حاسب كرجي؛ مهندس گمنام البرزی در هزار سال پیش

گروه استانی«تیتریک»، دکتر حسین عسکری پژوهشگر فرهنگ و تاریخ البرز در گفتگو با اسنا اظهار داشت: ابوبکر محمّد بن حسین (یا حسن) کرجی مشهور به حاسب كرجي (درگذشت بین سال های ۴۱۰  و ۴۲۰ قمری) ریاضی‌ دان و آب ‌شناس ایرانی هم‌ دوره ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و بوعلی سینا بوده است اما کسی وی را به اندازه این سه تن نمی ‌شناسد. وی منسوب به کرج (مرکز استان البرز) است.

وی افزود: دستاوردهای علمی وی تا چندی پیش ناشناخته بود تا اینکه در سال ۱۸۵۳ میلادی، وپکه (مستشرق آلمانی) بخشی از کتاب «الفخری» وی را به زبان فرانسه و همراه با تحلیلی منتشر ساخت. وپکه در کتاب خود ثابت کرد که بخش عظیمی از کارهای «لئوناردو فیبوناتچی» ریاضی دان ایتالیایی در قرن سیزدهم میلادی، از ریاضی  دان‌های مسلمان به ویژه حاسب کرجی اخذ شده است.


عسکری بیان کرد: کرجی در علم حساب و جبر دارای تحقیقات و نوشته ‌های مهمی است. وی در پایه ‌گذاری اصولی در جبر، ریشه ‌یابی اعداد و حل معادلات نقش مهمی را در تاریخ علم ایران و جهان داراست. در زمینه علوم کاربردی و مهندسی نیز کرجی صاحب نظریات نو و نوشته ‌های ارزنده ‌ای می ‌باشد.

وی تصریح کرد: به دليل هشدار وی نسبت به تبخير شديد آب از سطح روباز سدها، ساخت آن در ایران آن روزگار متوقف شد. حاسب كرجي بر آن بود که آب بهتر است از زير زمين هدايت شود تا تبخير نشود و سالم ‏تر بماند. او قنات ‏ها را بهترين شيوه تامين آب مي ‏دانست و آن را توصيه کرده است.

پژوهشگر تاریخ و فرهنگ البرز گفت: حاسب کرجي ٦٠٠ سال قبل از کپلر، کوپرنيک و گاليله با صراحت و روشني در کتابش گفته زمين به دور خود مي چرخد. او درباره کروي بودن زمين گفته بود: «زمين با همه كوه ها، دشت ها و پستي ها و بلندي هايش كروي شكل است.خدا آن را مركز عالم قرار داده است كه تا ابد با حركت دایمي گِرد اين مركز مي چرخد». کرجي در همين کتابش به کشش عمومي زمين نيز ٦٠٠ سال پيش از نيوتن اشاره کرده است.

عسکری خاطر نشان کرد: يونسكو با ارایه مستندات ناگزير شد نامش را در كنار گاليله بنويسد چون كتاب «استخراج آب هاي پنهان» در قرن چهارم هجري و هزار سال قبل نوشته شده است.

وی افزود: در اين كتاب به صراحت گفته شده براي ايران زمين با اين اقليم، بهترين روش استخراج آب هاي پنهان و قنات است. در اين كتاب با علم مثلثات در آن زمان مي توان گفت كه در زير زمين كانال قنات به كدام سمت و با چه زاويه اي حركت مي كند.

عسکری در پایان گفت: وجود نام این دانشمند به مدت دو دهه در «دایره المعارف علوم نیویورک» نشان از شهرت جهانی این مرد بزرگ دارد که متاسفانه در کشور ما ناشناخته مانده است. البته از مدفن وی هم اطلاعی در دست نیست.

انتهای پیام/