يکشنبه ۳۰ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 May 19
بادگیرهای ایرانی در برابر باد
روز اختتامیه اجلاس جهانی یونسکو در ویندهوک نامیبیا برای ثبت میراث ناملموس جهانی کشورهای عضو است، روزی که آرزوی ثبت بادگیرهای ایرانی بر باد رفت.
گروه فرهنگی «تیتریک»،قرار بود امروز در دهمین اجلاس جهانی میراث ناملموس یونسکو، بادگیرهای
ایرانی هم در کنار برخی آثار پیشنهادی دیگر کشورها به عنوان میراث ناملموس
برای ثبت جهانی مورد رای گیری قرار گیرند، اما این موضوع از دستور کار این
اجلاس خارج شد.
میراث فرهنگی ناملموس یا به تعبیر رسانه ها، میراث معنوی بنا به تعریف کنوانسیون پاسداشت از میراث فرهنگی ناملموس، رسوم، بازنمایی ها، تجلیات، دانش ها، مهارت ها، و نیز ابزارها، اشیاء، دست ساخته ها و فضاهای فرهنگی مرتبط با آن ها است که جوامع، گروه ها و در بعضی از موارد، افراد را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می شناسند.
کشور ایران از سال 2006 میلادی تاکنون بیش از 10 پرونده در اجلاس جهانی یونسکو به ثبت رسانده که ردیف دستگاهی موسیقی، فرش بافی و ... از آن جمله اند. اما چرا امسال پرونده ثبت جهانی بادگیرهای ایرانی، موفق به ثبت جهانی نشد؟
** سهم ایران برای ثبت اثر در یونسکو عادلانه نیست
سعدالله نصیری قیداری دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران دراین مورد به خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا گفت: هر دو سال یکبار ثبت جهانی در کنفرانس عمومی مطرح می شود که به مجمع دوسالانه یونسکو موسوم است و در آن موضوعات با حضور همه اعضا طرح می شود و به تصویب یا رد ثبت می رسد.
وی افزود: درباره تعداد هم، با روند فعلی هر کشور می تواند دو اثر برای ثبت پیشنهاد دهد که البته اشکال دارد. چون بعضی کشورها حتی جزایرکوچکی هستند که به طور مثال در حد کشوری مثل ایران، وسعت و غنای جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی ندارند این ها هم می توانند به طور یکسان با ما، دو اثر ثبت کنند که این عادلانه نیست.
** 19 اثر میراث فرهنگی و 10 اثر میراث معنوی در ثبت جهانی یونسکو
وی خاطرنشان کرد: تا کنون با تلاش فراوانی که صورت گرفته است از بین میراث فرهنگی ایران، چغازنبیل به عنوان اولین اثر ثبت شده ی ایران در سال 1358 ، میدان امام اصفهان، تخت جمشید، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، سلطانیه، بیستون، مجموعه ی قره کلیسای آذربایجان، سازه های تاریخی – آبی شوشتر، بازار تبریز، بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی، 9 باغ ایرانی، گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، محوطه ی باستانی شوش و چشم انداز فرهنگی میمند که در سال 1394، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته اند.
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران یادآور شد: از میان مهم ترین آثار میراث معنوی ایران نیز، نوروز که در سال 1388 به ثبت رسید، به ترتیب در سال های بعد ردیف های موسیقی ایرانی، موسیقی بخشی های خراسان، هنر نمایشی آیین تعزیه، آیین پهلوانی و زورخانه ای، مهارت فرش بافی کاشان، مهارت فرش بافی فارس، نقالی،قصه گویی ایرانی، دانش سنتی لنج سازی و دریانوردی در خلیج فارس، قالیشویی مشهد اردهال تاکنون در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.
** تغییر موضع یونسکو در ثبت جهانی میراث
فرهاد نظری مدیر دفتر ثبت آثار ملی سازمان میراث فرهنگی نیز درباره علت خارج شدن ثبت جهانی بادگیرها از دستور کار اجلاس نامیبیا به یکی از رسانه های پایتخت گفته است: روند فعلی تنها با نام ایران ارسال شده بود در حالی که چندکشور دیگر خواهان ثبت بادگیرها به نام خود هستند بنابر این، ثبت این اثر به صورت فراملی و به سال 2017 موکول شده است، بدین ترتیب با صلاحدید یونسکو، پرونده بادگیرها به صورت چند کشوری ثبت می شود.
نظری از تغییر موضع یونسکو برای ثبت آثار می گوید: «طبق قانون جدید یونسکو سهمیه کشورهایی که بیش از 10 اثر در فهرست میراث ناملموس جهان ثبت کرده اند، مثل ایران، ترکیه و چین، کاهش می یابد و از این پس این کشورها هر سه سال یکبار دو پرونده می توانند داشته باشند.»
به گفته نظری یونسکو از ایران خواسته تا پایان ماه مارس 2016، پرونده نهایی بادگیرها را به دفتر میراث جهانی یونسکو ارسال کند و به دلیل خارج شدن پرونده اخیر از دستور کار، ایران سال 2016 و 2017 میلادی فرصت ثبت جهانی دارد و پس از آن پرونده های بعدی در سال 2019 مطرح خواهند شد.
** از چوگان تا تار و سنتور ؛ از فردوسی تا مولوی
سال هاست که کشورهای همسایه ایران در تلاش برای به ثبت رساندن بسیاری از آثار معنوی ایران که از دید مسئولان مغفول مانده به نام خود هستند. تار ایرانی آخرین میراث معنوی بود که با حواشی بسیار به نام آذربایجان ثبت شد.
اما ببینیم کدام میراث فرهنگی و معنوی ، تاکنون توسط دیگران ادعا شده اند ؟!
چوگان، یلدا، تار، موسیقی عاشیقلار و جنگل های هیرکانی و نظامی گنجوی مورد ادعای جمهوری آذربایجان؛ مولوی،ابوریحان بیرونی، قهوه خانه مورد ادعای ترکیه؛ ابن سینا، مورد ادعای ازبکستان و ترکیه؛ فردوسی، بیهقی و پوریای ولی، افغانستان؛ همچنین فارابی مورد ادعای قزاقستان؛ عمرخیام کویت؛ خواجه نصیر الدین طوسی و شهرزاد،مورد ادعای کشورهای عربی؛ ملانصر الدین مورد ادعای ترک ها، عرب ها، افغانی ها، قفقازها، هندی ها، پاکستانی ها و بوسنیایی ها و سنتور نیز چینی ها؛
دوستداران میراث فرهنگی معتقدند که مسئولان سازمان میراث فرهنگی باید در ارایه پرونده ها اولویت بندی کنند و مانع از هرگونه پرونده سازی و بهره برداری دیگران در زمینه میراث غنی ایرانی شوند.
اما وقتی چنین رقابت شدیدی برای ثبت جهانی وجود دارد و با علم به این که امارات و قطر مدت ها بود که دست به کار شده بودند، تا مشابه بلایی که آذربایجانی ها بر سر تار ایرانی آوردند، سر ثبت فناوری و معماری بادگیرها بیاورند؛ اینکه چرا چاره ای اندیشیده نشد؟ شاید پرسش شما هم باشد.
** واقعیت تلخ ضعف در پرونده
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران همچنین در پاسخ پرسش خبرنگار ایرنا مبنی بر این که اولویت بندی انتخاب و ارائه پرونده ها برای ثبت، مواریث رو به فراموشی است یا آثار و مفاخر ملی که کشورهای دیگر مترصد ثبت آن هستند؟ تصریح کرد: بعد از این که دستگاه های تعریف شده در اساسنامه ما پیشنهادهای خود را در بخش مشاهیر، مادی، ناملموس یا مستند معرفی کردند، کمیته هایی برای نظم بخشی و تکمیل پرونده تعیین می کنیم و تشخیص اولویت را به صاحبنظران که اعضای این کمیته ها هستند واگذار می کنیم .
نصیری قیداری افزود: اما صادقانه باید گفت که عموما آثاری در اولویت قرار می گیرند که مستندات آن آثار یا ابنیه، زودتر تکمیل، تهیه و مشکلات فنی پرونده اش رفع شود، و بدین ترتیب این امکان وجود دارد که آثاری با اولویت های بعد در پیشانی و مرتبه ی جلوتری قرار بگیرند.
علیرضا دهقانی مدرس دانشگاه و دبیر کمیته علمی پرونده ثبت فناوری بادگیرهای یزد هم به ما گفت: «بادگیرهای یزد، برج هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه ها ساخته می شوند از مهم ترین سمبل های معماری ایرانی هستند. به جرات می توان از آن ها به عنوان پدر وسایل تبخیری نام برد و از آنجایی که کشورهای عربی تلاش بسیاری برای ثبت این بادگیرها به نام خودشان در سال های گذشته انجام دادند، باید این فناوری خیلی زودتر در اولویت پرونده های ایران برای ثبت جهانی قرار می گرفت.»
** ثبت آبگوشت، نان لواش و سنگ پا!
خسرو معتضد مورخ و محقق فرهنگی سال ها پیش و اندکی قبل از ثبت نان لواش ایرانی به نام ارمنستان در یونسکو در گفت و گو با شبکه خبر به کنایه گفت: به دولت محترم (دولت گذشته) پیشنهاد می کنم قبل از اینکه همسایگان ایران بجنبند و سایر نمادهای فرهنگی ایران مانند سعدی و حافظ را به دلیل اشعار عربی شان ، یا گوشتکوب و دیزی و آبگوشت و کماجدان و نان سنگک و سنگ پای قزوین و کفگیر آشپزی را هویت کشور خودشان معرفی کنند، شتاب کنند و تمام این چیزها را که ماهیت ایرانی دارد، به ثبت جهانی برسانند تا خاطرمان آسوده شود.»
** مرد شماره یک میراث فرهنگی؛ 49 اثر ایران در نوبت ثبت جهانی
اما مسعود سلطانی فر معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سه شنبه- 5 آبان 1394 - همزمان با روز جهانی میراث دیداری و شنیداری به خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا گفت: 49 اثر ایران در نوبت ثبت جهانی در یونسکو است در حالی که تا 2000 اثر بنایی کشور ظرفیت ثبت جهانی دارد. وی افزود: درطول 85 سال گذشته و از زمان اولین قانون حراست از میراث فرهنگی در سال 1309، ما موفق به ثبت ملی نزدیک به 32 هزار مکان تاریخی شده ایم که ازاین میان 19 اثر به ثبت جهانی رسیده است.
رییس سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی یادآور شد: متاسفانه در این باره ما دچار یک دوره خلاء 24 ساله از 1980 تا 2003 میلادی هستیم که دراین دوره هیچ مکان و بنایی به ثبت جهانی نرسیده است.
سلطانی فر تاکید کرد: از سال 2007 با توجه به میزان زیاد تقاضا متاسفانه یونسکو سالیانه فقط یک سهمیه برای هر کشور جهت ثبت قایل می شود.
اما عقاید مغایری نیز وجود دارد مبنی بر این که این مساله قابل پیش بینی و پیشگیری است.
یوناتان بت کلیا نماینده آشوریان و کلدانی و عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در یک اظهار نظر صریح در خانه ملت گفت: متأسفانه در یونسکو درخواست هایی که زودتر ارسال می شود در اولویت قرار می گیرد و اگر کشوری بعد از درخواست اولیه نسبت به درخواست ارسالی به یونسکو ادعایی داشته باشد به سختی می تواند آن ادعا را ثابت کند، درواقع کشورهای دیگر از غفلت ما در ثبت میراث مادی و معنوی مان سوءاستفاده می کنند و زودتر اقدام می کنند.
با آنچه در این گزارش رفت، رویکرد و عملکرد، کنش تا وانمود و واکنش چه نزدیک باشد و چه دور از هم، نمی شود بر سر گنجینۀ بی بدیل میراث ملی این سرزمین نادرۀ دیرینه مسامحه کرد؛ چنانکه بر مزایای 8 گانۀ ثبت آثار در فهرست میراث جهانی مشتمل بر مشارکت علمی و عملی، سرمایه سازی اجتماعی، افتخار ملی، کمک های مالی و وام های مشخصه، حفاظت، آموزش، باززنده سازی و رونق گردشگری، نمی توان چشم بست.
به امید روزی که چون امروز نباشد ...
میراث فرهنگی ناملموس یا به تعبیر رسانه ها، میراث معنوی بنا به تعریف کنوانسیون پاسداشت از میراث فرهنگی ناملموس، رسوم، بازنمایی ها، تجلیات، دانش ها، مهارت ها، و نیز ابزارها، اشیاء، دست ساخته ها و فضاهای فرهنگی مرتبط با آن ها است که جوامع، گروه ها و در بعضی از موارد، افراد را به عنوان بخشی از میراث فرهنگی خود می شناسند.
کشور ایران از سال 2006 میلادی تاکنون بیش از 10 پرونده در اجلاس جهانی یونسکو به ثبت رسانده که ردیف دستگاهی موسیقی، فرش بافی و ... از آن جمله اند. اما چرا امسال پرونده ثبت جهانی بادگیرهای ایرانی، موفق به ثبت جهانی نشد؟
** سهم ایران برای ثبت اثر در یونسکو عادلانه نیست
سعدالله نصیری قیداری دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران دراین مورد به خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا گفت: هر دو سال یکبار ثبت جهانی در کنفرانس عمومی مطرح می شود که به مجمع دوسالانه یونسکو موسوم است و در آن موضوعات با حضور همه اعضا طرح می شود و به تصویب یا رد ثبت می رسد.
وی افزود: درباره تعداد هم، با روند فعلی هر کشور می تواند دو اثر برای ثبت پیشنهاد دهد که البته اشکال دارد. چون بعضی کشورها حتی جزایرکوچکی هستند که به طور مثال در حد کشوری مثل ایران، وسعت و غنای جغرافیایی، تاریخی و فرهنگی ندارند این ها هم می توانند به طور یکسان با ما، دو اثر ثبت کنند که این عادلانه نیست.
** 19 اثر میراث فرهنگی و 10 اثر میراث معنوی در ثبت جهانی یونسکو
وی خاطرنشان کرد: تا کنون با تلاش فراوانی که صورت گرفته است از بین میراث فرهنگی ایران، چغازنبیل به عنوان اولین اثر ثبت شده ی ایران در سال 1358 ، میدان امام اصفهان، تخت جمشید، تخت سلیمان، ارگ بم، پاسارگاد، سلطانیه، بیستون، مجموعه ی قره کلیسای آذربایجان، سازه های تاریخی – آبی شوشتر، بازار تبریز، بقعه ی شیخ صفی الدین اردبیلی، 9 باغ ایرانی، گنبد قابوس، مسجد جامع اصفهان، کاخ گلستان، شهر سوخته، محوطه ی باستانی شوش و چشم انداز فرهنگی میمند که در سال 1394، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته اند.
دبیر کل کمیسیون ملی یونسکو در ایران یادآور شد: از میان مهم ترین آثار میراث معنوی ایران نیز، نوروز که در سال 1388 به ثبت رسید، به ترتیب در سال های بعد ردیف های موسیقی ایرانی، موسیقی بخشی های خراسان، هنر نمایشی آیین تعزیه، آیین پهلوانی و زورخانه ای، مهارت فرش بافی کاشان، مهارت فرش بافی فارس، نقالی،قصه گویی ایرانی، دانش سنتی لنج سازی و دریانوردی در خلیج فارس، قالیشویی مشهد اردهال تاکنون در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده اند.
** تغییر موضع یونسکو در ثبت جهانی میراث
فرهاد نظری مدیر دفتر ثبت آثار ملی سازمان میراث فرهنگی نیز درباره علت خارج شدن ثبت جهانی بادگیرها از دستور کار اجلاس نامیبیا به یکی از رسانه های پایتخت گفته است: روند فعلی تنها با نام ایران ارسال شده بود در حالی که چندکشور دیگر خواهان ثبت بادگیرها به نام خود هستند بنابر این، ثبت این اثر به صورت فراملی و به سال 2017 موکول شده است، بدین ترتیب با صلاحدید یونسکو، پرونده بادگیرها به صورت چند کشوری ثبت می شود.
نظری از تغییر موضع یونسکو برای ثبت آثار می گوید: «طبق قانون جدید یونسکو سهمیه کشورهایی که بیش از 10 اثر در فهرست میراث ناملموس جهان ثبت کرده اند، مثل ایران، ترکیه و چین، کاهش می یابد و از این پس این کشورها هر سه سال یکبار دو پرونده می توانند داشته باشند.»
به گفته نظری یونسکو از ایران خواسته تا پایان ماه مارس 2016، پرونده نهایی بادگیرها را به دفتر میراث جهانی یونسکو ارسال کند و به دلیل خارج شدن پرونده اخیر از دستور کار، ایران سال 2016 و 2017 میلادی فرصت ثبت جهانی دارد و پس از آن پرونده های بعدی در سال 2019 مطرح خواهند شد.
** از چوگان تا تار و سنتور ؛ از فردوسی تا مولوی
سال هاست که کشورهای همسایه ایران در تلاش برای به ثبت رساندن بسیاری از آثار معنوی ایران که از دید مسئولان مغفول مانده به نام خود هستند. تار ایرانی آخرین میراث معنوی بود که با حواشی بسیار به نام آذربایجان ثبت شد.
اما ببینیم کدام میراث فرهنگی و معنوی ، تاکنون توسط دیگران ادعا شده اند ؟!
چوگان، یلدا، تار، موسیقی عاشیقلار و جنگل های هیرکانی و نظامی گنجوی مورد ادعای جمهوری آذربایجان؛ مولوی،ابوریحان بیرونی، قهوه خانه مورد ادعای ترکیه؛ ابن سینا، مورد ادعای ازبکستان و ترکیه؛ فردوسی، بیهقی و پوریای ولی، افغانستان؛ همچنین فارابی مورد ادعای قزاقستان؛ عمرخیام کویت؛ خواجه نصیر الدین طوسی و شهرزاد،مورد ادعای کشورهای عربی؛ ملانصر الدین مورد ادعای ترک ها، عرب ها، افغانی ها، قفقازها، هندی ها، پاکستانی ها و بوسنیایی ها و سنتور نیز چینی ها؛
دوستداران میراث فرهنگی معتقدند که مسئولان سازمان میراث فرهنگی باید در ارایه پرونده ها اولویت بندی کنند و مانع از هرگونه پرونده سازی و بهره برداری دیگران در زمینه میراث غنی ایرانی شوند.
اما وقتی چنین رقابت شدیدی برای ثبت جهانی وجود دارد و با علم به این که امارات و قطر مدت ها بود که دست به کار شده بودند، تا مشابه بلایی که آذربایجانی ها بر سر تار ایرانی آوردند، سر ثبت فناوری و معماری بادگیرها بیاورند؛ اینکه چرا چاره ای اندیشیده نشد؟ شاید پرسش شما هم باشد.
** واقعیت تلخ ضعف در پرونده
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران همچنین در پاسخ پرسش خبرنگار ایرنا مبنی بر این که اولویت بندی انتخاب و ارائه پرونده ها برای ثبت، مواریث رو به فراموشی است یا آثار و مفاخر ملی که کشورهای دیگر مترصد ثبت آن هستند؟ تصریح کرد: بعد از این که دستگاه های تعریف شده در اساسنامه ما پیشنهادهای خود را در بخش مشاهیر، مادی، ناملموس یا مستند معرفی کردند، کمیته هایی برای نظم بخشی و تکمیل پرونده تعیین می کنیم و تشخیص اولویت را به صاحبنظران که اعضای این کمیته ها هستند واگذار می کنیم .
نصیری قیداری افزود: اما صادقانه باید گفت که عموما آثاری در اولویت قرار می گیرند که مستندات آن آثار یا ابنیه، زودتر تکمیل، تهیه و مشکلات فنی پرونده اش رفع شود، و بدین ترتیب این امکان وجود دارد که آثاری با اولویت های بعد در پیشانی و مرتبه ی جلوتری قرار بگیرند.
علیرضا دهقانی مدرس دانشگاه و دبیر کمیته علمی پرونده ثبت فناوری بادگیرهای یزد هم به ما گفت: «بادگیرهای یزد، برج هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه ها ساخته می شوند از مهم ترین سمبل های معماری ایرانی هستند. به جرات می توان از آن ها به عنوان پدر وسایل تبخیری نام برد و از آنجایی که کشورهای عربی تلاش بسیاری برای ثبت این بادگیرها به نام خودشان در سال های گذشته انجام دادند، باید این فناوری خیلی زودتر در اولویت پرونده های ایران برای ثبت جهانی قرار می گرفت.»
** ثبت آبگوشت، نان لواش و سنگ پا!
خسرو معتضد مورخ و محقق فرهنگی سال ها پیش و اندکی قبل از ثبت نان لواش ایرانی به نام ارمنستان در یونسکو در گفت و گو با شبکه خبر به کنایه گفت: به دولت محترم (دولت گذشته) پیشنهاد می کنم قبل از اینکه همسایگان ایران بجنبند و سایر نمادهای فرهنگی ایران مانند سعدی و حافظ را به دلیل اشعار عربی شان ، یا گوشتکوب و دیزی و آبگوشت و کماجدان و نان سنگک و سنگ پای قزوین و کفگیر آشپزی را هویت کشور خودشان معرفی کنند، شتاب کنند و تمام این چیزها را که ماهیت ایرانی دارد، به ثبت جهانی برسانند تا خاطرمان آسوده شود.»
** مرد شماره یک میراث فرهنگی؛ 49 اثر ایران در نوبت ثبت جهانی
اما مسعود سلطانی فر معاون رییس جمهوری و رییس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سه شنبه- 5 آبان 1394 - همزمان با روز جهانی میراث دیداری و شنیداری به خبرنگار میراث فرهنگی ایرنا گفت: 49 اثر ایران در نوبت ثبت جهانی در یونسکو است در حالی که تا 2000 اثر بنایی کشور ظرفیت ثبت جهانی دارد. وی افزود: درطول 85 سال گذشته و از زمان اولین قانون حراست از میراث فرهنگی در سال 1309، ما موفق به ثبت ملی نزدیک به 32 هزار مکان تاریخی شده ایم که ازاین میان 19 اثر به ثبت جهانی رسیده است.
رییس سازمان میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی یادآور شد: متاسفانه در این باره ما دچار یک دوره خلاء 24 ساله از 1980 تا 2003 میلادی هستیم که دراین دوره هیچ مکان و بنایی به ثبت جهانی نرسیده است.
سلطانی فر تاکید کرد: از سال 2007 با توجه به میزان زیاد تقاضا متاسفانه یونسکو سالیانه فقط یک سهمیه برای هر کشور جهت ثبت قایل می شود.
اما عقاید مغایری نیز وجود دارد مبنی بر این که این مساله قابل پیش بینی و پیشگیری است.
یوناتان بت کلیا نماینده آشوریان و کلدانی و عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در یک اظهار نظر صریح در خانه ملت گفت: متأسفانه در یونسکو درخواست هایی که زودتر ارسال می شود در اولویت قرار می گیرد و اگر کشوری بعد از درخواست اولیه نسبت به درخواست ارسالی به یونسکو ادعایی داشته باشد به سختی می تواند آن ادعا را ثابت کند، درواقع کشورهای دیگر از غفلت ما در ثبت میراث مادی و معنوی مان سوءاستفاده می کنند و زودتر اقدام می کنند.
با آنچه در این گزارش رفت، رویکرد و عملکرد، کنش تا وانمود و واکنش چه نزدیک باشد و چه دور از هم، نمی شود بر سر گنجینۀ بی بدیل میراث ملی این سرزمین نادرۀ دیرینه مسامحه کرد؛ چنانکه بر مزایای 8 گانۀ ثبت آثار در فهرست میراث جهانی مشتمل بر مشارکت علمی و عملی، سرمایه سازی اجتماعی، افتخار ملی، کمک های مالی و وام های مشخصه، حفاظت، آموزش، باززنده سازی و رونق گردشگری، نمی توان چشم بست.
به امید روزی که چون امروز نباشد ...
منبع: ایرنا
خبرهای مرتبط
ارسال نظر
اخبار برگزیده
