گیاهان سمی که در خانه پرورش می دهیم

گروه دانش «تیتریک»؛بعضی از گل‌ها و گیاهان تزیینی و بسیار رایج که ظاهر فریبنده و زیبایی دارند، می‌توانند منجر به سردرد، تشنج و حتی مرگ شوند. به‌خصوص در کودکان زیر ۶ سال که در برابر این مسئله بسیار آسیب‌پذیر و حساس هستند و بسیاری از مسمومیت‌های ناشی از گیاه سمی به آن‌ها مربوط می‌شود.

البته متخصصان، خطر اصلی و بسیار فراگیرتر گیاهان را واکنش‌های حساسیتی شدید بر اثر تماس با شیره سمی گیاهان رایج و معمولی مثل پیچک آمریکایی، بلوط و سماق می‌دانند؛ ولی این گیاهان جذابیت موارد ذکرشده در فهرست ما را ندارند و معمولا ظاهر آن‌ها کسی را به سمت خود جلب نمی‌کند.

ویستریا

ویستریا (Wisteria) یا پیچ گلیسین یک گیاه رونده‌ی تزیینی از تیره‌ی باقلاییان با گل‌هایی واژگون آبی، صورتی یا سفید بسیار زیبا و دلپسند است که دیوارهای منازل را به شکل باشکوهی تزیین می‌کنند. تمام قسمت‌های این گیاه تزیینی که با نام درخت لوبیا نیز معروف است، بسیار سمی هستند و خوردن آن‌ها باعث تهوع، استفراغ، دل‌پیچه و اسهال می‌شود. در صورت مسمومیت با این گیاه سمی به درمان‌های مثل هیدراتاسیون وریدی و مصرف قرص‌های ضد تهوع نیاز خواهد بود. البته عده‌ای معتقدند که گل‌های ویستریا سمی نیستند.

گل انگشتانه

گل انگشتانه یا فاکس‌گلاو (Foxglove) یکی از اعضای تیره‌ی بارهنگیان است که تا ارتفاع ۱ متر رشد می‌کند و گل‌های واژگون سحرانگیز و زیبایی به رنگ‌های بنفش، صورتی یا سفید (گاهی با لکه‌های کوچک) دارد. نام علمی گل انگشتانه، دیجیتالیس پورپوریا (Digitalis purpurea) است و داروی مشهور بیماری‌های قلبی به نام دبجیتالین از برگ‌های آن استخراج می‌شود. اگر به‌اشتباه هرکدام از بخش‌های این گیاه سمی را بخورید، بعد از تحمل عوارض ناخوشایندی مثل تهوع، استفراغ، دل‌پیچه، اسهال و گلودرد، به‌احتمال‌زیاد دچار مشکل قلبی خواهید شد. درمان پزشکی رایج مسمومیت گل انگشتانه، استفاده از زغال برای جذب سم و شستشوی معده هستند و در بعضی مواقع حتی برای بازگردان ضربان قلب به حالت طبیعی از داروهای مخدر طبی استفاده می‌شود.

ادریسی

ادریسی یا هایدرانژیا (Hydrangea) که در ایران به نام ارتانزا هم شناخته می‌شود، یک گیاه بته‌ای است که تا ارتفاع ۴.۵ متر رشد می‌کند و گل‌های حجیم خوشه‌ای آبی، سفید مایل به سبز، سرخ، صورتی و بنفش آن، بسیار زیبا و از دید کودکان وسوسه‌انگیز هستند. خوردن این گل‌ها باعث دل‌درد چندساعته همراه با خارش پوست، استفراغ، ضعف و تعرق شدید می‌شود. در موارد معدود، عواقب شدیدی مانند کما، تشنج و اختلال در دستگاه گردش خون نیز ثبت شده است. خوشبختانه سم گل ادریسی، پادزهر بسیار مؤثری دارد و در صورت تشخیص سریع با تجویز داروی مناسب عوارض آن را کاهش می‌دهد.

زنبقِ دره

گیاه زنبقِ دره (Lily-of-the-valley) که گل برف یا موگه نیز نامیده می‌شود - از ریشه تا گل‌های کوچک ناقوسی شکل و سفید آن که با ظرافت و زیبایی بی‌نظیری به شکل واژگون به ساقه‌های باریک گیاه متصل شده‌اند- کاملا سمی و خطرناک است. خوردن مقادیر کم این گیاه آسیب زیادی وارد نمی‌کند ولی اگر به‌اشتباه مقدار زیادی از آن را مصرف کنید؛ به‌احتمال‌زیاد با عوارضی مثل تهوع، استفراغ، گلودرد، درد شکم، اسهال و دل‌پیچه روبرو خواهید شد. درمان معمول برای مسمومیت زنبق دره، خوراندن زغال یا شستشوی معده‌ی فرد مسموم و احتمالا تجویز دارو برای تنظیم ضربان قلب است.

درفش گیاه

درفش گیاه یا آنتوریوم (Anthurium)، یک گیاه غیرمتعارف و عجیب استوایی است با برگ‌های قلبی شکل ضخیم به رنگ سبز تیره و یک درفش زرد، ارغوانی، سفید یا سبز روشن که به‌صورت عمودی در مرکز برگکی به رنگ قرمز، صورتی یا سفید قرار دارد. برگ‌ها و ساقه‌ی درفش گیاه که با نام گل فلامینگو هم شناخته می‌شود، سمی هستند و خوردن آن‌ها باعث ایجاد درد همراه با سوزش در دهان و ایجاد تورم و تاول در آن منجر می‌شود. مسمومیت با این گیاه سمی که معمولا با گرفتگی و خش‌دار شدن صدا و مشکل در بلعیدن غذا نیز همراه است، با گذشت زمان برطرف می‌شود ولی مصرف مایعات خنک، قرص مسکن و سبزی‌هایی که شیره‌ی چسبناک دارند مثل شیرین‌بیان و بذر کتان، درد و عوارض ناخوشایند آن را کاهش می‌دهد.

گل داودی

گل داودی یکی از گیاهان تزیینی بسیار محبوبی است که تقریبا در سراسر دنیا و در رنگ‌های مختلف یافت می‌شود. این گیاه که دارای ۱۰۰ تا ۲۰۰ گونه‌ی مختلف است و باغبان‌های مجرب از گل آن برای فراری دادن خرگوش‌ها استفاده می‌کنند، برای انسان نیز خطراتی دارد. لمس کردن قسمت‌های بالایی این گیاه سمی باعث خارش و التهاب موضعی می‌شود که خوشبختانه با داروهای ضدالتهاب و ضد حساسیت به‌راحتی قابل‌درمان است.

خرزهره

برخلاف بیشتر گیاهان خطرناک که فقط قسمت خاصی از آن‌ها سمی است، تمام بخش‌های درختچه‌ی خرزهره می‌تواند موجب مسمومیت شود و حتی تنفس دود شاخه‌ی در حال سوختن آن نیز مشکلاتی در پی دارد. استفاده از شاخه‌های این گیاه برای مصارف مختلف و نوشیدن آبی که در مجاورت گل‌های خوشه‌ای قرمز، صورتی و سفید آن قرار داشته، به مسمومیت‌های شدیدی منجر می‌شود. دوستداران باغبانی در مناطق مختلف دنیا با آب‌وهوای مدیترانه‌ای، بدون توجه به خطرات این گیاه سمی همیشه‌سبز به پرورش آن علاقه‌ی زیادی نشان می‌دهند. معمولا عوارض مسمومیت با گیاه خرزهره به شکل تغییرات ناگهانی ضربان قلب مثل کند شدن یا تپش و افزایش سطح پتاسیم خون بروز می‌کند و درمان متداول آن تجویز داروهای کنترل ضربان قلب و ضد تهوع، شستشوی معده یا خوراندن زغال برای جذب سموم است.

فیکوس

فیکوس (Ficus) که فیلتوس یا درخت بنیامین نیز نامیده می‌شود، یک گیاه استوایی با برگ‌های لاستیکی است که در درون آنها شیرابه‌ای سمی در گردش است. در سراسر دنیا بیش از ۸۰۰ گونه‌ی مختلف فیکوس به شکل درخت، درختچه و بوته‌ی رونده وجود دارد که بسیاری از آن‌ها به‌عنوان گیاه تزیینی در گلدان یا باغچه مورداستفاده قرار می‌گیرند. در مناطق گرمسیری فیکوس می‌تواند تا ارتفاع ۳۰ متر رشد می‌کند. حادترین خطر این گیاه سمی، تماس شیرابه‌ی آن با پوست بدن است که موجب خارش و التهاب می‌شود و با داروهای ضدالتهاب و ضد حساسیت قابل‌درمان است.

خرزه هندی

خرزه هندی یا رودودندرون (Rhododendron) و خویشاوند نزدیکش آزالیای بوته‌ای در فصل بهار جلوه‌ی بی‌نظیری به باغچه می‌دهند ولی برگ‌های آن‌ها و همین‌طور عسلی تولیدشده از گرده‌ی گل‌هایشان سمی هستند. مسمومیت با این دو گیاه سمی همیشه‌سبز با سوزش دهان آغاز می‌شود و با افزایش ترشح بزاق، تهوع، اسهال و افزایش تحریک‌پذیری پوست ادامه پیدا می‌کند. گاهی سردرد، ضعف عضلانی، تار شدن دید و کاهش یا افزایش ناگهانی ضربان قلب نیز به این عوارض اضافه می‌شود. بعضی مواقع خطر کما و تشنج کشنده نیز فرد مسموم را تهدید می‌کند که قبل از آن باید پزشکان با تزریق وریدی مایعات، تسهیل تنفس و داروهای مخدر طبی ضربان قلب را به وضعیت عادی بازگردانند.

نرگس

گیاه نرگس که گل‌های زیبای زرد و سفید آن پیام‌آور بهار هستند، درواقع کمی سمی است و خوردن مقادیر زیادی از پیاز آن می‌تواند منجر به مسمومیت شود. وقتی پیاز نرگس از ساقه جدا می‌شود، تفاوت ظاهری چندانی با پیاز خوراکی ندارد و ممکن به‌جای آن مورداستفاده قرار بگیرد که در این صورت باعث تهوع، استفراغ، دل‌پیچه و اسهال خواهد شد. اگر عوارض مسمومیت با این گیاه سمی غیرقابل‌تحمل و شدید شوند یا فرد مسموم کودک باشد، پزشکان برای درمان آن از هیدراتاسیون وریدی و داروهای ضد تهوع استفاده می‌کنند.