خوره، محل تولد خورشید کجاست؟

 گروه گردشگری «تیتریک»؛"خورهه" در اوستا به معنای محل برآمدن خورشید است.منطقه باستانی خورهه که از آن به عنوان آتشکده یا معبد خورهه نیز یاد می‌شود در شمال شرقی شهرستان محلات، روستای خورهه واقع شده و در ۱۵ دیماه ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۳۱ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

منطقه مرکزی، به نقل از میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی، مجموعه آثار به جا مانده در منطقه تاریخی خورهه محلات از جمله مهمترین آثار تاریخی کشور است که ابهامات زیادی در خصوص قدمت، معماری، کاربرد و نوع استفاده از بنا را در بین مورخان و باستان شناسان داخلی و خارجی ایجاد کرده است.

منطقه استقرار این بنای تاریخی از شمال به رشته کوه‌های هفتاد قله و از جنوب به رشته کوه‌های یخچال منتهی می‌شود.

رضا روستایی باستان‌شناس درخصوص این منطقه تاریخی به خبرنگار ایسنا گفت: روستای خورهه در دره‌ای نسبتا کم عرض واقع شده و به واسطه کوه‌های هفتادقله پناه داده شده است.

وی ر رابطه با طبیعت این روستا عنوان کرد: آب رودخانه‌ای که از رشته کوه‌های طایقان سرچشمه می‌گیرد از مسیر روستا و محوطه تاریخی خورهه می‌گذرد و منظره‌ای زیبا را در این محدوده کویری رقم زده است.

وی در خصوص تاریخ عبادت‌گاه خورهه اظهار کرد: بنا به تحقیقات مهدی رهبر باستان‌شناس تاریخ این اثر به دوران پیش از میلاد تا اواخر دوره اشکانیان می‌رسد و با توجه به آتشکده موجود در این مکان به نظر می‌آید در دوره‌ای از تاریخ به عنوان عبادت‌گاه و در دوره‌ای به عنوان مکانی ییلاقی مورد استفاده بوده و در دوره اسلامی نیز گورستان بوده است.

روستایی به معنای خورهه یعنی محل برآمدن خورشید اشاره و اظهار کرد: آثار بجا مانده از معبد خورهه مربوط به دوره سلوکیان ستون‌های باریک به ارتفاع شش متر با سر ستون‌های یونانی و ستون‌های سنگی مربوط به دوران سلوکی- اشکانی است.

به گزارش ایسنا، مورخان از این مجموعه به عنوان آتشکده، معبد، کاخ و مرکز برگزاری جشن‌ها و مراسم ملی مذهبی، عمارت و منزل و قبرستان یاد کرده‌اند.

هر ستون از شش قطعه که روی یکدیگر قرار گرفته‌اند، تشکیل شده و در مرکز هر قطعه حفره‌ای مکعب شکل جهت قرار دادن قطعه‌ای چوب در داخل آنها جهت نگه‌داری قطعه روی آن و جلوگیری از لغزش و جابجایی ساخته می‌شده است.

همچنین سر ستون‌ها به سبک و شیوه ایونیک که زاییده هنر یونانیان قدیم بوده، ساخته شده که در هر طرف دارای دو مخروط ناقص است.

روستایی درخصوص معماری این اثر اظهار کرد: بنای تاریخی خورهه در مساحتی بالغ بر 3550 متر مربع ساخته شده و شامل سه بخش ایوان اصلی، مجموعه بخش شمالی و مجموعه بخش غربی است.

این باستانشناس در رابطه با بخش غربی این اثر تاریخی اظهار کرد: این بخش شامل چند اتاق با راهرو و پله‌هایی است که به یکدیگر ارتباط داشته‌اند و پلکان ضلع غربی به پشت بام ستون‌دار وصل می‌شده است.

وی ادامه داد: ایوان اصلی دارای 12 ستون در دو طرف هر طرف شامل 6 ستون است که با توجه به حجم سقف ایوان‌ها، ارتفاع اولیه آنها 9 متر تخمین زده می‌شود و در حال حاضر از میان 12 ستون ایوان اصلی تنها دو ستون باقی مانده که در میان بنا خودنمایی می‌کنند.

روستایی از مرمت‌های اولیه این اثر در سال 1335 یاد کرد و افزود: با توجه به اینکه کاوش به نوعی یک امر تخریبی محسوب می‌شود بیش از حد مجاز نباید صورت گیرد، چرا که ممکن است باعث از بین رفتن اثر شود.

این باستان‌شناس ادامه داد: طی کاوش‌های انجام شده اتاقکی که اجاق دارد یافت، و مرمت شده همچنین ظروف سفالی نیز از این محوطه یافت شده است.

‌وی بر لزوم توجه به ستون‌های این محوطه تأکید و اظهار کرد: با توجه به اینکه سنگ این ستون‌ها تراورتن است، باید در رابطه با حفاظت از آنها کار کارشناسی صورت گرفته و از رسیدن آب باران‌های اسیدی به این آثار ممانعت به عمل آید تا از بین نروند و بیماری در آنها نفوذ پیدا نکند.

رونق گردشگری شایسته تاریخ خورهه

دهیار روستای خورهه نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: در راستای رونق گردشگری در این محوطه تاریخی تبلیغات مطلوبی انجام نشده و بسیاری از مردم منطقه با این مکان آشنایی ندارند.

حامد جعفری تصریح کرد: این اثر در سال 1310 به ثبت رسید و جزو اولین ‌بناهای به ثبت رسیده استان است که شهرتی جهانی دارد و برخی از توریست‌ها که از این محوطه بازدید می‌کنند، حتی کتاب‌هایی چاپ شده از این اثر تاریخی به زبان کشورشان به همراه دارند.

وی از نبود امکانات رفاهی در این محوطه انتقاد و اظهار کرد: به علت نزدیکی چشمه آبگرم به این مکان از ایجاد امکانات رفاهی در این منطقه اجتناب می‌شود و این در حالی است که چشمه آبگرم محلات نیز امکانات مطلوبی ندارد.

دهیار خورهه بر لزوم زیباسازی محوطه تاریخی خورهه تأکید و اظهار کرد: اگر این اثر تاریخی در قسمتی از اروپا قرار داشت از آن به نحو مطلوبی درآمدزایی می‌شد.

جعفری عنوان کرد: با توافق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فرمانداری و بخشداری قرار است دانشگاه باستان‌شناسی در این محوطه احداث شود که مراحل کار در حد وزارتخانه در حال بررسی است.

وی به داستان‌های محلی درخصوص این محوطه باستانی اشاره و اظهار کرد: بر اساس داستان‌های محلی گفته می‌شود زمانی که اسکندر به این مکان حمله می‌کند، تمام گنج این مکان را به همراه تصویر یک بانو در دل کوه‌ پنهان می‌کند و این گنج هنوز پیدا نشده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مرکزی می‌گوید: در محوطه‌ها و اماکن تاریخی نمی‌توان امکانات رفاهی به وجود آورد، زیرا که این امکانات نیاز به رسیدگی دارد.

جذابیت ویژه خورهه برای تاریخ شناسان

سید محمد حسینی در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص امکانات رفاهی اطراف خورهه اظهار کرد: در صورتی که امکانات رفاهی ایجاد شود ولی به آن رسیدگی نشود، این امکانات از بین خواهد رفت و اقدام به این روش، مصداق به هدر دادن سرمایه است.

وی به محدود بودن بودجه میراث فرهنگی اشاره و عنوان کرد: این سازمان قادر نیست در همه محوطه‌های تاریخی امکانات رفاهی ایجاد و به آنها رسیدگی کند. این امکانات بیشتر در اماکن و محوطه‌های پر بییننده در نظر گرفته می‌شود.

این مقام مسئول از آمادگی واگذاری نگهداری از این مکان تاریخی به سرمایه‌گذار خبر داد و بیان کرد: ما حاضریم طی قراردادی مدریریت این محوطه تاریخی را به سرمایه‌گذار واگذار کنیم که در این صورت ایجاد امکانات رفاهی در این محوطه ممکن خواهد شد.

حسینی از خورهه به عنوان یکی از قدیمی‌ترین بناهای استان یاد کرد و افزود: این محوطه تاریخی که در ابتدا به نظر می‌آید عبادت‌گاه بوده در گذر تاریخ تخریب شده و در سال‌های گذشته قسمتی از آن مرمت شده است.

وی به وجود دو سر ستون و پایه ستون در این محوطه اشاره و اظهار کرد: مرمت این دو ستون از برنامه‌های این سازمان است که در کنار دو ستون دیگر این محوطه قرار گیرد.

این مقام مسئول، خورهه را یک سایت‌موزه تاریخی برشمرد و عنوان کرد: با اینکه قسمت زیادی از این اثر تاریخی تخریب شده، ولی برای تاریخ شناسان جهان جذابیتی خاص دارد.

طی اکتشافات صورت گرفته در این مکان تاریخی تاکنون بقایای اشیای سفالی متعلق به دوره اشکانیان و ساسانیان که پیه‌سوز سفالی، کوزه دست‌دار، قطعه سنگ‌های تزیینی و همچنین هفت اسکلت انسان بوده، کشف شده است.

گزارش از: صبا خایانی، خبرنگار ایسنا، منطقه مرکزی