الگوی اسلامی در خوردن و آشامیدن چیست؟

هر سال داستانی مضحک و شاید هم خنده‌دار برای ما اتفاق می‌افتد، اینکه تا ماه رمضان می‌خواهد جای شعبان را بگیرد و بدون هرگونه تشریفات ما را به مهمانی خدا دعوت کند رسانه‌هایمان پر می‌شود از اینکه در این مهمانی چی بخوریم؟ چه جوری بخوریم؟ در آخرین لحظات سحر چه کار کنیم که در طول روز کمترین تشنگی و گرسنگی را بکشیم؟ چه میوه‌ها و مواد غذایی بخوریم که تشنه نشویم و هزاران سوال و پاسخ دیگری که با هزاران متخصص تغذیه و پزشک درمیان گذاشته می‌شود و پاسخش روی تلکس خبرگزاری‌ها و روزنامه‌ها و البته به حد اولی رسانه ملی قرار می‌گیرد.

ای کاش این سوالات را هم از خودمان پرسش می‌کردیم، اینکه مگر روزه‌داری غیر از سختی کشیدن است؟ گرسنگی و تشنگی کشیدن است؟ اگر کسی برای مهمانی رفتن، برای خودش از قبل برنامه غذایی بچیند کار زشتی مرتکب نشده است؟ و باز هم هزاران سوال دیگری که هر کدام بیشتر داستان خنده‌دار مذکور را حکایت‌گری می‌کند.

ماه رمضان است. این ماه بیشتر از موضوع گرسنگی و تشنگی که از مادیات است به معنویاتمان کار دارد. چه خوب که در این ماه هر دو مقوله ظاهر و باطن را اصلاح کنیم. یعنی از خوردن و آشامیدنمان گرفته تا عبادات و احوالات شخصی.

اتفاقا اگر قرار است به بحث تغذیه خود بپردازیم بهتر است در همین ماه شروع کنیم و با کمک دینمان، خورد و خوراکمان را اصلاح و خودمان را منطبق با سیره ائمه(ع) کنیم. بیشتر از آنکه بخواهیم به دنبال فلان متخصص برویم که در نهایت هم معلوم نشد چای را مضر می‌دانند یا مفید! به الگوی اسلامی در این زمینه بپردازیم.

شاید بپرسید که این الگو را از کجا می‌توان دریافت کرد؟ که پاسخش کتاب مفاتیح الحیات علامه دهر آیت الله جوادی آملی است.

آیت الله جوادی آملی در کتاب مفاتیح الحیات خوردن و آشامیدن را از نگاه دین اینگونه توصیف می‌کند: خوردن و آشامیدن در نگاه دین بهره گیری از نعمت الهی در مسیر بندگی خداست، از همین رو در آموزه‌های دینی برای این رفتار توصیه‌هایی آمده است؛ از جمله نهی از خوردن و آشامیدن به سان بیگانگان.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: امیرالمومنین(ع) پیوسته می‌فرمودند: امور این امت همواره به خیر و صلاح خواهد بود، مادامی که به سان بیگانگان غذا نخورد و لباس نپوشد، پس هرگاه چنین کردند خدا خوارشان می‌کند.

این پیش‌گفتاری بود برای ورود به بخش آداب خوردن و آشامیدن کتاب مسحور کننده مفاتیح الحیات. این بخش صفحات 139 تا 153را در بر می‌گیرد که سعی شده در این نوشته به صورت اجمالی به بخش‌هایی از آن‌ها اشاره شود.

حلال خوری
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هر کس غذای حلال بخورد فرشته‌ای بالای سرش بایستد و برایش آمرزش بخواهد تا از خوردن فارغ شود.

شست و شوی دست
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: شست و شوی دست پیش از غذا فقر را دور می‌کند و پس از غذا غم را بزداید و دیده بهبود بخشد.
امیر المومنین(ع) فرمودند: شستن دست پیش از غذا و پس از آن، روزی را زیاد می‌کند.
امام باقر(ع) می‌فرمایند: صاحبخانه پیش از غذا قبل از همه و پس از غذا بعد از همه دستان خود را می‌شوید.

گفتن بسم الله
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: با جماعت بخورید و بسم الله الرحمن الرحیم بگویید تا برکت غذا زیاد شود.
امام کاظم(ع) می‌فرمایند: هنگام نوشیدن بسم الله الرحمن الرحیم بگویید و پس از آن الحمدالله رب العالمین.
مرحوم صدوق می‌گوید: روایت شده که هر کس فراموش کرد برای هر نوع غذایی بسم الله بگوید،(پس از یادآوری) بگوید: بسم الله علی اوله و آخر.

سپاسگذاری
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: پاداش کسی که می‌خورد و سپاس آن را می‌گزارد همانند کسی است که برای خدا روزه می‌گیرد.

راه نرفتن
امام صادق(ع) می‌فرمایند: در حال راه رفتن غذا نخور مگر از روی ناچاری.

نایستادن
انس گوید: رسول خدا(ص) از ایستاده آشامیدن نهی فرمودند. پرسیدم: ایستاده غذا خوردن چه حکمی دارد؟ فرمودند: خوردن بدتر است.

ندمیدن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: در خوردنی و آشامیدنی فوت نکنید.

نخوابیدن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: در حالی که بر شکم خوابیده‌اید غذا نخورید.

داغ نبودن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: از غذای داغ بپرهیزید زیرا برکت را می‌برد و غذای سرد بخورید، چرا که هم گواراست و هم برکتش بیشتر است.

با طهارت بودن
امیرالمومنان(ع) فرمودند: رسول خدا(ص) از غذا خوردن هنگام جنابت نهی فرمود.

ساده نشستن
امیرالمومنان(ع) فرمودند: بر سر سفره به سان غلام و بنده بنشینید و یک پا را بر روی پای دیگر نگذارید و چهار زانو ننشینید چرا که خدای عز و جل اینگونه نشستن و صاحب آن را دشمن می‌دارد.

به آرامی خوردن
امام صادق(ع) فرمودند: نشستن بر سر سفره را طولانی کنید چرا که از عمرتان به شمار نمی‌آید.

بهره گیری از سبزی
امام رضا(ع) می‌فرمایند: من از سفره‌ای که در آن سبزی نباشد غذا نمی‌خورم.

سرنکشیدن ظرف
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: از سر مشک(و ظروفی مثل پارچ) آب ننوشید و نیز فرمود: بسان چارپایان آب ننوشید. با دستانتان بیاشامید که بهترین ظرف‌های شمایند.

پس از دیگران نوشیدن
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: کسی که به گروهی آب می‌دهد خودش پس از دیگران آب بنوشد.

آروغ نزنید
رسول خدا(ص) می‌فرمایند: هر که در دنیا زیاد آروغ بزند در قیامت گرسنگی‌اش بیشتر خواهد بود.

و نکات بسیار دیگری از این دست که: ظرف غذا و آب طلا نباشد، از سمت دستگیره ظرف، ننوشید، شکسته نبودن محل نوشیدن و ... .

در پایان به این روایت موکد اشاره کنیم که رسول خدا(ص) می‌فرمایند: خدا سه چیز را دوست دارد: کم حرفی، کم خوابی و کم خوری. غذایتان را با یاد خدا و نماز هضم و ذوب کنید و با شکم پر نخوابید که سنگدل می‌شوید.
التماس دعا