سه‌شنبه ۲۵ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 May 14
۳۰ گرم تا بهشت!
موضوع کم فروشی و و تقلب در وزن و پیمانه و همچنین گران فروشی، از جمله موضوعاتی است که رابطه مستقیم با زندگی اجتماعی داشته و در دین مبین اسلام به دقت به آن پرداخته شده است
گروه اجتماعی«تیتر یک»/ این
روزها در میان شلوغی و سرعت شهرها، هنوز می توان کاسب هایی را مشاهده کرد
که بر درآمد خود و حلال بودن لقمه ها مراقبت بسیاری دارند.
از
جمله این افراد می توان به پیرمرد کفاشی اشاره کرد که در منطقه ده تهران
سال هاست مشغول به کفاشی و فروش برخی از اقلام مورد نیاز مردم می کند. در
مصاحبت با ایشان اولین چیزی که توجه بیننده را جلب می کند، برخورد بسیار
خوب و سرشار از آرامش ایشان است.
در
ابتداء صحبت با ایشان بودیم که یک مشتری از ایشان یک کیلو گردو درخواست
کرد، در زمان وزن کردن موضوعی جلب نظر نمود، و آن تکه مقوایی بود که برای
جبران کوچک بودن کفه ترازو روی آن قرار داد، روی مقوا نوشته شده بود " ۳۰
گرم".
بعد
از رفتن مشتری از ایشان خواستیم تا آن مقوا را به ما بدهد، ایشان زود
موضوع را متوجه شد و به همراه آن یک وزنه کوچک ۳۰ گرمی به ما داد و گفت،
این سی گرم را آن طرف کفه ترازو قرار می دهم تا حقی از مشتری بر گردن من
نباشد.
از
آنجا که در شیرینی فروشی ها همواره از جعبه های مقوایی و پلاستیکی مورد
استفاده قرار می گیرد این موضوع باید بسیار مورد توجه قرار بگیرد.
پیشوایان بزرگ اسلام به این مساله اهمیت فراوانى مى دادند، تا آنجا كه در روایت معروف اصبغ بن نباته آمده است كه مى گوید:
از على (ع) شنیدم كه بر فراز منبر مى فرمود: یا معشر التجار! الفقه ثم المتجر
اى گروه تجار! اول فقه بیاموزید، و سپس تجارت كنید. و این سخن را امام (ع)
سه بار تكرار فرمود ... و در پایان این كلام فرمود: «التاجر فاجر، و
الفاجر فى النار، الا من اخذ الحق و اعطى الحق؛ تاجر فاجر است و فاجر در
دوزخ است مگر آنها كه به مقدار حق خویش از مردم بگیرند و حق مردم را
بپردازند » ( كافى جلد ۵ باب آداب التجارة حدیث )
از امام صادق (ع) در اصول کافی داریم:
حق مشتری ادا نخواهد شد مگر ، ترازو به نفع او سنگین شود .
موضوع
کم فروشی و و تقلب در وزن و پیمانه و همچنین گران فروشی، از جمله موضوعاتی
است که علاوه بر روایات و احادیث، صراحتا در قرآن به آن اشاره شده است.
رابطه نظم در نظام خلقت با خرید و فروش بندگان
در آیه هفت و هشت سوره الرحمن رعایت این نظم را در ردیف نظام آفرینش قرار داده است و می فرماید:
وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْمِیزانَ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزانِ
ترجمه: خداوند آسمان را برافراشت و میزان و حساب در همه چیز گذاشت، تا شما در وزن و حساب تعدى و طغیان نكنید» (سوره رحمن آیه ۷ و ۸)
و در جایى دیگر با لحنى شدید مى گوید:
«
وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفِینَ الَّذِینَ إِذَا اكْتالُوا عَلَى النَّاسِ
یَسْتَوْفُونَ، وَ إِذا كالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ، أَ لا
یَظُنُّ أُولئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ لِیَوْمٍ عَظِیمٍ؛
ترجمه:
واى بر كم فروشان! آنها كه به هنگام خرید، حق خود را بطور كامل مى گیرند، و
به هنگام فروش از كیل و وزن كم مى گذارند، آیا آنها گمان نمى كنند كه در
روز عظیمى برانگیخته خواهند شد، روز رستاخیز در دادگاه عدل خدا» (سوره
مطففین آیات ۱- ۴)
این
موضوع نیز قابل توجه است كه از نظر حقوقى كم فروشان در برابر خریداران
بدهكار هستند و به همین جهت توبه آنها جز به اداى حقوقى را كه غصب كرده اند
ممكن نیست، حتى اگر صاحبانش را نشناسند باید معادل آن را به عنوان رد
مظالم از طرف صاحبان اصلى به مستمندان بدهند.
کم فروشی مدرن در اداره ها و دفاتر کاری
نكته
دیگر اینكه گاهى مساله كم فروشى تعمیم داده مى شود ، به گونه اى كه هر نوع
كم كارى و كوتاهى در انجام وظائف را شامل مى شود، به این ترتیب كارگرى كه
از كار خود كم مى گذارد، آموزگار و استادى كه درست درس نمى دهد كارمندى كه
به موقع سر كار خود حاضر نمى شود و دلسوزى لازم را نمى كند، همه مشمول این
حكمند و در عواقب آن سهیمند. البته الفاظ آیاتى كه در بالا گفته شد مستقیما
شامل این تعمیم نیست، بلكه یك توسعه عقلى از این موضوع است.
«وَ السَّماءَ رَفَعَها وَ وَضَعَ الْمِیزانَ أَلَّا تَطْغَوْا فِی الْمِیزانِ»
اشاره اى به این تعمیم دارد.
هم چنین خداوند در سوره اسراء آیه ۳۵ در این زمینه می فرماید:
وَ أَوْفُوا الْكَیْلَ إِذا كِلْتُمْ وَزِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقِیمِ ذلِكَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلاً؛
ترجمه: و به هنگامى كه پیمانه مى كنید حق پیمانه را ادا نمائید و با ترازوى درست وزن كنید این براى شما بهتر و عاقبتش نیكوتر است».
کم فروشی، از جمله مفاسد اقتصادى
خداوند در آیات ۸۴ تا ۸۶ سوره هود با اشاره به یکی از مفاسد اقتصادی کم فروشی می فرماید:
وَ
إِلى مَدْیَنَ أَخاهُمْ شُعَیْباً قالَ یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما
لَكُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْیالَ وَ الْمِیزانَ
إِنِّی أَراكُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْكُمْ عَذابَ یَوْمٍ
مُحِیطٍ *وَ یا قَوْمِ أَوْفُوا الْمِكْیالَ وَ الْمِیزانَ بِالْقِسْطِ وَ
لا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیاءَهُمْ وَ لا تَعْثَوْا فِی الْأَرْضِ
مُفْسِدِینَ * بَقِیَّتُ اللَّهِ خَیْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ
وَ ما أَنَا عَلَیْكُمْ بِحَفِیظٍ؛
ترجمه:
و به سوى (اهل) مدین برادرشان شعیب را فرستادیم، گفت اى قوم من!" اللَّه"
را پرستش كنید كه جز او معبود دیگرى براى شما نیست و پیمانه و وزن را كم
نكنید (و دست به كم فروشى نزنید) من خیر خواه شما هستم و من از عذاب روز
فراگیر بر شما بیمناكم!. و اى قوم من!، پیمانه و وزن را با عدالت وفا كنید و
بر اشیاء (و اجناس) مردم عیب مگذارید و از حق آنان نكاهید و در زمین فساد
مكنید. سرمایه حلالى كه خداوند براى شما باقى گذارده برایتان بهتر است اگر
ایمان داشته باشید، و من پاسدار شما (و مامور بر اجبارتان به ایمان)
نیستم.
آرامش جامعه در گرو توازن اقتصادی
در
این آیه به یكى از مفاسد اقتصادى كه از روح شرك و بت پرستى سرچشمه مى گیرد
و در آن زمان در میان اهل" مدین" سخت رائج بود اشاره كرده و گفت: " به
هنگام خرید و فروش پیمانه و وزن اشیاء را كم نكنید (وَ لا تَنْقُصُوا الْمِكْیالَ وَ الْمِیزانَ)." مكیال" و " میزان" به معنى پیمانه و ترازو است و كم كردن آنها به معنى كم فروشى و نپرداختن حقوق مردم است.
پیامبر بزرگ اسلام پس از این دستور بلافاصله اشاره به دو علت براى آن مى كند:
نخست
مى گوید:" قبول این اندرز سبب مى شود كه درهاى خیرات به روى شما گشوده
شود، پیشرفت امر تجارت، پائین آمدن سطح قیمتها، آرامش جامعه، خلاصه" من خیر
خواه شما هستم" و مطمئنم كه این اندرز نیز سرچشمه خیر و بركت براى جامعه
شما خواهد بود. (إِنِّی أَراكُمْ بِخَیْرٍ). این احتمال
نیز در تفسیر این جمله وجود دارد كه شعیب مى گوید: " من شما را داراى نعمت
فراوان و خیر كثیرى مى بینم" بنا بر این دلیلى ندارد كه تن به پستى در دهید
و حقوق مردم را ضایع كنید و به جاى شكر نعمت كفران نمائید.
دیگر اینكه، من از آن مى ترسم كه اصرار بر شرك و كفران نعمت و كم فروشى، عذاب روز فراگیر، همه شما را فرو گیرد.
مرور چند نکته:
۱-
کم فروشی باعث قحطی و خشک سالی میشود . هرگاه مردم گرفتار گناه كمفروشى
شوند، زمين روئيدنىهاى خود را از مردم باز مىدارد و مردم به قحطى تهديد
مىشوند.
۲- کم فروشی نسبت به همه
نهی شده چه مسلمان باشد و چه غیر مسلمان چون در این سوره تعبیر به الناس
شده که همه افراد را میتواند شامل شود .
۳-
کلمه ویل به معنای هلاکت و عذاب که بیشتر در قران کریم در مورد کافرین و
مشرکین و دروغ گویان استفاده شده است این بار در حق کم فروشان به کار برده
است که نشان دهنده زشتی و پلیدی این عمل است .
نتیجه کم فروشی
خداوند در آیات ۱ تا ۶ سوره مطففین با اشاره به اثرات کم فروشی می فرماید:
وَیْلٌ
لِلْمُطَفِّفِینَ *الَّذِینَ إِذَا اكْتالُوا عَلَى النَّاسِ
یَسْتَوْفُونَ * وَ إِذا كالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ * أَ لا
یَظُنُّ أُولئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ * لِیَوْمٍ عَظِیمٍ * یَوْمَ
یَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعالَمِینَ؛
ترجمه:
واى بر كم فروشان. آنها كه وقتى براى خود كیل مى كنند حق خود را به طور
كامل مى گیرند. اما هنگامى كه مى خواهند براى دیگران كیل یا وزن كنند كم مى
گذارند! آیا آنها باور ندارند كه برانگیخته مى شوند. در روزى بزرگ. روزى
كه مردم در پیشگاه رب العالمین مى ایستند./فرهنگ نیوز
ارسال نظر
اخبار برگزیده
