از هر دری سخنی در "دوران عاشقی"

مشخصات فیلم دوران عاشقی

کارگردان: علیرضا رئیسیان - تهیه‌کننده: علیرضا رئیسیان با مشارکت بنیاد سینمایی فارابی - نویسنده: رویا محقق - مدیر فیلمبرداری: علیرضا برازنده - صدابردار: عباس رستگارپور - طراح چهره‌پردازی: سودابه خسروی - تدوین: هایده صفی‌یاری‌ - صداگذاری: رضا دلپاک - طراحی و ترکیب صدا: امیرحسین قاسمی - موسیقی: ستار اورکی - منشی صحنه: ندا آصف - مشاور حقوقی: شکوفه شرافت - مدیر هنری: مجید فخرایی - مدیر تولید و مجری طرح: مجید کریمی - عکاس: صبا سیاه‌پوش - بازیگران: لیلا حاتمی، شهاب حسینی، فرهاد اصلانی، پرویز پورحسینی، بیتا فرهی، مینا وحید، لی‌لی فرهادپور، سوگل قلاتیان، نسیم ادبی، سعید داخ، عاطفه للهی، داریوش فائزی، شهرام جمشیدی، فرزان نجفی، حمیدرضا حیات، حسین کوهستانی و عرشیا خلج.

خلاصه فیلم دوران عاشقی                        

درامی اجتماعی با روایتی آزاد از مجموعه مسائلی است که هر کدام به گونه ای در کمرنگ شدن یا ایجاد چالش های جدید در زندگی زناشوئی دخیل هستند.

درباره کارگردان فیلم دوران عاشقی

علیرضا رئیسیان متولد 1344 تهران دانش آموخته دانشکده صدا و سیما داری نشان درجه یکی هنری ست که معادل دکترای افتخاری به حساب می آید. وی اولین اثر سینمایی خود را با نام ریحانه در سال 1368 کارگردانی کرد که در هشتمین جشنواره فیلم فجر نامزد دریافت جایزه بهترین فیلم های اول و دوم شد. در سال 1373 و با فیلم سفر در سیزدهمین جشنواره فیلم فجر شرکت کرد و برنده دیپلم افتخار بهترین فیلم اول اعلام شد. ساخته قبلی وی به نام چهل سالگی مربوط به سال 1388 می شود. دوران عاشقی آخرین اثر سینمایی اوست که در ادامه، نقد آن را برانداز می کنیم.

نقد فیلم دوران عاشقی

خانم وکیل موفقی به نام "بیتا" در زندگی زناشویی خود دچار مشکلی شده است. او به هنگام قبول پروژه وکالتی جدید، متوجه حضور زن دیگری در زندگی همسرش "حمید" می شود.

دوران عاشقی یک درام خانوادگی است که در بستر اجتماعی روز با موضوع ازدواج موقت اتفاق می افتد. رئیسیان با به تصویر کشیدن مکرر این موضوع در شرایط مختلف، بر انتقال مفاهیم و مضامین فیلم برای همه گروه ها و کثرت این اتفاق تاکید کرده است. فیلم سوژه اپیدمیکی دارد که دست به دست فیلمسازان می چرخد و این بار به روایت مردان متأهلی می پردازد که با رعایت اصول شرع و قانون به دنبال امیال خویش می روند. سوال اینست که این موضوع تا چه اندازه چالش جامعه امروز است؟ این دسته از مردان چند درصد از پدران و همسران سرزمین ما را تشکیل می دهند؟ چرا نوع بیان به گونه ای است که مخاطب را وادار می سازد تا حس مردان زیادی از این اجتماع برای زندگی شخصی شان ارزش قائل نیستند؟ درست این است که، وقتی می خواهیم از یک شخصیت خاص و یا تعداد محدودی در جامعه صحبت کنیم طوری به بیان داستان بپردازیم که فروانی آنان بیش از آنچه هست به چشم نیاید.

نگاه علیرضا رئیسیان به عقد موقت غیرکارشناسانه و سطحی است؛ غافل از اینکه در مرتبه نخست، تشویق دین اسلام به تشکیل خانواده، ازدواج دائم و تک همسری است و ازدواج موقت در شرایطی خاص و با اتخاذ تدابیری دقیق مطرح شده است. از آنجا که اسلام، دین اعتدال است و افراط و تفریط در آن از جایگاهی برخوردار نیستند، طبعا افراط در امری که باعث بازماندن فرد از زندگی شخصی اش شود، نه تنها پسندیده نیست بلکه مورد نکوهش نیز واقع شده است. با کمی فاصله از سطح موجود در فیلم و نگاهی عمقی، متوجه خواهیم شد که در قاب دوران عاشقی، زن به دیده غنیمت جنسی نگریسته شده است. به طوریکه تصور می شود با وجود یک زن در زندگی فرصتهای زیادی از دست رفته است!

طبیعی است که به تصویرکشیدن چنین مردانی بدون رعایت چارچوب، بیان یک ناهنجاری در اجتماع است. اما به تصویر کشیدن یک ناهنجاری فقط با رعایت اصول اولیه اخلاقی، آگاهی و بیداری ست که بلامانع قلمداد می شود. پردازش ناهنجاری تا زمانیکه از حد متعارف عبور نکند، زشتی خود را از دست نمی دهد و تبدیل به پدیده ای روزمره نمی گردد.

خلق آثار با مضامینی شبیه آنچه در دوران عاشقی روایت شده است، همچون حرکت بر لبه تیغ می ماند که پیامدهای مثبت و منفی آن همیشه در معرض القاء هستند؛ ساخت یک و یا چند فیلم برای شروع یک جریان فرهنگی یا فرهنگ آفرینی کافی نیست اما نوشتن تنها یک قصه برای خراب کردن ذهن مخاطب بسیار کارساز خواهد بود.

پردازش شرایط زندگی "حمید" و "بیتا" از نقاط قوت فیلم است. کارگردان با نمایش درگیری های شغلی زیادی که "بیتا" برای خود بوجود آورده است، وظیفه ای که هر یک از آن ها در زندگی مشترک بر عهده دارند و به دست آفت فراموشی سپرده اند را به تصویر می کشد. فرآیندی از فراموشی که منجر به سردی روابط، آشفتگی و عدم تمایل به حل اختلافات زناشویی آن ها شده است. همچنین از حس ناامیدی و افسردگی حاکم بر زندگی پوچ و بی معنای آنها تصویری واقعی به نمایش می گذارد. به واقع، در لابلای داستان روان دوران عاشقی، فیلم بدون آنکه به ورطه شعارزدگی و درشتگویی بیفتد به نکاتی که در زندگی زناشویی باعث اختلاف می شود پرداخته است.

با اینکه داستان فیلم روان است، کارگردان از تم متفاوتی برای روایت کمک گرفته و با زمانبندی صحیحی گره های فیلمنامه را مطرح و در جای مناسبش باز می کند، اما نمی تواند نمایش باورپذیری از داستان را به تصویر بکشد. به عبارت دیگر نوع ارتباطات اجتماعی و جزئیات آن در پرده ای پایین باقی می ماند و برای مخاطب باور پذیر جلوه نمی کند. شخصیت "بیتا" - که بسیار هم شبیه به شخصیت "یاسی" در فیلم سعادت آباد است - در بعضی سکانس ها مخاطب را دلزده و آزرده می کند؛ به عنوان مثال زمانی که وی از رابطه پنهانی شوهرش باخبر می شود عکسی العمل خاصی نشان نمی دهد و سکوت می کند؛ یا زمانی که برای مهمانی مردانه و مجردی همسرش با وجود مشغله های زیاد کاری غذای خانگی مفصلی تهیه می کند و بعد از رفتن مهمان ها هم به تنهایی مشغول جمع آوری میز شام می شود، باعث ایجاد کلیشه گرایی در فیلم شده است. پررنگ تر از همه شخصیت و دیالوگ های پدر "بیتا" که به نوعی پیام های مهمی از فیلم در آن مستتر بود که نتوانست تصویری باورپذیر از او ارائه دهد و فیلم را به مهلکه شعارزدگی کشاند.

یکی از مراجعین دفتر "بیتا"، بسیار متفاوت از بقیه، در فکر تغییر جنسیت و به دنبال راهکاری برای گرفتن حضانت بچه هایش بود. واقعا مخاطب متوجه ضرورت بیان چنین موضوعی در خلال داستان نمی شود و احساس می کند که بودن و یا نبود آن سکانس هیچ فرقی ندارد. مگر آنکه هدف این باشد که در این باب هم سخنی به میان آورده شود.

در پلان ابتدایی فیلم چشم باز می شود و در نمای پایانی که چشم بسته می شود شاید قصد دارد تاکید رئیسیان بر گذر زمان را نشان دهد و حاکی از آن است که روزگار همچون چشم بر هم زدن می گذرد؛ با گذشت و مهربانی زندگی کنید؛ سعی کنید در انتخاب راه اشتباه نرویدو خیلی چیزهای دیگرکه می توانست با مضمون فیلم سازگاری پرمعنایی داشته باشد.

مجموعه کادر حرفه ای و هماهنگی خوب بین عناصرداستان پرداز، کارگردان و تدوین در کنار نوع بازی خوب چهره های شاخص همانند شهاب حسینی، لیلا حاتمی و فرهاد اصلانی دست به دست هم دادند تا دوران عاشقی را به اثری پذیرفتنی تبدیل کنند. به جرأت می توان گفت جدا از نوع نگاهی که کارگردان نسبت به محتوا داشت، دوران عاشقی یکی از فیلم های برجسته جشنواره امسال بود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
 برای دیدن لینک این نقد در سایت "هنر اسلامی" اینجا را کلیک کنید.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ