سیاست خارجی رئیس جمهور فرانسه؛ درها به روی ایران باز بماند

به نظر می رسد اولویت ماکرون در عرصه خارجی نیز تحکیم پیوندهای موجود با کشورهای دارای اقتصاد لیبرال باشد. تاکنون در ساحت اقتصادی، نمود سیاست های راست میانه در نگاه او بیشتر دیده شده است و برای نمونه پیشنهادهای او در «قانون ماکرون» در مورد اجازه کار در روز یکشنبه و آزادی تعرفه مشاغل قانونی مانند دفترخانه ها، واکنش منفی چپ های رادیکال و حتی سوسیالیست ها را به دنبال داشته است. بنابراین دور از انتظار نخواهد بود که فرانسه برای مثال به دولت کنونی آلمان نزدیک تر شده و پیوندهای اروپایی خود را حفظ کند، به دنبال ماجراجویی نظامی احتمالی از سوی آمریکای تحت ریاست ترامپ نباشد و محافظه کاری و خویشتنداری را بر خطر کردن و پا پیش نهادن ترجیح دهد.

در برنامه دیپلماتیک دولت جدید فرانسه آمده است که «گشایش درها به سوی ایران باید ادامه یابد». در عین حال دو شرط برای این گشایش در نظر گرفته شده است: «به شرط آن که توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) رعایت شود و ایران به برقراری ثبات در منطقه کمک کند.»احتمالا ماکرون خواهد کوشید تا در عرصه بین المللی چهره ای میانه رو از خود و فرانسه تحت حاکمیت خود ترسیم کند، یعنی در عین حفظ استقلال رأی، با جامعه جهانی در تعامل بماند. برنامه او در زمینه مناسبات بین المللی با این جملات آغاز می شود: «مایلم یک دیپلماسی روشن و قاطع را به کار گیرم که همزمان در قالب سنت دوگل و میتران باشد تا فرانسه را به یک کشور قدرتمند مستقل، بشردوست و اروپایی بدل کنم.»

مستأجر جدید کاخ الیزه از پیش، سیاست خارجی دولت آینده خود و رویکرد آن به مسائل روز جهان را به اختصار، اما به تفکیک نوشته است.

دنیای تهدیدها و فرصت ها

او دنیای قرن بیست و یکم را مملو از «فرصت ها و تهدیدهای تازه» می خواند و آن را «بی ثبات» می بیند: «تروریسم، جنگ های داخلی، افزایش مهاجران و مرزهایی که بسته می شوند، به طور مستقیم بر فرانسه، اروپا و شرکای دیگر ما تأثیر می گذارند. تنش ها و تعصبات ملی گرایانه، هویت طلبانه و مذهبی در حال افزایش هستند.»

او به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا، سیاست خارجی روسیه تحت حاکمیت ولادیمیر پوتین، جنگ در خاورمیانه و تضعیف اتحادیه اروپا با برگزیت را از چالش های مهم کنونی در جهان نامیده که در برابر آن باید دیپلماسی موثری اتخاذ کرد.

ماکرون در عین حال دنیای کنونی را دارای فرصت هایی از جمله رشد طبقه متوسط، پیشرفت های علمی به ویژه در زمینه پزشکی و فناوری اطلاعات، رشد سرمایه گذاری، گردشگری و تبادل دانشجو میان کشورها می داند.

رئیس جمهوری منتخب فرانسه خود را پایبند «جهانی سازی» معرفی می کند و امیدوار است کشورش بتواند از این فرصت ها در جهت نزدیک شدن هر چه بیشتر به جامعه جهانی بهره ببرد.

خاورمیانه

ماکرون در پی احیا نقش تاریخی فرانسه در خاورمیانه است. او در بخش سیاست بین الملل در برنامه ریاست جمهوری خود می نویسد: «کشور ما باید جایگاه خود در خاورمیانه را بازیابد و به ویژه با راه حل های [جهانی] برای بحران سوریه همراه شود.»

به جز این جمله، موضع رئیس جمهوری جدید فرانسه در مورد بحران سوریه چندان شناخته شده نیست. احتمالا اشاره به بازیابی نقش فرانسه در سوریه، در پیوند با انتقادی است که در آمریکا و کشورهای متحدش در مورد کم رنگ شدن نقش غرب در بحران سوریه شنیده می شود. این که روسیه، ترکیه و ایران ابتکار عمل را در سوریه به دست گرفته و غربی ها به نوعی کنار گذاشته شده اند، این روزها در رسانه های فرانسه نیز بسیار مورد انتقاد قرار می گیرد.

ماکرون بر خلاف رئیس جمهوری آمریکا، نگاه مثبتی به برجام، توافق هسته ای غرب با ایران دارد و این توافق تا این زمان تنها موردی است که موضع دولت آتی فرانسه در برابر ایران را نشان می دهد.

در برنامه دیپلماتیک دولت جدید فرانسه آمده است که «گشایش درها به سوی ایران باید ادامه یابد». در عین حال دو شرط برای این گشایش در نظر گرفته شده است: «به شرط آن که توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴) رعایت شود و ایران به برقراری ثبات در منطقه کمک کند.»

انتظار رعایت مفاد برجام از سوی ایران روشن است، اما مراد از «کمک به برقراری ثبات در منطقه» احتمالا در پیوند با نقش ایران در بحران های مهم منطقه از جمله در عراق، سوریه و یمن است.

حساسیت و توجه به «امنیت اسرائیل» سیاست کلی و کلاسیک غرب در مناقشه اسرائیل و فلسطین است. امانوئل ماکرون در این زمینه ظاهرا قصد ندارد تغییری در سیاست کلاسیک فرانسه بدهد: «امنیت اسرائیل برای ما اصل مسلمی است، همان طور که مشروعیت تشکیلات خودگردان فلسطینی نیز برای ما پذیرفته شده است.» او با ذکر این موضع کلی یادآوری می کند که «باید در پی یک آشتی پایدار و راستین بود تا دو طرف بتوانند در جوار هم در امنیت به سر ببرند.»

اتحادیه اروپا

برخلاف رقبای رادیکال ماکرون از جمله ژان لوک ملانشون چپگرا که معتقد به پس گرفتن امضای فرانسه از برخی پیمان های مهم اروپایی بود و مارین لوپن ملی گرا که خروج کامل فرانسه از اتحادیه اروپا یا فرگزیت را وعده می داد، رئیس جمهوری برگزیده به اتحادیه وفادار می ماند زیرا آن را یک «چتر حمایتی» برای کشورش می داند.

ماکرون طرفدار ادامه تحریم ها علیه روسیه است و آن را تا زمانی که مقامات کرملین توافق مینسک را رعایت نکنند، «الزامی» دانسته است. با وجود این می گوید اروپا باید به نوعی با روسیه به توافق برسد تا اگر شرایط در اوکراین تغییر کرد، تحریم ها علیه مسکو برداشته شود.حاکمیت قدرتمند، استفاده از یورو، واحد پولی با پشتوانه قوی در برابر ارزهای دیگر، آزادی رفت و آمد و گردش کالا میان کشورهای اروپایی، از جمله دلایلی است که ماکرون برای ماندن در اتحادیه اروپا بیان می کند. پیشنهاد او برای اعمال اصلاحات لیبرال در تجارت اروپا نیز دور از ذهن نیست.

او در عین حال خواستار ایجاد «شورای امنیت اروپا» و افزایش کنترل مرزهای خارجی اتحادیه اروپا برای افزایش امنیت کشورهای عضو است.

تجدید بیعت فرانسه با اتحادیه اروپا به معنی تجدید پیمان این کشور با آلمان هم هست. امانوئل ماکرون طبعا با ماندن کشورش در اتحادیه اروپا تمایل دارد عملا نقش رهبری اتحادیه مانند گذشته در دست فرانسه و آلمان بماند.

ظاهرا او از هم اکنون در فکر همکاری های دفاعی با آلمان است زیرا در صفحه توئیتر خود می نویسد: «من به دفاعی می اندیشم که بیشتر اروپایی باشد، به همکاری هایی میان فرانسه و آلمان».

ناتو

آن دسته از نامزدهای انتخابات اخیر فرانسه که گرایش های رادیکال دارند، خروج از پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو را به عنوان یکی از وعده های ریاست جمهوری خود و به ویژه برای دنباله روی نکردن از ایالات متحده آمریکا مطرح کرده بودند. اما امانوئل ماکرون به ادامه حضور کشورش در فرماندهی مشترک ناتو باور دارد، گرچه وجود دونالد ترامپ را در این مورد مثبت نمی بیند. او همچنین بر خلاف آمریکا اعتقادی به گسترش حوزه فعالیت ناتو ندارد و معتقد است گفتگوهای ناتو با روسیه نباید متوقف شود.

ترکیه

رئیس جمهوری جدید فرانسه در مورد شرایط پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا به ویژه در موقعیت کنونی این کشور، تردید دارد اما معتقد است اروپا نباید درها را به روی ترکیه ببندد.

روسیه و چین

امانوئل ماکرون طرفدار ادامه تحریم ها علیه روسیه است و آن را تا زمانی که مقامات کرملین توافق مینسک را رعایت نکنند، «الزامی» دانسته است. با وجود این می گوید اروپا باید به نوعی با روسیه به توافق برسد تا اگر شرایط در اوکراین تغییر کرد، تحریم ها علیه مسکو برداشته شود.

نسبت به آینده روابط اروپا با چین خوشبین است. او به طور مشخص خواستار آن است که فرانسه در قالب اتحادیه اروپا در سه زمینه امنیتی، تجاری و زیست محیطی با جمهوری خلق چین مناسبات «متعادل و محکم» داشته باشد.

وزیر پیشین اقتصاد فرانسه نسبت به آینده روابط اروپا با چین خوشبین است. او به طور مشخص خواستار آن است که فرانسه در قالب اتحادیه اروپا در سه زمینه امنیتی، تجاری و زیست محیطی با جمهوری خلق چین مناسبات «متعادل و محکم» داشته باشد.

برآیند سیاست خارجی ماکرون

با آن که نکات بیان شده در برنامه سیاست خارجی امانوئل ماکرون مانند سخنرانی ها و گفته های دیگر نامزدها در جریان کارزار انتخاباتی، کمابیش رنگ و بوی شعارگونه دارد و حتی گاهی در آن وعده های مردم پسند به چشم می خورد، اما می توان گفت که این برنامه نمودی از سیاست خارجی کلاسیک فرانسه است و تضاد خاصی با آن چه از مناسبات خارجی این کشور می شناسیم، ندارد.

به این ترتیب اگر وعده ها و برنامه های این جوان ترین رئیس جمهوری فرانسه را باور کنیم، باید ببینیم چگونه او قادر خواهد بود تا در صحنه های بین المللی، در عین پایبندی به شعارهای ملی گرایانه و گلیستی (منسوب به ژنرال دو گل)، به آرمان های سوسیالیستی فرانسوا میتران نیز وفادار بماند.