بخشی از ميراث معنوی ارزشمند مردمان منطقه محسوب می شود. مردم این استان پهناور چند روز مانده به آغاز رمضان ماه ضیافت الهی با برپایی آیین های خاصی به پیشواز ماه مبارک می‌روند. 

وی با بیان این که سيستان و بلوچستان به لحاظ دارا بودن پيشينه تاريخی و فرهنگی غنی، از جايگاه و ارزش والايی در ميان شهرستان‌ها و مناطق مختلف كشور برخوردار است، افزود: تعمیر، غبارروبی مساجد، اهدای فرش به مکان های مذهبی، کمک به نیازمندان و دادن خیرات و تهیه انواع کلوچه و نان ها، لبنیات، شیرینی و خشکبار محلی از جمله برنامه‌ های پیش از آغاز ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان است.

ابراهیمی ادامه داد: افطاری به نیازمندان، سحرخوانی و رمضان‌ خوانی از دیگر آیین ها و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در سیستان و بلوچستان بوده و از جمله ويژگی های فرهنگی استان كه بين دو قوم زابلی و بلوچ اشتراكات زيادی دارد، همین آیين های ماه رمضان است.

وی بیان کرد: در اين منطقه تعاون، همدلی و اتحاد در كارها به صورت جمعی و كمک به مستمندان در كنار احترام به ريش سفيد و بزرگ قوم اهميت بسياری دارد، مراسماتی مثل اشر، مدد، بيجاری، دیدار با بیماران و کمک به مستمندان نمونه هایی از این سنت هاست.

به گفته این پژوهشگر، "مسلمو پو شو که سه استار بالی سر میشما اومده و وقت سحره باید سحرخونی کنو" (مسلمان از خواب بیدار شو سه ستاره آسمان بر بالای سر ما قرار گرفته و وقت سحر است باید سحرخوانی کنم)، "ورخیز ورخیزر که وقت سحر" یا "پاد آیت، پاد آیت" از جمله هایی است که در قدیم نیاکان ما به منظور اعلام سحر و آمادگی برای بیدار کردن همسایگان به کار می بردند.
 

مراسم رویت ماه مبارک رمضان 

وی اضافه کرد: نیمروز نصف النهار ایران بود و با توجه به وجود رصد خانه در سیستان در سالیان قبل با استفاده از علم نجوم و ستاره شناسی زمان سحر را تشخيص می دادند.

ابراهیمی افزود: در بلوچستان برای رویت ماه افراد خاص در هر روستا وجود داشتند که به "چمروک" معروف بودند، یعنی کسانی که چشمان روشن و تیزبینی دارند که اغلب شکارچیان آن روستا بودند، از دو روز قبل هنگام صبح قبل از طلوع آفتاب حلال ماه را در سمت شرق رصد می کردند.

وی گفت: چنانچه دو روز متوالی حلال را در هنگام صبح در شرق رویت نمی کردند، تقریبا مطمئن می شدند آن روز هنگام غروب حلال باریک ماه را در سمت غرب روی آسمان رویت خواهند کرد، به همین دلیل شب سی ام ماه شعبان از پله های مارپیچ مناره مسجد به سمت بالا حرکت و در بالای مناره خشتی مسجد که در اصطلاح محلی به آن "ٹول" می گفتند بالا رفته و به همراه دو یا سه نفر دیگر به عنوان شهود مشغول رصد حلال باریک ماه می شدند.

این کارشناس تصریح کرد: در قدیم بدون امکانات و دوربین بلکه فقط با چشمان تیزبین این شکارچیان ماه رصد می شد که اغلب هم موفق می شدند، پس از رویت ماه توسط یک یا چند نفر که در بلندی مستقر بودند از همانجا جار می زدند "آ ماه و آ ماه" یعنی آن ماه است و ماه را دیدیم در این هنگام سایر مردم در مسجد و در منازل خود نیز نگاه می کردند، چنانچه آنها هم ماه را می دیدند همین جمله را تکرار می کردند.

وی ادامه داد: اگر مردم خودشان موفق به دیدن ماه نمی شدند، بر اساس اعتمادی که به چمروک داشتند بلافاصله جار می زدند "آ ماه و آماه" و این آواز به صورت دسته جمعی از طرف تمام اهالی محل به مدت ۲ تا سه دقیقه در تمام روستا طنین انداز بود و مردم خوشحال که ماه مبارک رمضان را دیده اند. 

به گفته ابراهیمی، اولین اقدام پس از رویت ماه دعای "سری سلامتی جان وشی دل وشی په خیر په برکتی کنات" است که به زبان بلوچی خوانده می شود، به این معنی که خداوندا این ماه را برای ما به ماه صحت ماه سلامت ماه دلخوشی ها ماه روزی و برکت وماه رحمت تبدیل کن.

وی خاطرنشان کرد: پس از دعا مردم آذوقه و مایحتاج ماه رمضان را اگر از قبل آماده نکرده بودند، خرید می کردند تا غذای سحر به موقع پخت شود.

رمضونیکه؛ نماد عشق به رمضان 

پژوهشگر میراث فرهنگی با اشاره به برگزاری آیین رمضونیکه به عنوان نماد عشق به رمضان در این استان، بیان کرد: هر چند بسیاری اجرای مراسم رمضونیکه را که با خواندن اشعاری خاص توسط گروهی از ساکنان محله و روستا همراه بود ابتدای ماه مبارک رمضان می‌دانند که هر شب در محله‌ها اجرا می‌شد، اما آنچه می‌توان در این زمینه عنوان کرد و بیشتر عمومیت دارد اینکه رمضونیکه در شب‌های ۱۴ و ۱۵ ماه مبارک رمضان مصادف با ولادت کریم اهل‌ بیت حضرت اما حسن مجتبی (ع) اجرا می‌شود.

منبع: عصرهامون

انتهای پیام/