علل نباریدن باران از نگاه روایات و احادیث!

اختلاف افکنی های مذهبی و ایجاد شبهه از طرق گوناگون، نمونه ای از آسیب هایی است که می تواند پایه های اعتقادی بخشی از کاربران فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را مورد تهدید قرار دهند.

ذکر احادیث و روایاتی در مورد علل گسترش خشکسالی و نباریدن باران و ارتباط آن با رفتار گروه خاصی از جامعه از آن دست موضوعات حساسیت برانگیزی است که این روزها مورد علاقه بسیاری از کاربران فضای مجازی قرار گرفته است.

در یکی از احادیث مورد اشاره آمده است:

امام رضا (ع) می فرمایند:
هرگاه حاکمان دروغ بگویند باران نمی‌بارد.
میزان الحکمه جلد ۳ صفحه ۲۸۶

حجت السلام سید محمد حسینی رجایی، کارشناس فقهی دفتر حضرت آیت الله العظمی سبحانی در خصوص اینکه آیا هر حدیث و روایتی را می توان مصداق وضعیت موجود جامعه دانست، به خبرنگار ایران اسلامی گفت: این احادیث تمام آنچه که باید گفته شود نیست و مانند کسی است که آدرس ناقصی دارد و در نهایت به مقصد نمی رسد. البته در وجود این دسته روایات و صحت و سند آن نمی توان تردید کرد ولی هنگامی که تنها از فرازهای کوتاه از چند روایت استفاده ی ابزاری و سیاسی می شود، نوعی بی انصافی و تحریف محسوب می شود.

دلیل این که در گذشته اجازه نقل حدیث از مجتهدین صادر می شده، به خاطر همین مسئله بوده است که افراد به خاطر مصالح شخصی و مطامع سیاسی از احادیث سوء استفاده نکنند.

به عنوان مثال روایتی از امام رضا وجود دارد که ایشان می فرمایند:

«رَحِمَ اللّهُ عَبْدا اَحْیا أمْرَنا»
خداوند رحمت کند بنده ای که امر ما را احیا می کند.
فردی از حضرت سوال می پرسد، احیای امر شما چیست؟
حضرت در جواب می فرمایند:
«یَتَعَلَّمُ عُلُومَنا و یُعَلِّمُها النّاسَ»
علوم ما را یاد بگیرد و به مردم یاد دهد
در ادامه حضرت می فرماید:
«فَإِنَّ النّاسَ لَوْ عَلِمُوا مَحاسِنَ کَلامِنا لاَتَّبَعُونا»
پس اگر مردم زیبایی ها و محاسن کلام مارا بدانند از ما تبعیت می کنند ( میزان الحکمه جلد ۸)

این روایات در واقع ضرورت و اهمیت و حساسیت نقل حدیث را بیان می کند، چون تبعیت مردم از حسن کلام نشات می گیرد و اگر کلام ناقص باشد آن حسن را ندارد.

۳ دسته روایت درباره دلایل نباریدن باران

حسینی با بیان اینکه نباریدن باران از منظر روایات، دلایل مختلفی دارد، افزود: در مورد نیامدن باران و خشکسالی ۳ گروه روایات داریم:

در گروه اول که تعداد بیشتری از روایات را شامل می شود، خود مردم خطاب روایات هستند.

حضرت رسول اکرم (ص) می فرماید: هرگاه کم فروشی شود، خداوند ایشان یعنی مردم را به خشکسالی و کمبود گرفتار می کند.

رسول خدا (ص) در حدیث دیگری می فرماید: هميشه امتم در خوشى و خوبى باشند تا زمانى كه با هم دوستى كنند و بهم هديه دهند و امانت را بپردازند و از حرام دورى كنند و از مهمان پذيرائى كنند و نماز را برپا دارند و زكات را بدهند، چون‏ انجام ندهند گرفتار قحطى و خشكسالى شوند.
جلد شانزدهم بحار الانوار صفحه ۲۵۱

پيغمبر اكرم (ص)فرمود: هيچ مردمى عهدشكن نشدند مگر اينكه دشمن آنها بر آنها مسلّط گرديد و هيچ قومى ظلم نكردند مگر اينكه كشتار در بين آنها زياد شد. و هيچ قومى از پرداخت زكات امتناع نكردند مگر اينكه از آمدن باران ممنوع شدند.
و در ما بين آنها عمل منافى عفّت و فحشاء ظاهر نشد مگر اينكه در ميان آنها مرگ مفاجات شيوع پيدا كرد. و هيچ قومى كم فروشى نكردند مگر اينكه به خشكسالى مبتلا شدند.
ارشاد القلوب - ترجمه طباطبايى صفحه ۲۸۳

گروه دوم حاکمان هستند که در جامعه کنونی ما روسای یک حکومت و مناصب قضاوت را می توانیم در جایگاه حاکمان قرار دهیم.

حضرت رسول (ص) فرمود: هر گاه زمامدار ستم كند باران كم مى‏شود و هر گاه اهل ذمّه را فريب دهند و نيرنگ بازى كنند دشمنانشان بر آنان آشكار گردد و هر گاه كارهاى زشت و ناپسنديد آشكار شود زمين لرزه ايجاد شود و هر گاه امر بخوبى و معروف و پيشگيرى از محرّمات كم شود محرمات مباح شمرده شود همانا گناه بجاى ثواب و ثواب بجاى گناه قرار گيرد بعد انديشه كنند پس از فكر و انديشه پشيمانى و بازگشت است.
نهج الفصاحه - مجموعه كلمات قصار حضرت رسول (ص) صفحه ۱۹۷

گروه سوم کارگزاران هستند که مصداقش همین کارمندهای دستگاه های عمومی هستند.

امام رضا (ع) فرمود: چون زمامداران دروغ پردازند باران قطع مى‏شود، و چون سلطان ستم كند پايه‏هاى دولتش سست مى‏گردد (و دولتش از چشم مردم مى‏افتد)، و چون زكات داده نشود چهار پايان مى‏ميرند.
منابع
۱.أمالی شیخ مفيد - صفحه ۳۱۱
۲. بحار الأنوار – جلد ‏۷۰ - صفحه ۳۷۴- باب ۱۳۸

توجه! خشکسالی همیشه بلا نیست

وی در ادامه توجه به چند نکته را ضروری دانست:

*نکته اول در مورد احادیث مذکور این است که، خشکسالی در زمان حاکم اسلامی به منزله فساد شخص یا تمام بدنه نیست. برای پاسخ به این مسئله شاهد مثال داریم؛ یکی از آنها اینست که در زمان حاکمیت خود حضرت رسول اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) هم خشکسالی بوجود آمد.

همچنین لازم نیست تا همه بدنه حکومت فاسد باشد تا باران نبارد. نمونه آن هم داستانی است که روایت آن موجود است: در زمان حضرت موسی فقط یک نفر گناهکار در بین آن قوم بود و به خاطر آن شخص باران نمی آمد. یعنی وجود یک شخص هم برای نباریدن باران کفایت می کند، لازم نیست همه گناهکار باشند.

*نکته دوم: شاید خشکسالی و نیامدن باران در ظاهر و از نظر ما بلا باشد با نگاهی عمیق تر به بطن ماجرا، نشان می دهد که نباریدن باران ممکن است برای برخی نعمت باشد، برای برخی یک فرصت باشد، برای برخی امتحان باشد و برای برخی عاملی جهت افزایش ظرفیت ها باشد. مثال آن هم خشکسالی است که در زمان حضرت یوسف به‌ وجود آمد. آن خشکسالی بلا نبود، برای بعضی ها نعمت بود چراکه از فرو دستی به بالادستی آمدند و یا بالعکس.

بنابراین خداوند وقتی خشکسالی می آورد همیشه بلا نیست چه بسا این خشکسالی نعمت باشد. مثل اینکه خشکسالی باعث شود ما به دنبال پیدا کردن راهکارهایی باشیم که آب را در کشور صرفه جویی کنیم و بهتر از آن استفاده کنیم.

*نکته سوم: تمام این ۳ گروه روایاتی که گفتیم می تواند دلیل نباریدن باران باشد از طرفی می تواند هیچکدام آنها دلیل نباریدن باران نباشد.

یعنی می تواند در یک جامعه ای مردم خوب باشند، حاکمان خوب باشند، کارگزاران خوب باشند، ولی باران نبارد. این می تواند به دلیل حکمت الهی و ابتلای مردم باشد؛ یعنی خداوند برای ارتقا درجه یک جامعه و قومی خشکسالی را به وجود آورد تا آنها ظرفیت های وجودی خود را افزایش دهند.

حدیث زیر می تواند یک نمونه از این نکته باشد:
«وقتى پيامبر اكرم (ص) به مدينه هجرت كردند، اهل مدينه روز جمعه‏اى خدمت ایشان آمدند و از خشکسالی شکایت کردند كه درخت‏ها زرد شده و برگها مى‏ريزند. ایشان دست خويش را به دعا برداشتند با اينكه در آسمان لكه‏اى ابر ديده نمى‏شد به فاصله كمى باران باريدن گرفت به طورى كه جوانان زورمند و توانا نيز براى رفتن به خانه خويش در اين باران سخت به زحمت افتادند. بارش باران يك هفته طول كشيد. عرض كردند يا رسول الله! ديوارها خراب شد و مسافران از سفر باز ماندند. رسول خدا خنديدند و فرمودند: اين سرعت ملال فرزند آدم است، سپس عرض کردند: "اللهم حوالينا لا علينا اللهم في اصول الشيح و مراتع البقع‏"
خدايا بر روى سر ما نبار باران را به اطراف ما ببار بر روى گياه بيابانها و چراگاههاى اطراف.
باران در اطراف مدينه مى‏باريد ولى يك قطره در مدينه نمى‏باريد، به واسطه كرامت آن جناب در نزد خدا.»
(احتجاجات - جلد چهارم بحار الانوار صفحه ۲۸ بخش دوم)

*نکته چهارم اینکه بايد دقت کرد شدت ضعف روایات به چه صورت است. به طور مثال وقتی در مورد حاکم و ظلم حاکم روایات داریم عبارتی آمده با این مضمون که باران کم می شود و نگفته باران قطع می شود.
اما در مورد کارگزاران عبارتی که بیان شده است که به معنی قطع شدن بارش باران است. ولی وقتی روایات درمورد مردم یا جامعه است و آنجایی که مردم کم فروشی می کنند خداوند عذابش خیلی گسترده تر می شود؛ یعنی خداوند هم خشکسالی می آورد و هم کمبود که نتیجه آن گرانی هم می تواند باشد.

*نکته بعدی که در ادامه ی این نکات می توان به آن اشاره کرد روایتی از امیرالمومنین (ع) است که می فرمایند:
إرْحَمْ تُرْحَمْ / نسبت به یکدیگر رحم کنید تا خداوند به شما هم رحم کند.
اَحْسِنْ یُحْسَنْ / به همدیگر نیکی کنید تا خداوند به شما خیر و برکت و روزی برساند.

وقتی در جامعه مسلمین مردم به یکدیگر رحم نکنند و نیکی وجود نداشته باشد خشم و غضب الهی هم مشمول همه ی آنها می شود.

خشکسالی در روایات آخرالزمان

این کارشناس مسائل فقهی همچنین به رابطه نشانه های آخرالزمان و خشکسالی اشاره و خاطر نشان کرد: مسئله دیگری که باید مد نظر داشت این است که ما در نشانه های آخرالزمان روایاتی داریم که از خشکسالی می گویند. یکی از نشانه های ظهور حضرت حجت (عج) خشکسالی است.

وی در پایان تاکید کرد: باید برای بررسی یک موضوع از منظر روایات تمامی موارد را به طور کامل و در کنار هم در نظر بگیریم و نگاه منطقی به این روایات داشته باشیم.

منبع:ایران اسلامی