كارشكنی‌های نهضت آزادی در كمیته استقبال از امام(ره)

* تشكیل ستاد استقبال از امام خمینی(ره)

با فرار شاه از ایران مسئله بازگشت امام خمینى(ره) به كشور به عنوان مهم‌ترین موضوع در محافل سیاسی و مطبوعات داخلی و خارجی مطرح می‌شد؛ تا اینكه در روزهاى آخر دى‌ماه 1357 خبر بازگشت قریب‌الوقوع امام خمینى(ره) در رسانه‌هاى خبرى انتشار پیدا كرد.

انتشار خبر بازگشت امام خمینی(ره) به ایران، انقلابیون را با مسائل جدیدی روبه‌رو كرد. حفظ جان امام(ره) و ایجاد امنیت، برگزاری استقبالی باشكوه برای رسمی كردن ورود امام(ره)، برنامه‌ریزی برای هماهنگی نیروها و آماده كردن بهترین مكان برای استقرار ایشان از مسائلی بود كه نیاز به تشكیل كمیته‌ای برای فراهم كردن این مقدمات را بیش از پیش نمایان كرد. به همین منظور در روز شنبه 30 دی ماه 1357 كمیته استقبال برای تسهیل ورود امام(ره) به كشور، حفاظت، تداركات و تشریفات ورود ایشان تشكیل شد.^[1]

براساس جلسه‌ای كه در تاریخ اول بهمن ماه 1357 در مدرسه رفاه برگزار شد آیت‌الله شهید مطهری به عنوان رییس كمیته استقبال از امام خمینی(ره) انتخاب و متعاقب آن شاخه‌های كمیته تشكیل شد كه شامل گروه‌های تبلیغات، انتظامات، تداركات مالی، ‌برنامه‌ریزی و تشریفات، برنامه‌ریزی داخلی و پذیرایی، روابط عمومی، اطلاعات، درب ورودی و دو واحد به عنوان واحد شهرستان‌ها و واحد خبرنگاران داخلی و خارجی بود.^[2]

مهم‌ترین وظیفه كمیته استقبال از امام(ره)، تهیه برنامه استقبال و برنامه‌ریزی برای اجرای آن بود و حساس‌ترین بخش این برنامه نیز حفظ امنیت جانی امام(ره) در فرودگاه و در طول مسیر حركت ایشان از فرودگاه تا بهشت زهرا و از بهشت زهرا به مدرسه رفاه بود. لذا هرگونه كارشكنی و اخلال در برنامه‌های ستاد استقبال می‌توانست جان امام خمینی(ره) را به خطر اندازد.

*حضور نهضت آزادی در كمیته استقبال

یكی از ویژگی‌های كمیته استقبال حضور اكثر گروه‌های فكری و سیاسی و از جمله نهضت آزادی در آن بود. اسدالله بادامچیان از اعضای كمیته استقبال امام خمینی (ره) در مورد علت حضور نهضت آزادی‌ها در كمیته استقبال می‌گوید: «آقای بهشتی گفتند كه امام(ره) نظرشان این است كه همه با هم باشیم و ما هم نظرمان این است كه وقتی امام(ره) می‌آیند همه جریان‌ها و گروه‌ها از ایشان استقبال عمومی كنند و این نباشد كه فقط یك تیم در صحنه باشد، لذا پیشنهاد من این است كه نهضت آزادی و دوستان آن طرفی كه در منزل آقای تهرانچی جلسه‌ای دارند؛ آن‌ها هم برای ورود امام(ره) برنامه‌ریزی استقبال می‌كنند؛ شما بروید سراغشان و با این‌ها همراهی كنید.»^[3]

 با این وجود بسیاری از فعالان سیاسی با حضور اعضای نهضت آزادی در كمیته استقبال مخالف بودند. براساس خاطرات اسدالله بادامچیان علاوه بر شهید اسلامی وشهید حسن اجاره‌دار، آیت‌الله انواری نیز به شدت با حضور نهضت‌آزادی‌ها در كمیته استقبال مخالفت كرد. اما در نهایت چند نفر از اعضای نهضت آزادی از جمله سامی، توكلی، صباغیان و شاه حسینی وارد كمیته استقبال شدند.

*كارشكنی نهضت آزادی در برنامه‌های كمیته استقبال

براساس شواهد موجود، همزمان با ورود امام(ره) به كشور نهضت آزادی‌ها تلاش می‌كردند تا فضا را متشنج كرده و بازی سیاسی راه بیندازند. خاطرات حجت‌الاسلام محلاتی حاكی از كارشكنی اعضای نهضت آزادی در كار كمیته استقبال است: «خط‌های مختلفی در آنجا بود. ما با مشكلات زیادی در كمیته استقبال مواجه بودیم. بسیاری از برادرها بودند كه با هم هماهنگ نبودند. خط فكری‌شان خیلی با هم نمی‌خواند. برادرهایی كه جز هیئت موتلفه بودند، این‌ها یك برنامه‌هایی داشتند. برادرانی كه عضو نهضت آزادی بودند یك برداشت‌های دیگری داشتند؛ این‌ها (نهضت آزادی‌ها) با گروه مجاهدین خلق خیلی رفیق بودند.»^[4]

در ادامه به چند نمونه از كارشكنی‌های اعضای نهضت آزادی كه موجب اخلال در برنامه‌های كمیته استقبال از امام خمینی(ره) ‌شد، می‌پردازیم:

1- نقل قول دروغ اعضای نهضت آزادی از زبان امام(ره)

طبق برنامه‌ریزی كمیته استقبال قرار بر این بود كه یك دانشجو در فرودگاه و یك فرزند شهید در بهشت زهرا ورود امام(ره) را خیر مقدم بگویند. در این بین اعضای نهضت آزادی تلاش كردند تا با گنجاندن فرزندان مجاهدین خلق در میان سخنران‌ها، فضا را متشنج كرده و كارشكنی كنند.

اسدالله بادامچیان در این رابطه می‌گوید: «قرار شد كه برای بهشت زهرا فرزند شهیدی هم صحبت كند. آقای توسلی گفت انصافاً فرزند بدیع‌زادگان بهتر است. من گفتم نمی‌توانیم از سازمان مجاهدین خلق كسی را بگذاریم زیرا این‌ها با امام(ره) همراهی نكردند و سال 49 امام(ره) قبولشان نكرد... خلاصه ما زیر بار نرفتیم و من پیشنهاد كردم پسر شهید حاج صادق امانی كه دانشجو و مبارز و وسط صحنه بود و صدای او هم بلندگویی بود و نیاز به بلندگو نداشت، بیاید.»^[5]

تلاش نهضت‌آزادی برای سخنرانی مجاهدین تنها به این نمونه ختم نشد بلكه آنها تلاش كردند تا مادر رضایی‌ها و پدر حنیف‌نژاد را نیز در لیست سخنران‌ها بگنجانند و برای عملی كردن این مقصودشان دست به هركاری نیز زدند.  بادامچیان می‌گوید: «روز 11 بهمن بعد‌از‌ظهر وارد جلسه طبقه چهارم مدرسه رفاه شدم، آقای مفتح گفت كه آقای بادامچیان قضیه حل شد و امام(ره) فرمودند مادر رضایی‌ها صحبت كند. من موضع امام(ره) را درمورد سازمان دقیقا می‌دانستم. از آقای توسلی پرسیدم از پاریس گفتند یا امام(ره) فرمودند؟ كمی دست و پایش را جمع كرد و گفت: از پاریس گفته‌اند. گفتم پس امام(ره) نفرموده‌اند؟ گفت وقتی می‌گویم از پاریس گفته‌اند یعنی امام(ره) فرموده‌اند دیگر؛ آقای بادامچیان شما چرا انقدر بدبین هستید؟!... دیدم بحث با این‌ها فایده ندارد و رفتم خدمت آقای مطهری كه رئیس كمیته استقبال بودند، ایشان در جلسه روحانیت شركت داشتند، بیرون آمدند و موضوع را گفتم. آقای مطهری هم گفتند كه ما این مسئله را از امام(ره) می‌پرسیم.» در نهایت طی تماسی كه با امام خمینی(ره) برقرار شد ایشان كاملا این موضوع را تكذیب كردند و مشخص شد كه اعضای نهضت آزادی برای دستیابی به اهداف خودشان اقدام به نقل قول دروغ از جانب امام(ره) كرده‌اند.^[6]

2- تعلل در تهیه هواپیما برای بازگشت امام(ره) به ایران

امام خمینی(ره) قصد داشتند تا زودتر از 12 بهمن به ایران بازگردند و به همین منظور عده ای از جمله صادق قطب زاده و بنی صدر برای تهیه هواپیما و آماده سازی شرایط برای بازگشت به ایران داوطلب شدند. اما مدتی بعد مشخص شد كه آنان در تهیه هواپیما تعلل می كنند تا ورود امام(ره) به ایران به تاخیر بیفتد تا در این فاصله نهضت آزادی بتواند شرایط را به سود خود تغییر دهد. آنان هر بار اعلام می كردند كه «ایر فرانس» با درخواست آنها مخالفت كرده و هواپیما در اختیار امام(ره) نمی گذارد. تا اینكه بالاخره شهید مهدی عراقی وارد جریان شده و توانست یك روزه هواپیما را مهیا كند.

شمس الدین مجابی كه خود از نزدیك شاهد این كارشكنی اعضای نهضت آزادی بود در این باره می گوید: «در مدت ده دقیقه هواپیما را اجاره كردیم...سپس حاج آقا عراقی گفت چه جوری است كه اینها بیست روز است ما را معطل كرده اند ما در مدت ده دقیقه این مسئله را حل كردیم؟ گفتم حتما دلشان نمی خواسته چنین جریانی اتفاق بیفتد ولی من و شما دلمان می خواهد كه این كار انجام بشود.»^[7]

3- تلاش برای جلوگیری از سخنرانی امام(ره) در بهشت زهرا

براساس برنامه قرار بود امام(ره) مستقیما از فرودگاه به بهشت زهرا رفته و درآنجا سخنرانی كنند. بر همین اساس قرار بر این شد كه كمیته استقبال در دو جا از ایشان استقبال كند: ابتدا در فرودگاه و سپس در بهشت زهرا. در چنین شرایطی اعضای نهضت آزادی گفتند كه امام خمینی(ره) باید مقابل دانشگاه تهران هم سخنرانی كنند. براساس خاطرات بادامچیان «نهضت آزادی‌ها محكم روی این حرف ایستادند و گفتند كه اگر شما اجازه ندهید ما برای امام(ره) این برنامه را می‌گذاریم. من نزد آقایان مطهری و بهشتی رفتم و به هردو مطلب را گفتم. به آقایان عرض كردم كه این‌ها دنبال چه قضیه‌ای هستند. آقای مطهری گفت محكم می‌ایستیم و به هیچ وجه چنین اجازه‌ای نمی‌دهیم...»

دلیل مخالفت اعضای كمیته استقبال با درخواست نهضت آزادی‌ها درمورد سخنرانی امام(ره) در مقابل دانشگاه تهران این بود كه بعد از اینكه هواپیمای امام(ره) بر روی باند فرودگاه می‌نشست٬ زمان زیادی برای اجرای مراسم ویژه در فرودگاه صرف می‌شد. پس از این مراسم قرار بود امام تا بهشت زهرا بروند و این مسیر طولانی و چندین كیلومتری را طی كنند. اگر قرار بر برنامه‌ای در دانشگاه تهران می‌بود٬ ایشان به بهشت زهرا نمی‌رسیدند. ضمن اینكه اگر امام(ره) در دانشگاه از ماشین پیاده می‌شدند٬ امكان اینكه ماشین دوباره راه بیفتد نبود... امام خمینی(ره) می‌خواستند حتما در بهشت زهرا خطاب به شهدا صحبت كنند واعضای نهضت آزادی هم می‌دانستند كه اگر امام(ره) در دانشگاه بایستند به خاطر فشار جمعیت و شرایطی كه ایجاد می‌شد دیگر امكان اینكه بتوانند خود را به بهشت زهرا برسانند وجود نداشت. سوای اینكه امكان مراقبت از امام(ره) در دانشگاه نیز مقدور نبود.^[8]

4- برپایی تشریفات سلطنتی برای استقبال از امام خمینی(ره)

امام خمینی(ره) به شدت با برگزاری تشریفاتی مراسم استقبال مخالف بودند و به شهید بهشتی سفارش كردند كه مراسم استقبال بسیار ساده برگزار شود. به دنبال این دستور امام(ره)، كمیته استقبال بلافاصله با انتشار اطلاعیه‌ای از مردم خواست تا «با توجه به تعلیمات عالیه قرآن و سنت نبی‌اكرم(ص) و امام علی ابن ابی‌طالب(ع) و پیروان آن بزرگواران در رعایت سادگی و بی‌پیرایگی، شكوه و جلال این استقبال در سادگی آن خواهد بود. لذا از هرگونه تشریفات و آذین‌بندی‌های تجملی كه خاص طاغوت‌ها و فراعنه است از قبیل طاق نصرت و امثال آن خودداری فرمایید.»^[9]

درحالی كه فرمان امام(ره) و اطلاعیه كمیته استقبال مبنی بر عدم انجام امور تشریفاتی در برگزاری مراسم به گوش همگان رسیده بود، اعضای نهضت آزادی بار دیگر با نادیده گرفتن فرمان امام(ره) در برنامه‌های ستاد استقبال خلل وارد كردند. «یك روز آقای اجاره‌دار، پهلوی من آمد و گفت برای امام(ره) تشریفات سلطنتی می‌چینید؟! این‌ها (نهضتی‌ها) رفته‌اند یك مشت موتور‌سوار مثل افسران شاه با لباس افسری و دستكش سفید، جور كرده‌اند كه در حیاط مدرسه رفاه دور می‌زنند. از بالا نگاه كردم و دیدم راست می‌گوید؛ گفتم كه چه كسی به این‌ها گفته این كار را بكنند؟ صباغیان گفت كه امام(ره) امنیت لازم دارد. گفتم امنیت لازم دارد، تشریفات سلطنتی نه، مگر شاه دارد می‌آید؟»^[10]

بدین ترتیب انجام تشریفات سلطنتی به منظور استقبال از امام(ره) كه ایده اصلی آن توسط اعضای نهضت آزادی مطرح شد، علاوه بر اینكه با فرمان حضرت امام خمینی(ره) و برنامه‌های ستاد استقبال مغایر بود، می‌توانست ذهنیت جامعه و افكار جهانی را درمورد امام(ره) و انقلاب تغییر دهد.

5- كارشكنی اعضای نهضت آزادی در بهشت زهرا و به خطر افتادن جان امام(ره)

طبق برنامه كمیته استقبال، پس از اتمام سخنرانی امام(ره) و به منظور خروج ایشان از بهشت زهرا، چهار مسیر در نظر گرفته شده بود. براساس این برنامه‌ریزی، مسئولیت اداره بهشت‌زهرا برعهده اسدالله بادامچیان بود و شهید مطهری هم مسئولیت اداره فرودگاه را برعهده داشت. در این بین اعضای نهضت آزادی مسئول هماهنگی برای انتقال امام(ره) از بهشت زهرا به مدرسه رفاه بودند اما با تعلل و كارشكنی علاوه بر برهم زدن نظم مراسم، موجبات به خطر افتادن جان امام خمینی(ره) را نیز فراهم كردند. آنچنان كه بادامچیان نقل می‌كند: «در این گیر و دار قرار بود نهضت آزادی‌ها به من بگویند كه امام(ره) را از كدام راه ببریم. وقتی از فرودگاه مهرآباد بیرون آمدند، نهضت‌آزادی‌ها می‌خواستند سوار ماشین امام(ره) شوند و برای مردم كنار ایشان دست تكان دهند ولی حاج احمد نگذاشت و گفتند فقط من، امام(ره) و محسن‌رفیق‌دوست كه راننده بود باید در ماشین باشیم.

با این حال، آن‌ها [نهضتی‌ها] عصبانی شدند و ارتباطشان را با من قطع كردند، هر چه من خواستم توسط بی‌سیم سازمان برق با این‌ها صحبت كنم، لج كردند و كار را رها كردند. در این موقعیت امام(ره) بین دو میلیون جمعیت بود و  راه‌ها هم بسته بود. قرار بود امام(ره) را با بالگرد بفرستیم و این‌ها به ما اطلاع دهند كه از كدام راه ایشان را بفرستیم... وقتی دیدم این‌ها همراهی نمی‌كنند و الان است كه سخنان امام(ره) تمام شود، به ناچار دویدم پهلوی آقای ناطق كه فكری كنند. او گفت: «این آقایان راه را نمی‌گویند، بروید بیرون و ببنید چه می‌كنید. اگر توانستید تماس بگیرید.» با اینكه باید من پشت سر امام(ره) می‌بودم اما چاره‌ای نبود، رها كردم و رفتم كنار كه آن مساله را حل كنم. این كارشكنی این‌ها [نهضت آزادی‌ها] بود.»

بدین ترتیب پس از اتمام سخنرانی امام خمینی(ره) در بهشت زهرا، با كارشكنی نهضت آزادی، در سوار شدن ایشان به بالگرد خلل وارد شد و به این ترتیب جان امام(ره) به خطر افتاد.^[11]