در دورهمی معتادان شیشه پای ثابت بین معتادان است

گروه گوناگون "تیتریک"؛ته یک باغ، در امتداد یک بزرگراه، بین درخت های سرسبز، کنار یک دیوار بتونی، گروهی از معتادان -گویی که می خواهند عکس بگیرند - کنار هم ردیف به ردیف نشسته اند. کمی آن سو تر چند ون به آرامی پارک می کنند، یکی از آنها متعلق به خبرنگاران ، یکی متعلق به مسئولان بهزیستی و دیگری متعلق به کارشناسان بهزیستی و انجمن های مربوطه است.

مسافرآن این ون ها بعد از پیاده شدن از بین راه های باریک بین درخت ها به سمت پاتوق معتادان می روند؛ این پاتوق یکی از ده ها پاتوقی است که معتادان مدت هاست در برخی محلات تهران، باغ ها و حاشیه بزرگراه ها در آنجا دور هم جمع می شوند.

در برخی از پاتوق ها حتی تا 180 معتاد هم گردهم می آیند اما اینجا حدود 20 معتاد دورهم جمع شده اند؛ یکی از معتادان از دور هنگامی که هیاتی با دوربین و تجهیزات را می بیند، فریاد می زند: «فرار کنید، فرار کنید، مامورها آمدند.»

چند نفری فرار می کنند اما بقیه خمارتر از آن هستند که بخواهند فرار کنند و علاوه بر آن یکی از همراهان هیات بهزیستی به آنان اطمینان می دهد که آنها مامور نیستند.

بازدید از پاتوق معتادان در حاشیه بزرگراه چمران زیر پل مدیریت از سوی سازمان بهزیستی برای اصحاب رسانه ترتیب داده شده تا از نزدیک با خدمات طرح جدیدی که با استفاده از ون ها انجام می شود، آشنا شوند.

**هروئین و شیشه بیشترین ماده مصرفی در پاتوق ها

معتادان در این پاتوق ، انواع مواد مخدر و محرک را استفاده می کنند از تریاک تا شیشه با انواع و اقسام وسایل از سرنگ تا پایپ؛ اغلب معتادان در پاسخ به این سئوال که «چه ماده ای مصرف می کنی » از شیشه یا دوا نام می بردند که بعدا فهمیدم منظور از دوا همان هروئین است.

چهره های تکیده ، لباس های مندرس ، پوست های آفتاب سوخته و تیره، دندان های زرد و خماری و منگی ، ویژگی مشترک همه این معتادان است.

برغم همه خماری و گیجی که در چهره معتادان است و حتی نا ندارند که از جای خود بلند شوند اما آنقدر حواسشان هست که به خبرنگاران بگویند: از ما عکس نگیرید اما «رکوردر» اشکالی ندارد.

**تعریف و گلایه معتادان از طرح بهزیستی

یکی از معتادان که در حال تزریق هروئین است به خبرنگار ایرنا می گوید: « تزریق ، اینجا تک و توک انجام می شود؛ سرنگ را ماموران بهزیستی به ما می دهند یا اینکه هروقت داروخانه برویم ، مجانی به ما می دهند.»

برخی از معتادان از طرح های بهزیستی راضی هستند و برخی دیگر گویی انتظار پاداش به خاطر اعتیادشان دارند.

بطورمثال یکی از معتادان می گوید: افرادی که به اسم بهزیستی به ما خدمات ارائه می کنند، خیلی مهربان هستند مثلا چهار تا پنج ساعت وقت می گذارند و زخم پانسمان را می بندند یا اینکه مریض عفونی را با خودشان می برند.

یکی دیگر از معتادان که سابقه دستگیری هم دارد، می گوید: پاتوق معتادان تبدیل به «محل پول پیدا کنی» شده ، من تبدیل به کالای مصرفی شده ام که از من پول پیدا می کنند برای من دلسوزی نمی کنند، فقط روز اول می پرسند غذا خوب است یا نه بعد از فردا همان وضع است.

هرچند اغلب معتادان از اینکه از سوی نیروی انتظامی دستگیر شوند، ترس زیادی دارند اما این ترس مانع جمع شدن آنها در این پاتوق نمی شود.

**شروع اعتیاد از باشگاه ورزشی

یک میلیون و 350 هزار معتاد در کشور وجود دارد که 10 درصد آنان را زنان معتاد تشکیل می دهند با این وجود انتظار نداشتم که در پاتوق معتادان، زنان را هم ببینم.

برایم جالب بود که بین این معتادان ، چند زن هم پرسه می زدند و سراغ یکی از آنها رفتم ؛ اسمش سیما بود و گفت که به دوا (هروئین) اعتیاد دارد و شوهرش در زندان است.

تعجب من وقتی بیشتر شد که فهمیدم این زن معتاد، چهار ماه است که باردار هست. او به خبرنگار ایرنا می گوید: اعتیاد من از باشگاه ورزشی شروع شد، ژیمناستیک و بدن سازی کار می کردم و برای شرکت در مسابقات به دوپینگ رو آوردم.

وی تصریح می کند: مربیان باشگاه ورزشی مرا با مواد نیروزا آشنا کردند و حالا 10 سال است که نتوانسته ام از دست این مواد خلاص شوم.

سیما تاکید می کند: 10 ساله که معتادم و نتوانسته ام در این 10 سال ترک کنم چون پشتیبانی و دلخوشی ندارم که بخواهم ترک کنم.

در این هنگام مددکار بهزیستی نزد این زن باردار آمده و از او می پرسد که چرا برای کنترل وضعیت نوزادش به مراکز درمانی و تصویربرداری مراجعه نکرده است.

سیما که سه فرزند دیگر هم دارد، می گوید: شما خیلی به من گفتید اما من خودم کوتاهی کردم.

صحبت های این زن معتاد ، ضرورت خدمات رسانی فعال برای آگاه سازی زنان به ویژه زنان باردار کم انگیزه برای ورود به درمان برای سلامت زن و جنین را بیش از پیش آشکار می سازد.

چراکه اغلب نوزادان زنان معتاد یا معتاد به دنیا می آیند یا اگر مواد به نوزاد نرسد ، علائم ترک به او دست می دهد بنابراین زنان باردار معتاد باید تحت نظر پزشک باشند.

**اعتیاد به جای رفتن به دبیرستان

دختر 32 ساله دیگری در این پاتوق که به گفته خودش به دوا (هروئین) معتاد بوده ، بیش از سه ماه است که باردار است.

او به خبرنگار اجتماعی ایرنا می گوید: هنگامی که دبیرستان می رفتم با پسری دوست شدم که نمی دانستم معتاد است، او به تدریج مرا معتاد کرد و اکنون 17 سال است که اعتیاد دارم.

این زن می افزاید: یک بار تصمیم به ترک اعتیاد گرفتم اما فقط 12 روز پاک بودم و دوباره لغزش داشتم اما حالا به خاطر اولین نوزادم می خواهم ترک کنم زیرا فرزندم را خیلی دوست دارم.

**چه خدماتی از طریق ون ها به معتادان ارائه می شود؟

تیم های مشاوره بهزیستی در ون های سیار موسوم به «موبایل سنتر» برای کاهش آسیب بین معتادان به پاتوق معتادان در سطح شهر تهران رفته و بین این معتادان وسایلی مانند سرنگ ، سوزن، کاندوم، پانسمان، داروی اولیه و حتی یک وعده غذای گرم و گاهی نیز لباس توزیع می کنند که علاوه بر تامین بهداشت و حداقل نیاز معتادان، در کنترل انتقال بیماری هایی مانند هپاتیت و ایدز بین آنها نیز موثر است.

طرح ارائه خدمات کاهش آسیب از طریق ون‌های سیار بهزیستی از سال گذشته بصورت آزمایشی در استان تهران آغاز شده و امروز به شش واحد سیار افزایش یافته و قرار است امسال به دیگر کلانشهرهای کشور نیز تعمیم یابد.

تیم‌های مشاوره‌ای ون‌های بهزیستی، معتادان را در پاتوق‌ها به درمان ترغیب کرده و آنها را به سمت مراکز ثابت ترک اعتیاد سوق می‌دهند.

**چرا ون؟

اما چه چیزی باعث شده که برغم وجود 150 مرکز کاهش آسیب ثابت در کشور برای معتادان و ارائه خدمات مختلف به آنها، سازمان بهزیستی ، پاتوق معتادان را شناسایی کرده و به میان آنها برود؟

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در خصوص چرایی استفاده از ون ها برای معتادان به خبرنگار ایرنا می گوید: معتادان باید با پای خودشان به مراکز کاهش آسیب ثابت ما مراجعه کنند اما متاسفانه عموما معتادان به این مراکز مراجعه نمی کنند.

مجید رضا زاده می افزاید: این معتادان به علل مختلفی مانند نگرانی یا بی میلی یا ترس به 150 مرکز ثابت کاهش آسیب مراجعه نمی کنند به همین دلیل ما 250 تیم سیار داریم که یک تا دو نفر از مددکاران بهزیستی با موتور خدمات مورد نیاز بهزیستی را بین معتادان در محل های مختلف، ارائه می کنند.

وی خاطرنشان می کند: اما با ون ها می توان خدمات بیشتری را به معتادان ارائه داد؛ امسال در نظر داریم ون ها را چند برابر کنیم؛ ون ها، واسطه ای بین مراکز ثابت و تیم های سیار موتوری هستند.

**چرا پاتوق های معتادان شکل گرفت؟

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی در خصوص چرایی شکل گیری پاتوق های معتادان می گوید: معتادان از سوی خانواده خود در فشار هستند و از سوی دیگر ماموران نیروی انتظامی آنها را دستگیر می کند.

رضازاده می افزاید: بنابراین معتادان دنبال جایی می گردند که دسترسی به آنها سخت باشد و به مکان هایی مانند اینجا (پاتوق معتادان زیر پل مدیریت) می آیند تا مواد مصرف کنند.

**تشویق به درمان به جای دستگیری

رئیس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی می گوید: تیم های مددکاری بهزیستی با ون به پاتوق معتادان آمده و با ارائه خدمات و آموزش و مشاوره آنها را به سمت درمان سوق می دهند.

رضازاده می افزاید: به جای اینکه معتادان را دستگیر کرده و به زور به مراکز ترک اعتیاد ببریم ، خودشان به سمت درمان می آیند و با این روش احتمال ترک اعتیاد ، بیشتر می شود درحالیکه اگر درمان اجباری باشد احتمال ترک اعتیاد، کم است.

وی در پاسخ به این سئوال که آیا از این معتادان ، آزمایش های هپاتیت وایدز هم گرفته می شود یا نه، می گوید: انجام آزمایش هپاتیت و ایدز از معتادان اجباری نیست اما اگر خودشان بخواهند می توانند به مراکز ثابت کاهش آسیب مراجعه کرده و آزمایش های لازم را انجام دهند.

**دورهمی معتادان و اعتراض همسایه ها

اجرای طرح ارائه خدمات بهزیستی بین معتادان در پاتوق شان ، عکس العمل های مختلفی را بین ساکنان خانه های اطراف این پاتوق ، ایجاد کرده است.

زنی از این طرح ، تعریف و تمجید می کند و می گوید: اجرای این طرح موجب شده که دیگر معتادان در کوچه و پس کوچه ها نباشند و علاوه برآن ، محله امن تر شده است.

در عین حال مردی نسبت به اجرای این طرح گلایه دارد و می گوید: چون امنیت معتادان اینجا برقرار است ، اینجا تبدیل به پاتوق دائمی آنها شده است و حمایت هم می شوند و از اینجا تکان نمی خورند.

وی می افزاید : حتی اگر این معتادان درمان شوند ، بعد از درمان به علت بیکاری دوباره به اعتیاد رو می آورند .

او از کارشناسان بهزیستی می خواهد که غذای معتادان را در محلی دورتر از خانه آنها بدهند و می گویند: به خاطر وجود این معتادان، فرزندان کوچک من حتی نمی توانند در این کوچه دوچرخه سواری کنند.

**پاتوق ها زیادند

معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی در این باره می گوید: اینگونه پاتوق ها در سطح شهر زیاد است، هم اینجا هست و هم در محله فرحزاد و هم جاهای دیگر، بنابراین اینگونه نیست که همه معتادان فقط در یک نقطه جمع شوند.

محسن روشن پژوه می افزاید: خدمات مددکاری بهزیستی در همه پاتوق های معتادان ارائه می شود اما هدفشان این نیست که پاتوق ها تقویت شود هدفشان درمان این معتادان است.

وی خاطرنشان می کند: این معتادان هم اکنون آمادگی ترک و درمان اعتیاد را ندارند اما کارشناسان آموزش دیده بهزیستی با معتادان با استفاده از خدمات ارائه شده، ارتباط برقرار کرده و در آنها اعتماد و انگیزه درمان ایجاد می کنند.

**اگر ما نبودیم، معتادان پرخطر بودند

معاون پیشگیری و اعتیاد سازمان بهزیستی یادآور می شود: بیش از دو هزار و 500 واحد ارائه خدمات درمانی اعتیاد در سراسر کشور وجود دارد اما معتادان به این مراکز مراجعه نمی کنند بنابراین ما با شیوه استفاده از تسهیل گران زن و مرد آموزش دیده ، معتادان را ترغیب کرده و به مراکز درمانی می بریم .

روشن پژوه می افزاید: طبق گزارشات رسیده ، در هر نوبت از مراجعه مددکاران بهزیستی بین معتادان ، تعدادی از معتادان به مراکز درمانی برده می شوند.

وی تصریح می کند: اگر این مداخلات بهزیستی نبود، معتادان پرخطر بودند و گسترش پیدا می کردند.

روشن پژوه تاکید می کند: حضور همکاران بهزیستی به رفتارهای پرخطر این معتادان، امنیت داده است ، این تیم مشاوره به نوعی از معتادان مراقبت هم می کنند.

به هر حال پاتوق های معتادان، مشکلات خاص خود را دارد ؛ از مصرف مواد تا سر زدن رفتارهای پرخطری مانند دزدی برای عابرانی که بی خبر از این محل ها سر در می آورند.

از آنجا که برخی از پاتوق ها کنار بزرگراه ها واقع شده اند حتی در مواردی ، تصادف کارتن خواب های ساکن این پاتوق ها در بزرگراه ها نیز اتفاق افتاده است.

نخستین بار بود که به پاتوق معتادان سر می زدم و چقدر شگفت زده شدم که فضای سبز به این زیبایی شاهد زشت ترین پدیده اجتماعی شده است.

به نقل از باشگاه خبرنگاران، گل های تک و توک لاله قرمز بین علف های سبز تضاد عجیبی داشت با ناهنجاری اعتیاد جمع شده پای دیوار سنگی.