چرا چند قلوزایی عادی شده است؟ ‌

گروه اجتماعی «تیتریک»؛ آخرین بار که خبری در خصوص به‌دنیا آمدن چندقلوها در اخبار درج شد، روز اول اسفند بود، روزی که در بیمارستان حافظ شیراز برای چندمین بار در طول ماه‌های گذشته از سال 93، مادر بارداری پس از وضع حمل با چهارکودک بیمارستان را ترک می‌کرد.

امروز حتی در میان اطرافیان ما هم هستند افرادی که در اولین یا دومین زایمان، سه تا 5 نوزاد را به‌دنیا آورده‌اند و این دیگر ما را متعجب نمی‌کند.

اما اینکه چندقلوزایی یا اطلاع از به‌دنیا آمدن چندقلوها به‌دلیل گسترش رسانه‌ها و فعالیت‌های رسانه‌ای است یا علت‌های دیگری دارد، ذهن کمتر شهروندی را به خود مشغول کرده است.

آمار و ارقام موجود مربوط به سراسرجهان است نشان می‌دهد دوقلویی زایی 50 درصد و چند قلوزایی 4.4 درصد افزایش یافته و در حال حاضر 3 درصد از کل باروری‌ها، چند قلویی است.

به نظر کارشناسان و صاحب‌نظران عوامل بسیاری در گسترش چندقلوزایی نقش دارند، عواملی که بسیاری از آنها هنوز هم یا شناخته نشده‌اند یا به لحاظ علمی قابل تایید نیست،‌ اگرچه نمی‌توان آنها را با قاطعیت رد کرد.

هرچند با پیشرفت علم پزشکی بسیاری از عوارض بارداری چند قلویی مهار شده، اما به طور کلی عوارض حاملگی چندقلویی به مراتب بیشتر از بارداری یک قلویی است. به طور کلی احتمال مرگ جنین در این نوع حاملگی 25 درصد، مرگ نوزاد 18 درصد، وزن کم کودک 12 درصد، بروز فشار خون بالا در مادر 20 درصد و احتمال سزارین 60 درصد است.

‌عواملی چون نژاد، وراثت، سن و تعداد بارداری های مادر، امکان بروز دوقلوزایی را در دوقلوهای غیر همسان افزایش می دهد، اما در دوقلوهای همسان عوامل فوق نمی‌توانند دخیل باشند.

دو قلوی همسان عبارت است از تقسیم شدن یک تخمک بارور شده به دو نیمه مساوی و ایجاد دو کودک مجزا و هم شکل. این دو قلوها از لحاظ ژنتیکی شبیه یکدیگر هستند و کروموزوم‌ها و خصوصیات جسمانی یکسانی دارند. آنها از جنس، مو، رنگ چشم و گروه خونی مشابهی برخوردار هستند.

دوقلوی غیر همسان از دو تخمک که توسط دو اسپرم مجزا بارور شده اند، حاصل می‌شوند. شباهت این دوقلوها بیشتر از خواهر و برادرهای معمولی نیست و ممکن است هم جنس و یا از دو جنس متفاوت باشند.

براساس یافته‌های آماری این نوع از دوقلوزایی رایج‌تر بوده و ژنتیک، سن مادر، نژاد و تعداد بارداری‌های قبلی، از جمله علت‌هایی است که متخصصان در مورد آن ذکر می‌کنند.

اما در چندقلوزایی که شامل تشکیل سه یا بیش از سه جنین در یک بارداری اطلاق می‌شود، فرزندان می‌توانند همسان یا غیرهمسان یا ترکیبی از هر دو باشند.

اما این نوع تولدها در دهه‌های گذشته بسیار نادر بود اما اکنون در مورد چهارقلوزایی، چندان نادر محسوب نمی‌شود، بطوری‌که در استان فارس و شیراز، طی سال گذشته قریب به 10 مورد چندقلوزایی مشاهده شده است.

اما سه قلوزایی تقریبا به میزان یک تولد از 7000 تا 8000 تولد اتفاق می‌افتد و چهار قلوزایی به میزان یک تولد از 47 میلیون تولد.

رئیس مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم پزشکی شیراز با بیان اینکه داروهای استفاده شده برای درمان نازایی، بعضا موجب چندقلوزایی می‌شوند، گفت: اما الزاما اینگونه نیست که نوع درمان ها موجب چند قلوزایی شود. برخی پروسه IVF را عامل این موضوع میدانند که درست نیست و این درمان به تنهایی نمی‌تواند تاثیری داشته باشد.

دکتر سعید البرزی در گفت‌و‌گو با ایسنا، افزود: با توجه به اینکه چند قلوزایی هم برای مادران و هم برای جنین می‌تواند مشکل ساز باشد، بنابراین بهتر است تلاش شود تا در پروسه‌های درمانی ناباروری به گونه‌ای رفتار شود که احتمال چند قلوزایی کاهش یابد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: IVF درمانی است که در کشورهای زیادی انجام می‌شود و نتیجه خوبی هم دارد، ولی باید در این موضع دقت کنیم که این درمان نیز به روش‌های علمی نیاز دارد و بایستی در انجام آن دقت کرد. موارد زیادی هست که ممکن است این درمان پاسخ ندهد و با توجه به اینکه هزینه زیادی هم دارد، در مراکز ناباروری تلاش می‌کنند این درمان به نحوی انجام شود که حتما نتیجه بگیرد.

البرزی عنوان کرد: کشور انگلیس از سال 2000 این قانون وجود دارد که در درمان IVF تنها دو تخمک انتقال یابد و اگر بیش از این باشد، غیرقانونی است. در حالی که در ایران هیچ قانونی برای این مورد وجود ندارد و ما مشاهده می‌کنیم در مراکز خصوصی تعداد انتقال‌ها بالاست و همین موضوع نیز موجب چندقلو‌زایی و عوارض پس از آن می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: هرچه تعداد انتقال جنین بیشتر شود، میزان شانس حاملگی نیز افزایش می‌یابد. در برخی مراکز خصوصی به دلیل مشکلات مالی برای اینکه حتما این درمان پاسخ مناسبی داشته باشد، چندین جنین را منتقل می‌کنند، در حالی که باید به جای این کار کیفیت را افزایش داد. در این نوع درمان 80 درصد کار به وسیله جنین شناس و آزمایشگاه انجام می‌شود و اگر در این زمینه علم و امکانات کافی وجود داشته باشد، نتیجه خوبی نیز حاصل می‌شود.

البرزی ادامه داد: برای افزایش کیفیت باید تعداد متخصصان را افزایش دهیم. در برخی از مراکز در کشور تعداد متخصصان کم است و در نتیجه کیفیت کار کاهش می‌یابد.

رییس مرکز تحقیقات ناباروری دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت: از جمله عوارضی که میتوان برای چند قلوزایی نام برد، افزایش فشار خون، سقط زودرس جنین، زایمان زودرس، افزایش خونریزی بعد و حین زایمان، تنگی نفس، شانس پارگی کیسه آب و... است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز ادامه داد: یکی از مهم ترین خطرها در چندقلوزایی، زایمان زودرس و یا تولد نوزاد نارس است. یک بارداری طبیعی حدود 40 هفته طول می‌کشد، ولی یک بارداری دو قلو در حدود 35 تا 37 هفته به طول می‌انجامد. خطر زایمان زودرس نیز با افزایش تعداد نوزادان چندقلو‌ افزایش می‌یابد.

نوزادان نارس ممکن است با چالش‌های بسیاری در سلامت‌شان مواجه شوند، چرا که نگهداری از نوزاد نارس بسیار متفاوت از یک نوزاد کامل است. نوزادان نارس معمولا بعد از زایمان به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان(NICU)‌ منتقل می‌شوند. میزان عوارض مرتبط با سلامت، با افزایش درجه نارس بودن نوزاد، افزایش می‌یابد و نوزادانی که در زمان نزدیک‌تر به موعد زایمان طبیعی، متولد شده باشند با خطرات کمتری مواجه هستند. سایر خطراتی که احتمال آنها در چند قلوزایی بیشتر است، عبارتند از‌ مسمومیت حاملگی (پره‌اکلامپسی)، دیابت بارداری، مشکلات جفت و مشکلات وابسته به رشد جنین. تاخیر در تکامل و فلج مغزی در دو قلوها بیش از تک فرزندها شایع است و خطر ایجاد عوارض دائمی مرتبط با سلامت در چند قلوزایی بیشتر از زایمان تک نوزاد است.

البرزی گفت: البته برای حل مشکل چندقلوزایی می‌توان در حین بارداری تعداد جنین را کاهش داد، ولی در گذشته برای این کار از طرف پزشکی قانونی مجوز صادر می‌شد و می‌دیدم که اگر پنج قلو هستند، چند جنین سقط می‌شدند تا بقیه جنین‌ها سالم به دنیا بیاید، ولی در حال حاضر این مجوز برداشته شده و حق چنین کاری وجود ندارد.