يکشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ - 2024 June 16
بمناسبت روز بزرگداشت شیخ مفید؛
شیخ پرچمدار توسعه مکتب شیعه
روز 9 آذر ماه هر سال در تقویم رسمی کشور به نام روز بزرگداشت شیخ مفید نام گذاری شده است . دانشمندی که در زمان حیاتش 3 نامه از امام زمان (عج) به او رسید و پیشوای دوازدهم شیعیان ، او را با عنوان «برادر» خطاب کرد ؛ « برادر استوار و دوست رشید » .
گروه فرهنگی «تیتریک»؛ روز 9 آذر ، روز بزرگداشت این فقیه بزرگ است . محمد بن محمد بن نعمان ، معروف به «شیخ مفید» فقیه و متکلم مشهور شیعی است . کسی که در سالهای پایانی عمرش و در زمان غیبت کبرای امام زمان (عج) حضرت صاحب الزمان صلوات الله علیه 3 (توقیع) از ایشان دریافت کرد و روایت های فراوانی از حمایت های امام زمان (عج) و عنایت های ویژه ایشان به شیخ مفید نقل شده است .
معلم امت، شیخ مفید
ابوعبداللّه محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید، در یازدهم ذی قعده سال 336 ه . ق در عُکبرای بغداد به دنیا آمد. عشق و شور فراوان او به تحصیل، از همان کودکی موجب شد همراه پدر به بغداد رود و به فراگیری دانش بپردازد. شیخ مفید از سال های کودکی به یادگیری علوم گوناگون پرداخت. او به واسطه موقعیت علمی و اجتماعی پدرش، با دانشمندان ارتباط می یافت و علوم و معارف را از آنان فرامی گرفت. بینش افزایی و دانش آفرینی این فقیه فرزانه، به همراه آگاهی از شرایط اجتماعی آن دوره، دست به دست هم داد و او را سلسله جنبان نهضت فکری در قرن چهارم کرد و مفید بدانجا رسید که صحیفه های سبز مهدوی به افتخارش صادر شد.
در محضر استادان
بغداد در آن روزگار، بوستان دانش و دانایی و پهنه مناظره و توانایی بود. این شهر، مرکز نشر اندیشه های بزرگانِ مذاهب و محفل گفت وگوی عالمان و فرزانگان به شمار می آمد. مشعل های فروزان بسیاری در آسمان دانش و بینش بغداد دیده می شدند؛ گوهرانی همچون: شیخ صدوق، جعفر بن محمد بن قولویه قمی، علی بن بابویه قمی، ابن جنید اسکافی، ابو علی بصری، ابوعبداللّه مرزبانی و… .
شیخ مفید در این عرصه پربرکت، مردانه پای در میدان گذاشت و توفیق الهی را به جان پذیرا شد و از محضر بیش از هفتاد نفر از بزرگان و صاحب نظران بغداد بهره علمی برد. او دانش کلام را در محضر مظفر بن محمد و ابن جنید اسکافی، فقه را نزد جعفر بن محمد بن قولویه و علم روایت را از محمد بن عمران مرزبانی آموخت.
تألیفات شیخ مفید
شیخ مفید در سایه دانش سرشار، ذهن نوآور، نبوغ کم نظیر و پشتکار فراوانش که زبان زد خاص و عام بود، در بسیاری از علوم اسلامی تألیف و تصنیف دارد. چنان که از انبوه نوشته های پر ارزش او پیداست، بیشتر آنها پاسخ پرسش های گوناگون علمی است که از شهرها و کشورهای اسلامی از وی کرده اند. این عالم فرزانه، از دانشمندان کم نظیری است که آثار او در سده چهارم طلوع کرد و پس از قرن های بسیار، هنوز در افق افکار می درخشد. آثار وی، چونان فرهنگی جامع و دایره المعارف بزرگ تشیع است؛ چرا که مفید در کلام، فقه، اصول، حدیث، تفسیر، علوم قرآن، فلسفه، تاریخ، نجوم و…سرآمد همگان بود. از جمله آثار شیخ مفید می توان از اَلْاَعْلام مِن الاَحکام، کتابُ الاَمالی، الاِختصاص، الفُصول المُختارهُ مِنَ العُیونِ و المَحاسن، ایمان ابوطالب و تصحیحُ الاعتقادِ بصوابِ الانتقاد نام برد.
اخلاق مفید
فعالیت های اجتماعی و دل مشغولی های تحصیلی و علمی، شیخ مفید را از فتوحات معنوی غافل نساخت. او انسانی وارسته بود که سرای دل را به نور تقوا و تهذیب نفس روشن می ساخت. هم رنگی شیخ با اقشار فقیر و کم درآمد جامعه، فروتنی فراوان وی و بندگی بسیار او، موجب والایی شخصیت شیخ مفید شده بود. صفات برجسته اخلاقی شیخ، موجب گردید برخی از عالمان اهل سنت نیز لب به توصیف وی گشایند و قلم تمجید از او به دست گیرند. برای نمونه، ابن حَجر عَسقلانی درباره اخلاق شیخ مفید می نویسد: «مفید مردی بود که در راه انجام کارهای مستحبی تلاش بسیاری می کرد و بسیار فروتن بود».
مفید از دیدگاه دانشمندان شیعه
شیخ طوسی: محمد بن نعمان، اندیشمندی بزرگ و موثّق است. او دارای فکری بلند و عالی و ذهنی دقیق بود. نزدیک به دویست جلد کتاب بزرگ و کوچک دارد و فهرست کتاب هایش مشهور است.
شرف الدین عاملی: اگر مقام عصمت برای غیر پیامبران و جانشینان آنان روا بود، شیخ مفید، پس از آنان، نخستین معصوم بود.
حاج میرزا حسین نوری طبرسی: شیخ، زنده کننده اسلام و نابود کننده بدعت ها و انحرافات منحرفان و بدعت گذاران بود؛ در مناظرات مذهبی همواره پیروز بود.
نجاشی: او شیخ و استاد ماست. مقام بلند او در فقه، کلام و روایت، مشهورتر از آن است که وصف شود.
مفید در آیینه کلام رهبری
مقام معظم رهبری به مناسبت برگزاری کنگره جهانی شیخ مفید، در پیامی از مقام والای این عالم و دانشمند فرزانه تجلیل کرد. در متن این پیام آمده است: «شیخ مفید در سلسله علمای امامیه، فقط یک متکلم و فقیه سرآمد و برجسته نیست، بلکه فراتر از این، وی مؤسس و سرحلقه جریان علمیِ رو به تکاملی است که در دو رشته کلام و فقه، تا امروز در حوزه های علمی شیعه امتداد یافته است و با وجود بر کنار نماندن از تأثرات تاریخی و جغرافیایی و مکتبی، ویژگی های اصلی و خطوط سیاسی آن همچنان پابرجا مانده است. شیخ مفید نقش مؤثر و تعیین کننده ای در تثبیت هویت مستقل مکتب اهل بیت علیهم السلام ، بنیان گذاری شکل و قالب علمی صحیح برای فقه شیعه، آفرینش شیوه جمع منطقی میان عقل و نقل در فقه و کلام داشت».
افول ستاره
سرانجام، شیخ مفید این رادمرد علم و عمل و اسوه تقوا و فضیلت در سوم ماه رمضان سال 413 ق در 77 سالگی به دیدار معبود شتافت و پس از اقامه نماز توسط سیدمرتضی، در حرم امام موسی کاظم(ع) در کاظمین به خاک سپرده شد.
برگرفته از : مفاخر اسلام1. نگاه کنید به مقدمه کتاب «اوائل المقالات».
«رجال» شیخ طوسی، صفحه 514.
«فهرست» شیخ طوسی، صفحه 157.
«رجال» نجاشی، صفحه 283.
«معالمالعلماء»، صفحه 112.
«مجالس المومنین»، جلد 1، صفحه 463.
«خلاصهالاقوال»، صفحه 147.
معلم امت، شیخ مفید
ابوعبداللّه محمد بن نعمان معروف به شیخ مفید، در یازدهم ذی قعده سال 336 ه . ق در عُکبرای بغداد به دنیا آمد. عشق و شور فراوان او به تحصیل، از همان کودکی موجب شد همراه پدر به بغداد رود و به فراگیری دانش بپردازد. شیخ مفید از سال های کودکی به یادگیری علوم گوناگون پرداخت. او به واسطه موقعیت علمی و اجتماعی پدرش، با دانشمندان ارتباط می یافت و علوم و معارف را از آنان فرامی گرفت. بینش افزایی و دانش آفرینی این فقیه فرزانه، به همراه آگاهی از شرایط اجتماعی آن دوره، دست به دست هم داد و او را سلسله جنبان نهضت فکری در قرن چهارم کرد و مفید بدانجا رسید که صحیفه های سبز مهدوی به افتخارش صادر شد.
در محضر استادان
بغداد در آن روزگار، بوستان دانش و دانایی و پهنه مناظره و توانایی بود. این شهر، مرکز نشر اندیشه های بزرگانِ مذاهب و محفل گفت وگوی عالمان و فرزانگان به شمار می آمد. مشعل های فروزان بسیاری در آسمان دانش و بینش بغداد دیده می شدند؛ گوهرانی همچون: شیخ صدوق، جعفر بن محمد بن قولویه قمی، علی بن بابویه قمی، ابن جنید اسکافی، ابو علی بصری، ابوعبداللّه مرزبانی و… .
شیخ مفید در این عرصه پربرکت، مردانه پای در میدان گذاشت و توفیق الهی را به جان پذیرا شد و از محضر بیش از هفتاد نفر از بزرگان و صاحب نظران بغداد بهره علمی برد. او دانش کلام را در محضر مظفر بن محمد و ابن جنید اسکافی، فقه را نزد جعفر بن محمد بن قولویه و علم روایت را از محمد بن عمران مرزبانی آموخت.
تألیفات شیخ مفید
شیخ مفید در سایه دانش سرشار، ذهن نوآور، نبوغ کم نظیر و پشتکار فراوانش که زبان زد خاص و عام بود، در بسیاری از علوم اسلامی تألیف و تصنیف دارد. چنان که از انبوه نوشته های پر ارزش او پیداست، بیشتر آنها پاسخ پرسش های گوناگون علمی است که از شهرها و کشورهای اسلامی از وی کرده اند. این عالم فرزانه، از دانشمندان کم نظیری است که آثار او در سده چهارم طلوع کرد و پس از قرن های بسیار، هنوز در افق افکار می درخشد. آثار وی، چونان فرهنگی جامع و دایره المعارف بزرگ تشیع است؛ چرا که مفید در کلام، فقه، اصول، حدیث، تفسیر، علوم قرآن، فلسفه، تاریخ، نجوم و…سرآمد همگان بود. از جمله آثار شیخ مفید می توان از اَلْاَعْلام مِن الاَحکام، کتابُ الاَمالی، الاِختصاص، الفُصول المُختارهُ مِنَ العُیونِ و المَحاسن، ایمان ابوطالب و تصحیحُ الاعتقادِ بصوابِ الانتقاد نام برد.
اخلاق مفید
فعالیت های اجتماعی و دل مشغولی های تحصیلی و علمی، شیخ مفید را از فتوحات معنوی غافل نساخت. او انسانی وارسته بود که سرای دل را به نور تقوا و تهذیب نفس روشن می ساخت. هم رنگی شیخ با اقشار فقیر و کم درآمد جامعه، فروتنی فراوان وی و بندگی بسیار او، موجب والایی شخصیت شیخ مفید شده بود. صفات برجسته اخلاقی شیخ، موجب گردید برخی از عالمان اهل سنت نیز لب به توصیف وی گشایند و قلم تمجید از او به دست گیرند. برای نمونه، ابن حَجر عَسقلانی درباره اخلاق شیخ مفید می نویسد: «مفید مردی بود که در راه انجام کارهای مستحبی تلاش بسیاری می کرد و بسیار فروتن بود».
مفید از دیدگاه دانشمندان شیعه
شیخ طوسی: محمد بن نعمان، اندیشمندی بزرگ و موثّق است. او دارای فکری بلند و عالی و ذهنی دقیق بود. نزدیک به دویست جلد کتاب بزرگ و کوچک دارد و فهرست کتاب هایش مشهور است.
شرف الدین عاملی: اگر مقام عصمت برای غیر پیامبران و جانشینان آنان روا بود، شیخ مفید، پس از آنان، نخستین معصوم بود.
حاج میرزا حسین نوری طبرسی: شیخ، زنده کننده اسلام و نابود کننده بدعت ها و انحرافات منحرفان و بدعت گذاران بود؛ در مناظرات مذهبی همواره پیروز بود.
نجاشی: او شیخ و استاد ماست. مقام بلند او در فقه، کلام و روایت، مشهورتر از آن است که وصف شود.
مفید در آیینه کلام رهبری
مقام معظم رهبری به مناسبت برگزاری کنگره جهانی شیخ مفید، در پیامی از مقام والای این عالم و دانشمند فرزانه تجلیل کرد. در متن این پیام آمده است: «شیخ مفید در سلسله علمای امامیه، فقط یک متکلم و فقیه سرآمد و برجسته نیست، بلکه فراتر از این، وی مؤسس و سرحلقه جریان علمیِ رو به تکاملی است که در دو رشته کلام و فقه، تا امروز در حوزه های علمی شیعه امتداد یافته است و با وجود بر کنار نماندن از تأثرات تاریخی و جغرافیایی و مکتبی، ویژگی های اصلی و خطوط سیاسی آن همچنان پابرجا مانده است. شیخ مفید نقش مؤثر و تعیین کننده ای در تثبیت هویت مستقل مکتب اهل بیت علیهم السلام ، بنیان گذاری شکل و قالب علمی صحیح برای فقه شیعه، آفرینش شیوه جمع منطقی میان عقل و نقل در فقه و کلام داشت».
افول ستاره
سرانجام، شیخ مفید این رادمرد علم و عمل و اسوه تقوا و فضیلت در سوم ماه رمضان سال 413 ق در 77 سالگی به دیدار معبود شتافت و پس از اقامه نماز توسط سیدمرتضی، در حرم امام موسی کاظم(ع) در کاظمین به خاک سپرده شد.
برگرفته از : مفاخر اسلام1. نگاه کنید به مقدمه کتاب «اوائل المقالات».
«رجال» شیخ طوسی، صفحه 514.
«فهرست» شیخ طوسی، صفحه 157.
«رجال» نجاشی، صفحه 283.
«معالمالعلماء»، صفحه 112.
«مجالس المومنین»، جلد 1، صفحه 463.
«خلاصهالاقوال»، صفحه 147.
منبع: مفا آنلاین
ارسال نظر
اخبار برگزیده
