کباب پختن هم ثبت ملی شد!

گروه فرهنگی «تیتریک»،در دولت نهم و دهم تنها با این هدف که آمار ثبت پرونده‌های ملی در حوزه میراث ملموس و غیرملموس افزایش پیدا کند، موضوعات مختلف زندگی مردم ایران بررسی و به نام میراث معنوی در فهرست آثار ملی قرار می گرفت.

این روند در دولت دهم افزایش چشم گیری داشت به نحوی که همایش‌های ثبت میراث ناملموس که در آن زمان به نام میراث معنوی اطلاق می‌شد، به صورت مکرر برگزار می‌شد. حتی این همایش‌های سه چهار روزه به صورت شبانه روزی برگزار شد. مانند همایش میراث معنوی محرم که در شهر محمود آباد طی سه روز به صورت تمام وقت، همه کارشناسان و مدیران میراث فرهنگی استانها را گردهم آورد تا حتی گردگیری حسینیه‌ها در ماه محرم نیز ثبت ملی شود!

پخت نان شیرمال در استان‌های مختلف، روش تهیه آلوی برغان، روش تهیه بستنی سنتی، آش نذری، آش شله قلمکار و... همه به عنوان یک اثر ملی در فهرست میراث ناملموس ثبت شده و حتی شماره ثبتی به خود اختصاص دادند. این روند عجولانه به حدی بود که برای حدود ۱۲۵ اثر ثبتی از این دست، حتی پرونده ای تهیه نشد و فقط شماره ثبت گرفت.

تهیه این پرونده‌ها اگر برای میراث فرهنگی کشور نان نداشت ولی برای تهیه کنندگان آن حتما داشت چرا که پول‌های هنگفتی بابت حق الزحمه تهیه و ثبت این نوع از میراث از سوی اداره های کل میراث فرهنگی در استانها دریافت می‌کردند.

همان زمان رسانه‌ها و بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی آتوسا مومنی، مدیرکل سابق دفتر ثبت آثار تاریخی کشور را برای ثبت چنین پرونده‌هایی مورد انتقاد قرار می دادند. وی نیز در دفاع از این اقدامات، به طور مثال روش تهیه بستنی سنتی را چنان مفتخرانه تعریف می‌کرد که گویی اتفاق بزرگی در کشور رخ داده است و اگر هر چه زودتر آن را در فهرست میراث ملی ثبت نکنیم، کشورهای دیگر آن را به نام خود در فهرست میراث جهانی ثبت خواهند کرد.

به همین علت دیگر فرصتی نبود تا به بررسی پرونده‌هایی بپردازند که حقیقتا کشورهای دیگر در حال تهیه و ارسال آن به یونسکو بودند مانند اتفاقی که برای بازی چوگان و تار ایرانی افتاد و مسئولان میراث فرهنگی ایران چون درگیر و دار ثبت ملی نان شیرمال بودند، از ثبت چنین میراثی به نام کشورهای دیگر عقب ماندند.

اما اکنون در دولت یازدهم همان کارشناسان منتقد که ثبت چنین آثاری را مورد تمسخر قرار می‌دادند، درحال تکرار همان روند قبلی هستند. چراکه از اداره کل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی خبر رسیده که «روش تهیه کباب بناب» نیز در فهرست میراث ملی ایران به عنوان میراث ناملموس ثبت شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی استان آذربایجان شرقی که هنوز از واژه «میراث معنوی» به جای واژه «میراث ناملموس» استفاده می‌کند، اعلام کرده است: با توجه به قدمت تاریخی که غذای سنتی کباب در شهرستان بناب دارد و شیوه خاص پخت آن که مختص مردم این شهرستان است برای ثبت آن در فهرست آثار ملی پیشنهاد شده بود که خوشبختانه با ثبت این اثر موافقت شد. در متن پرونده کباب بناب به موضوعات مواد تشکیل دهنده، نحوه فرآوری و نحوه پخت اشاره شده است.

هرچند که وی روش پخت یک غذای سنتی را میراث «معنوی» دانسته اما ادامه داده که «ملک محمد» یکی از داستان‌های حماسی و اجتماعی منطقه آذربایجان است که در استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی و اردبیل مطرح است و قدمتی تاریخی دارد و این قصه نیز به عنوان اثر معنوی دیگر در فهرست آثار ملی به عنوان اثر ملی معنوی به ثبت رسید.

حال باید در نظر گرفت که برای اداره کل ثبت آثار تاریخی گویا ثبت چنین آثاری در اولویت قرار گرفته تا بازی های سنتی و آیین ها و مهارت های مردمی در ساخت صنایع دستی به خصوص در میان قوم ترک زبان استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و آذربایجان غربی که از هر حیث دارای فرهنگ غنی هستند.