دختران و مصرف قلیان!

گروه گوناگون «تیتریک»، افزایش رشد مصرف قلیان در دختران آن‌چنان چشمگیر است که دختران هم، همپای مردان مصرف‌کننده شده‌اند و صرف‌نظر از عواقب آن، مصرف قلیان را نوعی کلاس گذاشتن و برتری‌جویی می‌دانند.

جالب آنکه این موضوع آن‌قدر امری عادی است که دیگر یک آسیب اجتماعی هم به حساب نمی‌آید و انگار به نوعی قبح آن برای همیشه در جامعه ریخته شده است. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که مصرف قلیان علاوه بر عواقب جسمی جبران‌ناپذیر مانند اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون‌های جنسی در بدن، پیامدهای منفی و خطرناک اجتماعی هم دارد و دروازه ورود به آسیب‌های فراوانی می‌شود.

امروزه دختران زیادی در قهوه‌خانه‌ها چه در سطح شهر و چه در بیرون از آن قلیان مصرف می‌کنند و در سال‌های اخیر استفاده آنان از قلیان آن‌قدرعادی شده است که با وجود عواقب جبران‌ناپذیر، هنوز هم عده بی‌شماری در حال قلیان کشیدن هستند. بر اساس ‏گزارش سازمان جهانی ‏بهداشت، سالانه پنج میلیون نفر به دلیل مصرف قلیان می‌‏میرند و آخرین آمار منتشر شده از سوی وزارت بهداشت نیز ‏گویای آن است که ‏‏۱۵ درصد جوانان ۱۳ تا ۱۵ سال در کشور مصرف‌کننده قلیان هستند و سالانه در مجموع ۳۵ هزار ‏تن تنباکو در کشور دود می‌شود.

 صاحبان قلیان‌سراها در تهران هم با سرو قلیان از این فرصت استفاده کرده و پول‌هایی زیادی را به جیب می‌زنند که بررسی‌ها نشان می‌دهد حداقل ۲۰۰ تن زغال در یک روز مصرف می‌شود و به گفته رئیس پیشین صنف قهوه‌خانه‌داران، ۲۵۰ هزار سرپرست خانوار به صورت مستقیم و چهار میلیون نفر هم به صورت غیرمستقیم از صنعت قهوه‌خانه‌داری امرار معاش می‌کنند. آنچه امروزه خیلی به چشم می‌آید این است که دختران امروزی تفاوت بسیاری با دختران نسل گذشته دارند که علل همین تفاوت‌ها را هم باید ریشه‌یابی کرد. عدم کنترل و نظارت خانواده‌ها بر اوقات فراغت فرزندان و باورهاي نادرست چون از بین رفتن دود توسط آب موجود در مخزن قلیان سبب شده جوانان و به ویژه دختران قلیانی شوند و سلامتی خود را به خطر اندازند.

با این وجود، مصرف قلیان آن‌چنان به عنوان تفریح مفرح محسوب می‌شود که شاید نبود اوقات فراغت مناسب و گران بودن بیشتر سرگرمي‌ها در جامعه باعث شده تا قليان به عنوان يک سرگرمي ارزان‌قیمت در میان افراد شایع شود. این در حالی است که قليان عامل تهديد سلامت افراد به‌ويژه زنان و دختران است و حتی منجر به ناباروری آنان هم می‌شود. با این وجود، شاید بتوان با برنامه‌ریزی و راهکارهای مناسب درصدی از مصرف قلیان در دختران را کاهش داد و به جای قلیان که وسیله تفریحی خانواده ايراني است، جایگزین بهتری معرفی کرد تا تفريحات سالم و در خور شأن برای دختران رقم بخورد.

قلیان‌کشی و ورود به فرایند احساسی

یک جامعه‌شناس می‌گوید: باید تفریح‌های مناسب و سالم بیشتری برای دختران در جامعه ایجاد کرد. دختران اگر به استادیوم بروند، آسمان به زمین نمی‌آید. بهتر است مسئولان از خودشان بپرسند که اگر دختر به استادیوم برود بهتر است یا اینکه در قهوه‌خانه قلیان بکشد و هزار عواقب به دنبالش باشد؟ کدام خطرناک‌تر است؟ آیا می‌توانیم سرمان را مثل کبک در برف بکنیم و بگوییم که نمی‌بینیم. امان‌ا... قرایی‌مقدم با بیان اینکه نمی‌توان دختران را خانه‌نشین کرد، می‌افزاید: اوقات فراغت دختران ما غنی نیست.

دختر امروز دیگر دختر صد سال پیش نیست که گوشه آشپزخانه بماند، او بیرون می‌آید، می‌بیند، می‌شنود و تماشا می‌کند و در صورت نداشتن سرگرمی مناسب قلیان می‌کشد. او ادامه می‌دهد: با قلیان‌کشی، دختران وارد یک فرایند احساسی می‌شوند، به ویژه برای دختری که هنوز به شناخت ادراکی نرسیده است. مسئولان باید فکری اساسی کنند و محرومیت‌ها و محدودیت‌ها را تا جایی که خلاف مسائل فرهنگی و ارزشی ما نیست برطرف کنند تا با جایگزینی تفریحی مناسب، میزان قلیان کشیدن دختران را کاهش دهند. این جامعه‌شناس عنوان می‌کند: قلیان کشیدن دروازه خطرناکی برای ورود به فساد، سیگار، اعتیاد و پایه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی است. برای مثال صدمه به ازدواج دختر می‌زند و باعث ازدیاد تجردگرایی و طلاق در جامعه می‌شود.

قبح قلیان توسط دختران شکسته شد

این جامعه‌شناس می‌گوید: گرایش دختران به مصرف قلیان مربوط به خانواده آنهاست. همچنین پایبند نبودن به ارزش‌ها در دخترانی که به مصرف قلیان اعتیاد دارند، دیده می‌شود. معمولا دختران قلیانی آنچه را که عرف بد می‌داند، خوب تلقی می‌کنند. او ادامه می‌دهد: جامعه برای یک دختر حجب و حیا و ارزشی در نظر دارد نه اینکه برود در کنار چهار جوان دیگر آن هم در محیط پردود و دم قهوه‌خانه قلیان بکشد و به دام‌های دیگر بیفتد.

 قرایی‌مقدم عنوان می‌کند: بنابراین تربیت خانواده بسیار قابل ملاحظه و تاثیرگذار است، چرا که در نگاه اول مصرف قلیان توسط دختران، تقصیر والدین است که کنترلی بر آنها نداشته و نظارت، وظیفه‌مداری و مسئولیت‌پذیری را به آنان یاد نداده‌اند و به نوعی سرخود بارشان آورده اند. او با اشاره به اینکه برخی خانواده‌ها خود اسباب قلیان کشیدن دختران را فراهم می‌کنند، بیان می‌کند: در تاریخ ما زنانی بوده‌اند که قلیان می‌کشیدند، اما هیچ وقت دختران قلیان نمی‌کشیدند، زیرا دختر به عنوان یک الگوی پاک و منزه اعتبار داشت.

او ادامه می‌دهد: فارغ از اینکه قلیان و آزادی دادن در مسیر نادرست به دختران می‌تواند عواقب سویی پیش رو داشته باشد که ممکن است در آینده راه جبرانی نداشته باشد. قرایی‌مقدم با تاکید بر اینکه قبح قلیان کشیدن توسط دختران در جامعه ریخته شده است، بیان می‌کند: در علم جامعه‌شناسی، مکتب شیکاگو می‌گوید وقتی یک پدیده اجتماعی شایع می‌شود و مردم مشاهده می‌کنند،‌ رد می‌شوند و چیزی نمی‌گویند، در نتیجه عادی می‌شود.

جامعه هم به دلیل شایع بودن مصرف قلیان توسط دختران این پدیده را عادی می‌داند و نسبت به آن بی‌اعتنا شده است. به گفته این جامعه‌شناس بیشتر دختران و پسران هم قلیان‌کشی دختران را به عنوان امری عادی قبول کرده‌اند و از عروسی و عزا گرفته تا جشن تولد و مهمانی قلیان‌کشی وجود دارد، حتی قلیان‌سراها هم آزادانه در سرو کردن قلیان فعال هستند. بنابراین قبح قلیان ریخته شده است.

خطر قلیان از سیگار بیشتر است

گرایش روزافزون دختران به مصرف قلیان نه تنها شخصیت آنان را زیر سوال می‌برد، بلکه از نظر جسمانی پیامدهای جبران‌ناپذیری را برای آنان ایجاد می‌کند. آن‌چنان که حجم دودی که از طریق قلیان وارد بدن می‌‌شود، ۱۰ تا ۲۰ برابر دود ناشی از مصرف سیگار است و به طور کلی کشیدن یک یا دو بار قلیان در روز، فرد استفاده‌ کننده را دچار اعتیاد می‌‌کند. این در حالی است که رئیس انجمن متخصصان داخلی درباره ترویج قلیان در خانواده‌ها به «آرمان» می‌گوید: برخی خانواده‌های ایرانی فکر می‌کنند که مصرف قلیان ضرر ندارد و خطر آن از سیگار کمتر است، در صورتی که تحقیقات نشان داده خطر قلیان به مراتب بیشتر از سیگار است.

ایرج خسرونیا ادامه می‌دهد: حتی در برخی خانواده‌ها دیده می‌شود که برای تفریح و سرگرمی به کودکان خود قلیان تعارف می‌کنند و آنان را ترغیب به کشیدن قلیان می‌کنند. در واقع با این شیوه کودکان از همان سنین پایین با قلیان آشنا می‌شوند و در بزرگسالی به سمت قلیان می‌روند. او اظهار می‌کند: سیگار با چند پک تمام می‌شود و مصرف آن زیاد طول نمی‌کشد، اما در مصرف قلیان ممکن است پک‌های عمیق تا یک ساعت و حتی بیشتر هم ادامه پیدا کنند. به گفته خسرونیا با توجه به رطوبت و اسانس موجود در تنباکو مقادیر زیادی قارچ و میکروب مستقیما در دستگاه تنفسی وارد می‌شود وعفونت‌های مختلفی را ایجاد می‌کند.

پیری زودرس با قلیان

او با بیان اینکه ۳۵۰-۳۰۰ نوع ماده سمی و سرطان‌زا از دود قلیان خارج می‌شود، می‌افزاید: به دلیل اسانس معطری که در دود قلیان وجود دارد، با استعمال آن در اثر گرما این اسانس تبدیل به مواد سمی می‌شود و به دستگاه گوارش آسیب می‌رساند. خسرونیا با اشاره به اینکه بسیاری از افرادی که سرطان مثانه می‌گیرند استعمال دخانیات داشته‌اند، می‌گوید: افرادی که قلیان مصرف می‌کنند دچار پیری زودرس، بی‌اشتهایی، سرفه‌های مکرر، عفونت‌های ریه، لاغری صورت، اختلال جسمانی و ترشحات هورمونی و حتی سرطان ریه، دهان، دندان، دستگاه گوارش و مثانه می‌شوند.

 او خاطرنشان می‌کند: توصیه می‌شود وسایل ارتباط جمعی با توجه به کارکرد قابل ملاحظه‌ای که در جامعه دارند بر اثرات زیانبار قلیان تاکید کنند و جوانان را به ویژه در سنین مدرسه به گونه‌ای پرورش دهند که از ضرر قلیان و دخانیات آگاه شوند.