آیا تبلت بهترین راه‌ حل برای مطالعه بیشتر جوانان است؟

گروه اجتماعی  «تیتریک»؛ در اینجا سه سوال مطرح است که اگر می خواهید به پاسخ های آن دست یابید در ادامه مقاله با ما همراه باشید:


1-راهکارهای توسعه و ایجاد فرهنگ کتابخوانی در دانش آموزان چیست؟

یکی از شاخص‌ های توسعه یافتگی جوامع، نرخ سرانه دستیابی به منابع اطلاعاتی و مطالعاتی افراد ان جامعه است. به گونه‌ ای که جهان امروزی را جهان اطلاعات می‌ خوانند و از آن به جامعه شبکه ای نیز یاد می‌ کنند. جامعه شبکه‌ ای موجب از میان رفتن فاصله‌ های مکانی و زمانی شده است. ویژگی بارز جامعه‌ی شبکه‌ ای، استفاده از اطلاعات و دستیابی به آن‌ هاست. جست و جو،‌ مطالعه و پژوهش در جامعه‌ی شبکه‌ای به شیوه‌ های مختلف (مکتوب، شفاهی دیداری – شنیداری) و به صورت ترکیبی انجام می‌ گیرد. در قرن حاضر، با وجود گسترش رسانه‌ های جمعی و بهره‌گیری از رایانه و اینترنت، مطالعه و کتابخوانی هنوز اهمیت خود را نه تنها حفظ کرده است، بلکه شاهد افزایش شمارگان کتاب‌ های چاپ شده، افزایش متقاضیان عضویت در کتابخانه‌ ها و پر رونق شدن بازار کتاب فروشان در سطح جهان هستیم. علل این امر را باید در افزایش تعداد داوطلبان ورود به دانشگاه‌ ها، علاقه‌ مندی عموم مردم به کسب دانش و مهارت‌ ها، درک تاثیر مطالعه در زندگی اجتماعی و نقش آن در گسترش روح خلاقیت، ‌نوآوری ابتکارات جست‌ و جو کرد. خلاصه این که مطالعه، موجب رشد فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی افراد می‌ شود. امروزه کتابخوانی به عنوان یکی از منابع مهم دستیابی به اطلاعات فقط عملی فردی نیست که به سبب علاقه و سلیقه شخصی یا اشخاص بتواند استمرار یابد، بلکه ضرورت‌ های اجتماعی، موقعیت تاریخی و فرهنگی جامعه، نیازهای نظام اجتماعی، علایق و انگیزه‌های فردی، امکانات و توانایی‌ های نظام و در اختیار بودن کتاب، ‌عوامل تعیین کننده‌ ای در کتابخوانی به شمار می‌ روند. ترویج فرهنگ مطالعه، فقط راهی برای تامین اوقات فراغت نیست و چنین مقوله‌ ی مهمی را در بحث «سرگرمی‌ ها» نباید مورد مطالعه قرار داد، بلکه این امر باید پایه و بنیان استوار هر برنامه‌ریزی اصولی، اجتماعی و توسعه ملی قلمداد شود. در جوامع سنتی و توسعه نیافته، به دلیل حاکمیت فرهنگ گفتاری بر نوشتاری، نرخ کتابخوانی پایین بوده است. در جوامع جدید، فرهنگ نوشتاری به دلیل امتیازات فراوانش، بر فرهنگ گفتاری برتری یافته است. فرهنگ گفتاری، از تعریف واقعیات و اعمال‌ نظر انتقال دهندگان پیام مصون، نبوده است. در ضمن، در طول زمان امکان ثبت و ضبط موضوعات وجود نداشته است. در حالی که با توسعه فرهنگ کتابت و خواندن، این محدودیت از بین رفته و همه چیز به صورت ثبت شده قابل رجوع است. بنابراین، حرکت از فرهنگ گفتاری به فرهنگ نوشتاری، یکی از دستاوردهای کتاب و اختراع خط نوشتار بوده است. کتاب دریچه‌ ای است به سوی جهان شگفت‌ انگیز علم و معرفت و مطالعه راهی است بسیار ساده و عملی برای پرورش استعدادهای خداداد انسان و آموزش علوم و فنون که او را در مسیر رشد و تکامل راهنمایی کند. اگر بتوان مطالعه را در انسان به صورت «عادت» خود را نسبت به جهان هستی رشد و تعالی بخشد. باید توجه داشت که تبدیل این علاقه به عادت‌، باید از دوران طفولیت انسان شروع شود. یکی از عوامل برانگیزاننده در امر مطالعه، حس کنجکاوی است. اگر مطالعه برای انسان به صورت وظیفه جلوه‌گر شود، رغبت به مطالعه هم کم‌تر می‌شود. در حالی که با برانگیختن حس کنجکاوی، چه بسا شخص با حوصله‌ ی فراوان آن را پی‌ گیری کند و به ان اهمیت دهد. عوامل مختلفی در امر کتاب و کتابخوانی و توسعه فرهنگ و مطالعه، در میان کودکان و نوجوانان ما دخیل هستند. برای این که بتوان راهکارهای عملی توسعه کتابخوانی در میان کودکان و نوجونان را شناخت و به کار برد، بایستی عوامل تاثیر گذار بر کتابخوانی و نقش هر کدام در این مقوله را شناخت و روشن نمود.

کتابخوانی برآیندی از مجموعه عوامل است. این عوامل به طور عمده شامل خانواده، فرد، مدرسه و محیط آموزشی است.

خانواده

خانواده کوچک ترین واحد اجتماعی است که هم در بودن و هم در شدن کودکان نقش اساسی دارد و همه فعالیت های تربیتی از خانواده شروع می شود .

محیط و شرایط خانواده و روش تربیتی و آموزش والدین نقش بسزایی در انس کودک با کتاب دارد. کودکی که با کتاب آشنا می شود برای همیشه از همنشینی و دوستی با کتاب لذت خواهد برد. کودک تخیلات شیرین و بلند پروازانه خود را با مطالب و قصه های درون کتاب پیوند می دهد و ناخود آگاه روح و روان کودکانه خود را تغذیه می کند. در واقع کتاب هم به کسب اطلاعات از دنیای پیرامون کودک منجر می شود و وی را به تجزیه و تحلیل مسائل وا می دارد و هم در رشد و شخصیت و تکامل روحی و روانی او تأثیر بسزایی دارد.نقش خانواده در ایجاد عادت به مطالعه از گهواره آغاز می شود و لالایی ها اولین پیونددهنده کودک با ادبیات به شمار می آید. این اشعار ساده که گاهی حتی کلام آن با کودک هیچ رابطه ای ندارد هم احساس امنیت را به او انتقال می دهد و هم زمینه ساز اولین ارتباط های انسانی است.قصه گویی می تواند وسیله ای برای خلق لحظات لذت بخش باشد و هم کودک را در بخشی از میراث ادبی سرزمینش سهیم کند. داستان خوانی یکی دیگر از روش هایی است که کودکان را قبل از ورود به مدرسه با خواندن تصاویر آشنا می کند و سبب ایجاد تجربه های مشترک بین آنها و بزرگسالان می شود که یکی از مهم ترین تبعات اجتماعی آن نزدیک کردن اعضای خانواده به یکدیگر است. بردن کودکان به نمایشگاه ها و فروشگاه های کتاب را نیز می توان در دستور کار قرار داد تا کودکان فرصت یابند در میان کتاب های متنوع سیر کنند. همچنین بردن وعضو کردن کودکان در کتابخانه های عمومی نیز می تواند به روند رشد مطالعه در کودکان کمک کند. عادت به مطالعه یک امر اکتسابی است و کودک این را از والدین خود می آموزد. بی شک در خانواده هایی که پدر و مادر اهل کتاب و مطالعه اند، فرزندان نیز افرادی علاقه مند به مطالعه بار خواهند آمد، ولی در خانواده هایی که هیچ توجهی به کتاب نمی شود، نباید انتظار داشت که فرزندان اهل مطالعه و کتاب باشند.خانواده عامل بسیار موثری در ایجاد عادت به مطالعه و ترویج فرهنگ کتابخوانی است. محیط و شرایط خانواده، روش تربیتی و آموزشی والدین ، طرز تفکر و نگرش والدین در رابطه با مطالعه و کتابخوانی، وجود کتب و نشریات قابل دسترس و همچنین سطح اقتصادی و پایگاه اجتماعی خانواده، نقش بسزایی در تقویت عادات مطالعه و کتابخوانی دارد. اولین نهادی که درآن، کودک با کتاب و کتابخوانی، انس می‌گیرد، خانواده است. پدر و مادر، بهترین معلم کودک هستند که باید شوق مطالعه را در او تقویت کنند. همچنین در منازل باید محلی اختصاصی برای کتابخانه در نظر گرفته شود. اگر والدین و افراد بزرگتر خانواده به مطالعه علاقمند باشند، فرزندان آنها نیز، که همواره از اثرات طبیعی روابط عمیق عاطفی حاکم در خانواده های ایرانی برخوردار هستند، با کتاب، بیشتر و بهتر آشنا شده و به مطالعه و کتابخوانی، عادت می کنند. در فرهنگ مطالعه خانواده، عوامل فرعی زیادی تاثیر گذارند که هر یک به نحوی مقوله مطالعه را تحت تاثیر قرار می‌دهند. این عوامل، شامل سطح سواد والدین، برخورد والدین و سایر اعضای خانواده با کتابخوانی، امکانات فرهنگی خانواده و شغل والدین است.

عوامل فردی

راه های ترویج فرهنگ مطالعه داشتن علم و آگاهی به خود و محیط اطراف خویش از ویژگی های مهم انسانی است که او را از سایر موجودات اطراف خویش جدا می کند. تا آنجا که خود را در میان آنها غریبه و بیگانه می یابد. اهمیت این صفت به حدی است که بسیاری از انسان شناسان او را موجودی «جست وجو گر» تعریف کرده اند. از منظر فلسفی «حقیقت جویی» را با خمیر و سرشت انسان عجین دانسته اند یعنی او را فطرتاً حقیقت جو می دانند. روانشناسان جدید این حس را در نیاز بنیادی تر و عمیق تر «خود شکوفایی» می بینند که انسان با به فعلیت درآوردن استعداد های بالقوه خود، دامنه هستی و وجود خویش را می گستراند و وسیع تر می کند. ذهن خلاق بشر از زمان های دور همواره در پی این بوده است که پاسخی برای پرسش های خود بیابد، ناشناخته ها را مورد شناسایی قرار دهد و بنیان های زندگی فردی و اجتماعی خود را بر یافته های علمی هموار سازد. به همین دلیل روحیه پژوهش، مطالعه و کنکاش علمی در زمینه های مختلف با انسان آمیخته بوده و با پیشرفت و تکامل حیات اجتماعی و گسترش علوم و فنون عجین شده است. مطالعات روان‌شناسی نشان می‌ دهد که افراد از جهات مختلف با هم متفاوت هستند. این تفاوت ها موجب می‌شوند که نوع و میزان مطالعه در کتابخوانی در میان آنان، متفاوت و متنوع شود؛ به ویژه این که جلوه‌ ی تفاوت‌ ها در دوران بلوغ، بیشتر خود را نشان خواهد داد. در فرد، عوامل فرعی فراوانی قابل بررسی است که هریک به نحوی بر نوع و میزان مطالعه وی تاثیر می‌گذارند این عوامل چهارگانه‌ عبارتند از: جنسیت، نیازها، علایق و وقت آزاد.

مدرسه و محیط آموزشی

مدرسه دومین جایگاه تربیتی انسان است که کودک اصول و قواعد خواندن و نوشتن را فرامی گیرد و می آموزد که بدون کمک والدین و معلمان خود مطالب کتاب را بخواند و بفهمد. کودک به دلیل همین تحول بزرگی که در خود احساس می کند، اشتیاق فراوانی به مطالعه دارد و هر لحظه می خواهد بیشتر با دنیای پر رمز و راز درون کتاب ها آشنا شود. برای بسیاری از کودکان، مدرسه اولین مکانی است که آنها را با خواندن و مواد مکتوب آشنا می کند، زیرا یا به دلیل بی سوادی پدران و مادران و یا به سبب عدم عادت به مطالعه آنان، کودکان فرصت تجربه های مفید خواندن در خانواده ها را نمی یابند. لذا مهم ترین وظیفه مدرسه طراحی و پیاده کردن برنامه های آموزشی و پرورشی مدونی است که متناسب با هر مقطع سنی و هر پایه درسی کسب شده، به دنبال کردن علایق خود در کتاب های غیردرسی تشویق کند. شکل گیری عادت به مطالعه در مدرسه و گسترش آن به نگاه نظام آموزشی به مقوله آموزش و پرورش بستگی دارد.نظام آموزش و پرورش در کشورهای جنوب و از جمله ( تا حدودی) کشور ما، نظامی غیر پویا و تک محور است. نظام تک محور، نظامی است که براساس یک کتاب و یک جزوه درسی شکل می گیرد و معلم و دانش آموز خود را از هرگونه مراجعه به دیگر منابع اطلاعاتی بی نیاز می داند.نظامی که ساختار متون درسی آن درون زا نیست و همین باعث می شود که دانش آموز از خواندن آن احساس لذت نکند و از ادامه راه باز ماند.در این نظام نگاه دانش آموز و حتی دانشجو از خواندن رفع تکلیف است، به بیان دیگر در نظام مدارس نگرش به کتاب و مراجعه به آن با انگیزه «وظیفه مندی» انجام می شود. در چنین نظامی که اصولاً خواندن فراتر از کتاب های درسی نه توصیه شده و نه راهکارهای آن پیش بینی شده، لذا نهادی به نام کتابخانه آموزشگاهی و شخصی چون کتابدار که مسؤولیت اداره برنامه های خواندن را در مدرسه به عهده دارد شکل نمی گیرد. بدین ترتیب هرگاه هم شالوده خواندن قبلاً در خانواده شکل گرفته باشد، خواندن تداوم نمی یابد. به دلیل عدم پویایی نظام آموزشی، موانع جدی هم بر سر راه این تداوم خواندن ایجاد می شود؛ زیرا در چنین نظامی معلم و دانش آموز بی نیاز از منابع گسترده علوم و معارف بشری هستند، اما در شرایطی که نظام آموزشی دانش آموز محور باشد و کتاب درسی نقطه شروع فعالیت آموزشی معلم و دانش آموز تلقی شود و هیچ فعالیت آموزشی و پرورشی بدون بهره گیری از سایر منابع دانش بشری امکان پذیر نباشد و به جای روش های مکانیکی متکی بر حافظه از روش های بینشی مبتنی بر تجزیه و تحلیل استفاده شود و ملاک ارزشیابی، پیشرفت های فردی دانش آموز باشد، آنگاه کتابخانه با رسالت بارور کردن روند آموزش پا به عرصه وجود می گذارد. در آن صورت کتابخانه « قلب آموزش و پرورش» تلقی می شود و همه فعالیت های جاری و ساری آتی یک مدرسه در کتابخانه آن سازماندهی می شود و کتابدار و معلم به طور مشترک برنامه های آموزشی و پرورشی را با اتکا به منابع موجود ترتیب می دهند. به این ترتیب است که «کتابخانه مدرسه، دستگاه حرارت مرکزی و روح مدرسه می شود». در این نظام، یادگیری، مبتنی بر منابع اطلاعاتی واقعی است، یادگیری دو سویه و مکمل است، یادگیری مبتنی بر فناوری های جدید و روزآمد است و یادگیری مشارکتی است. یادگیری مشارکتی بدین معناست که دانش آموزان به طور مستقیم و با همدیگر و همراه معلمان و کتابداران در پژوهش، یادگیری، مهارت های آموزشی، طراحی و تجدیدنظر دوره های آموزشی همکاری و مساعدت می کنند. یادگیری مشارکتی، یک روش سودمند است؛ زیرا برنامه ریزی می کند که چگونه دانش تولید و خلق شده و چگونه رشد و نمو پیدا می کند. زمینه‌های آموزش و پرورش معمولاً غیر فعال است و به گونه‌ای نیست که دانش‌آموز را به مطالعه تشویق کند. جامعه نیز استقبال قابل ملاحظه‌ای از کتابخوانی ندارد و به این مقوله مهم فرهنگی، اهمیت چندانی (تحقیقات در این زمینه، حاکی از ان است که عوامل مختلف اجتماعی مانند رسانه‌ های جمعی، کتابخانه‌ های عمومی، فرهنگ عمومی جامعه و … نقش بسیار مهمی در توسعه فرهنگ کتابخوانی در جامعه دارند. هزاره سوم، عصر خرد و دانایی و زمان ما، عصر ارتباطات است. وسایل ارتباطی و تکنولوژی پیشرفته ارتباطات، جهان را چنان کوچک کرده که مک لوهان، جامعه‌شناس معروف، نام دهکده جهانی بر ان نهاده است. انان که در این دنیای پیچیده، از اطلاعات بیشتری برخوردارند و از امکانات و وسایل ارتباطی پیشرفته‌ تری بهره می‌گیرند، در انجام وظایف خویش موفق‌ترند. به بیان دیگر، آنان که بیشتر اطلاع دارند و بیشتر می‌دانند تواناترند. آموزش عادت به مطالعه، در جریان جامعه‌ پذیری کودکان و نوجوانان، می‌تواند تاثیری قطعی روی تحولات جامعه داشته باشد و اصلاحات و نوسازی فرهنگی، ‌اجتماعی و سیاسی را به ارمغان آورد. نداشتن استراتژی درست مطالعه در بین دانش‌ آموزان، در مطالعه کتب درسی داشته اثر منفی دارد سبب رشد معضل افت تحصیلی می‌گردد و افت تحصیلی باعث از بین رفتن بودجه‌ها و ناکام ماندن برنامه‌ های آموزش و پرورش می‌ شود. آشنا کردن کودکان و نوجوانان با مطالعه و آموزش کتابخوانی، نیاز واقعی عصر ماست. باید مطالعه و کتابخوانی که ویژگی اساسی و حیاتی انسان متمدن آغاز قرن بیست و یکم است، در ذهن و روح دانش‌ آموز دمیده شود تا آنان دریابند که برای زندگی موفقیت آخرین در عالی‌ترین پیام‌های اعتقادی، اخلاقی و فرهنگی علمی را بر عهده دارد. کاهش مطالعه، به جامعه‌ پذیر ناقص کودکان و نوجوانان ناشی از عدم مطالعه والدین و فرزندان و نداشتن درک صحیح از مسائل فرهنگی و اجتماعی و… به فاصله نسل‌ ها و مشکلات روانی و رفتاری و سرگشتگی نوجوانان می‌ انجامد.

ضرورت ترغیب کودکان و نوجوانان به مطالعه و کتابخوانی، ‌با عوامل زیر ارتباط محسوسی دارد:

·         تنوع نیازهای فردی و اجتماعی

·         تراکم و تنوع محتوای دروس در شاخه‌ ها و رشته‌ های مختلف تحصیلی

·         توسعه روز افزون دانش و اطلاعات

·         ایجاد زمینه‌ های مناسب برای اوقات دانش‌ آموزان، به منظور جلوگیری از بی‌ کاری که عامل مهمی در شکل‌ گیری ناهنجاری‌ های اجتماعی است.

·         تغییر نقش سازمان‌ های آموزش و پرورش، به عنوان نهادها تامین کننده نیازهای آموزشی و رشد ابعاد وجود آدمی.

باید در نظر داشت که ما در عصری به سر می‌بریم که از یک سو، گسترش دانش و اطلاعات به صورت انفجاری رخ می‌دهد از سوی دیگر دستیابی به اطلاعات و جریان اطلاعات و ارتباطات،‌ مرزها و محدودیت‌های گذشته را در نور دیده است.

شگردهای عملی ترویج فرهنگ کتابخوانی در بین دانش‌ آموزان، با استفاده از نتایج آموزشگاهی و چندین طرح تحقیقاتی و پایان نامه‌ های مرتبط با بررسی عوامل ترغیب به مطالعه در ایران.

• ارائه دروس « شیوه‌ های مطالعه» در سال‌ های اول راهنمایی

• استفاده یک روز در هفته درس انشا یا ادبیات در کتابخانه مدرسه

• معرفی تعدادی کتاب غیر درسی مرتبط با درس داده شده توسط معلمان در کلاس

• ارائه کار پژوهشی در کلاس و مدرسه مرتبط با موضوع دروس مختلف

• اهدای بن کتاب به عناوین مختلف به دانش آموز

• برگزاری نمایشگاه‌ های کتاب، مسابقات کتابخوانی

• آشنا کردن والدین با فواید مطالعه غیر درسی دانش‌ آموز

• کاهش حجم محتوای کتاب ‌های درسی

• مسئله محور کردن محتوای کتاب ‌های درسی

• به کارگیری کتابدار متخصص در کتابخانه ‌های آموزشگاهی

• عین ساختن محتوای کتابخانه بر مبنای نیاز کودکان و نوجوانان

• ساختن فضای مناسب مطالعه در مدرسه‌، خانه و…

• افزایش ساعات مورد استفاده دانش‌آموز در کتابخانه ‌های آموزشگاهی

• ایجاد کتابخانه ‌های شخصی در خانواده

• تلاش بیشتر رسانه‌ های جمعی برای ترغیب به مطالعه با طراحی برنامه‌ های آموزشی متعدد و مرتبط

راهکارهای پیشنهادی:

توجه به استاندارد های موجود در راه اندازی و ایجاد کتابخانه های عمومی و مجهز نمودن آنها به کتاب های جدید و به روز، تجدیدنظر در شیوه مجموعه سازی و انتخاب کتاب برای کتابخانه های عمومی، برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب با حضور نویسندگان و اعضای کتابخانه ها، برگزاری برنامه های جنبی از قبیل مسابقات کتابخوانی،  قصه گویی، شب شعر، نمایش فیلم، جهت جذب مراجعین، غنی کردن بخش مرجع کتابخانه های عمومی و استخدام کتابداران مرجع جهت پاسخگویی به پرسش های علمی مراجعین، توسعه و گسترش فضاهای مناسب مطالعه در کتابخانه ها، ایجاد و ارتباط و هماهنگی با مدارس جهت بازدید دانش آموزان از کتابخانه ها و حضور کتابداران کتابخانه های عمومی در مدارس و تشریح خدمات و فعالیت های کتابخانه از راهکار های ارتقا فرهنگ مطالعه و کتابخوانی می باشد.

2- دانش آموزان و جوانان از کتاب سنتی بیشتر استفاده میکنند یا کتاب الکترونیکی؟امروزه، کتاب‌ های سنتی باید در مقابل گسترش کتاب‌ های دیجیتال (الکترونیکی) مبارزه ‌کنند. گروهی برای مطالعه کتاب سنتی را دوست دارند، به‌ طوری‌که آن را کاملاً در مقابل خود حس کنند و اما در مقابل، گروهی دیگر ترجیح می‌دهند که به خاطر راحتی حمل‌ونقل، کتاب الکترونیکی بخوانند.

بنابراین جوانان برای مطالعه بیشتر به‌ سوی تبلت سوق داده می‌ شوند. اما آیا این طرز تفکر در مورد همه صدق می‌ کند؟ و این راه بهتریین راه‌ حل برای مطالعه بیشتر جوانان است؟

جوانان تبلت را ترجیح می‌ دهند

تیری کارسانتی، Thierry Karsenti، استاد دانشگاه مونترال کانادا، یک نظرسنجی در مورد عادات مطالعه جوانان انجام داده است. نتیجه این نظرسنجی نشان داده است که اکثر جوانان ترجیح می‌ دهند کتاب الکترونیکی مطالعه کنند. استاد کارسانتی معتقد است که جوانان از این طریق بیشتر به مطالعه تشویق می‌شوند و آن‌ ها نه‌ تنها علاقه‌ مند به خواندن صفحات و وبگاه‌ های شبکه‌ های اجتماعی می‌ شوند، بلکه به خواندن کتاب‌های واقعی با تاریخ‌ های واقعی نیز علاقه نشان می‌دهند.

94776660715714224467

آمار به‌ دست‌ آمده از این نظرسنجی حاکی از این است که تنها 5 درصد جوانان در پاسخ به این سؤال که شما کتاب سنتی را ترجیح می‌دهید یا الکترونیکی؟ گفته‌ اند: آن‌ ها بدون اجبار مدرسه اقدام به خرید کتاب سنتی کرده و آن را ترجیح می‌ دهند و این در حالی است که 30 درصد در پاسخ، کتاب الکترونیکی را برای خواندن مطالب مورد علاقه خودشان انتخاب کرده‌ اند.

کل-کل-خنده-دار-کتاب-و-تبلت-550x330

در مدارسی که دانش‌ آموزان از تبلت استفاده می‌ کنند، اگر معلمان در مورد فواید کتاب‌ خوانی با آن‌ ها صحبت کند مطمئناً این درصد افزایش چشمگیری خواهد داشت. از سوی دیگر چون شبکه‌ های اجتماعی علاوه بر راحتی حمل‌ و نقل، تعامل را میان جوانان زیاد می‌ کنند، به همین خاطر توجه آن‌ ها را به این مسئله دو چندان می‌ کند.

کتاب‌ های سنتی چاپی بهترین روش برای مطالعه است

یک نظرسنجی دیگر که توسط پژوهشگران کانادایی و نروژی انجام‌شده است، آن‌ ها ثابت کرده‌ اند که درک مطالب از طریق کتاب‌ های سنتی که بر روی کاغذ نوشته‌ شده‌ اند، بسیار بالاتر از کتاب‌ های الکترونیکی است. در واقع کتاب‌ های الکترونیکی اجازه خواندن سریع کتاب را به ما می‌ دهد، اما مغز فقط می‌ تواند خیلی کمتر ازآنچه که خوانده‌ شده را حفظ کند؛ این در حالی است که با خواندن کتاب‌ های سنتی یک «نقشه ذهنی» در مغز ایجاد می‌ شود و درک مطالب فوق را تسهیل می‌ کند. برای رسیدن به این نتیجه پژوهشگران، یک کلاس از دانش‌ آموزان را مورد آزمایش قرار داده‌ اند. به‌ طوری‌ که نیمی از آن‌ ها یک متن از کتاب الکترونیکی و نیمی دیگر همان متن را از روی کتاب سنتی خوانده و به پرسش‌ های انتهای متن پاسخ داده‌ اند. پژوهشگران پس‌ از آن متوجه این امر شده‌ اند آن تعداد از دانش‌ آموزان که کتاب سنتی خوانده بودند متن را بیشتر درک کرده و خیلی بهتر از گروه دیگر به سؤالات پاسخ داده‌اند.

78888888888879707808

درنتیجه می‌ توان گفت که چون شکل الکترونیکی جوانان را بیشتر به خواندن تشویق می‌ کند، روش خوبی است؛ با این‌ وجود باید نسبت به تکنولوژی‌ های جدید محتاط ماند و حداقل هر چند وقت یک‌ بار یک کتاب سنتی نیز مطالعه کرد.

3- وضعیت کتابخانه ها در مدارس چگونه است؟

رشد و توسعه است و از آن جائی که دوران تحصیل در مدارس از دوره‏ های حساس و اثر بخش در رشد و توسعه فردی و اجتماعی به شمار می رود, توجه به میزان مطالعه غیر درسی و عوامل مؤثر بر آن برای گام نهادن به سوی توسعه و پیشرفت ضروری به نظر می رسد.بر اساس آمار منتشر شده از سوی وزارت آموزش و پرورش در سال 1385، تنها 15 درصد مدارس کشور، کتابخانه و کتاب غیردرسى دارند، 43 درصد مدارس کشور داراى کتاب هستند اما فضاى کتابخانه اى ندارند و در 22 درصد فضاى کتابخانه اى تعبیه شده است، اما کتابى براى مطالعه در این مدارس وجود ندارد و سرانجام، 20 درصد مدارس ایران، کلاً از وجود کتاب و کتابخانه بى بهره اند.468888888888888

نخستین کتابخانه آموزشگاهی کشور مطابق نظام جدید آموزشی، کتابخانه مدرسه ” لقمانیه” بود که بیش از 100 سال پیش در سال1279 (1317 هجری قمری) گشایش یافت.بنابر تعاریف متداول، کتابخانه مدارس و آموزشگاهی اینگونه تعریف شده است: «کتابخانه آموزشگاهی به محلی اطلاق می‌شود که برای پشتیبانی از برنامه‌های آموزشی مدرسه و ارائه خدمات مربوطه از طریق فراهم‌آوردن مواد، امکانات و خدمات فردی و گروهی پدید آمده باشد و هدف ایجاد آن ارتقای برنامه‌های درسی و آموزشی و رشد فردی و اجتماعی دانش‌ آموزان است.»فدراسیون بین‌ المللی موسسات و انجمن‌های کتابداری (ایفلا) (IFLA) هدف از تاسیس کتابخانه‌ های مدارس و آموزشگاهی را چنین عنوان کرده است: "کمک به روند آموزشی دانش‌ آموزان، تشویق امر خواندن و مطالعه در کودک و نوجوان، پرورش خلاقیت و روحیه کنجکاوی و علم‌ آموزی در دانش‌ آموز، دستیابی وی به دانش روز دنیا، آشنایی وی با فرهنگ شفاهی و مکتوب محله، منطقه و کشور و در نهایت توسعه روابط اجتماعی دانش‌ آموز با افراد و بخش‌ های دیگر اجتماع.”نگاهی اجمالی به مدارس ایران نشان می‌ دهد که به علت وجود پاره ای از مشکلات، بخش عمده‌ ای از کتابخانه‌ های مدارس قادر به انجام وظایف واقعی خود نیستند. برخی از این مشکلات عبارتند از: فقدان امکانات و تجهیزات لازم، نبود فضای فیزیکی کافی برای مطالعه، ناکافی بودن تعداد کتاب های موجود در کتابخانه ها، سازگار نبودن اغلب کتاب های موجود در قفسه ها با نیاز‌های فردی دانش‌ آموزان، جدی گرفته نشدن کتاب خوانی و کتابخانه در نظام آموزشی.صرف نظر از این موضوع که کتابخانه های مدارس باید دارای چه امکانات و ویژگی هایی باشد، مهمتر از آن بود یا نبود کتابخانه در مدارس است. بر اساس اطلاعات” دفتر طرح و برنامه وزارت آموزش و پرورش” در سال 82 ـ 81 13 تنها 27 درصد از مدارس کشور کتابخانه داشته‌اند و میانگین کتاب برای هر دانش‌ آموز 5/2 کتاب بوده است که در این میان مدارس ابتدایی کمترین سهم را داشته‌ اند یعنی تنها در 15 درصد از مدارس ابتدایی کتابخانه وجود داشته و میانگین کتاب برای هر دانش‌ آموز کمتر از1 کتاب بوده است (98/0کتاب).این نسبت در مدارس دوره راهنمایی 40 درصد و میانگین 5/2 کتاب و در مدارس دوره متوسطه و پیش‌دانشگاهی 70 درصد و میانگین 5/6 کتاب برای هر دانش‌ آموز بوده است.
بررسى بیشتر آمار یاد شده، جزییات کامل ترى از این وضعیت بدست مى دهد. در کل کشور مجموعمدارسى که کتابخانه دارند 55 هزار و 816 باب است که براین اساس، به طور میانگین هر 2/42
( 42و 2 دهم ) مدرسه، از یک فضا به عنوان کتابخانه مى توانند استفاده کنند. بدین ترتیب سرانه فضاى کتابخانه اى در مدارس کشور به ازاى هر کتابخانه09/12 متر( 12 و 9 صدم متر ) و سرانه این فضا به ازاى هر دانش آموز 22 سانتیمترمتر مربع است. جمع کل کتاب هاى غیردرسى مدارس، 52 میلیون و 399 هزار و 74 جلد است که سرانه 386 جلد به ازاى هر مدرسه را شامل مى شود.آمار موجود هم چنین نشان می دهد که 4 هزار و 156 کتابدار براى مدیریت کتابخانه هاى 55 هزار و 816 مدرسه اى که داراى کتاب و کتابخانه هستند، وجود دارد. از این تعداد کتابدار 153 نفر مدرک کتابدارى دارند.اما میانگین فضای کتابخانه‌ ای در مدارس پایتخت برای هر دانش آموز از میانگین کل کشور کمتر و حدود 10 سانتیمتر مربع است.

* کیفیت کتاب های موجود در کتابخانه های مدارس

اما از بحث کمیت که خارج شویم، کیفیت کتاب های موجود در کتابخانه های مدارس نیز نیازمند توجه و بازنگری جدی هستند. «هرچند مهمترین مشکل، کمبود کتاب و فضاى کتابخانه اى در مدارس کشور است، اما معتقدم همین مقدار موجود کتاب نیز به درستى تهیه نشده است.»

«در جریان خرید کتابهایى که در یکى دو دهه گذشته وارد مدارس و کتابخانه هایشان شده اند، به اصل نیاز سنجى توجه نشده است و دانش آموز، کتابدار و معلم در این فرایند دخیل نبوده اند. در نتیجه، بخش عمده اى از کتابهاى کتابخانه هاى مدارس بدون استفاده مانده اند.»

«به هر مدرسه اى که 3 هزار جلد کتاب داشته باشد، یک کتابدار تعلق مى گیرد، اما در 3 دهه گذشته، وزارت آموزش و پرورش هیچ نیروى متخصص کتابدارى را استخدام نکرده در عوض، از برخى دبیران به عنوان کتابدار استفاده شده است.»

«وزارت آموزش و پرورش به تجهیز کتابخانه هاى مدارس از طریق اهداى کتاب تکیه کرده است. در حالی که سازمان هاى دولتى عمدتاً کتابهایى را به مدارس هدیه مى کنند که با دانش آموزان و گروه سنى آنان همخوان نیست و این مسأله موجب شده است کتابخانه هاى مدارس از سطح کتاب و کتابخوانى جامعه ایران هم عقب تر باشند که در بلند مدت فاجعه پدید مى آورد.»

و سخن آخر:

موجودى کتابخانه هاى مدارس، حداقل باید 3 محور را زیر پوشش بگیرند. کتابهاى مرجع به ویژه لغت نامه ها، کتابهاى به روز اجتماعى، اقتصادى، سیاسى و تاریخى و کتاب هاى علوم به زبان ساده.

گردآورنده: محمد رضا عسگری دانش آموز مرکز استعدادهای درخشان کرج

ماخذ
بررسی راهکارهای علمی ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی غیر درسی در میان دانش‌اموزان نظام جدید، آموزش و پرورش متوسط شهر تهران.1380 .

جهانتاب،مهدی.1389. راه های ترویج فرهنگ مطالعه ،www.ido.ir/n.aspx?n=1387.312185 (دسترسی در 10/10/1389)

حری، عباس.1351.جامعه ‌شناسی مطالعه نوجوانان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته کتابداری .

فخرایی، سیروس. 1375.بررسی روش‌ های موثر در افزایش میزان مطالعه دانش‌ آموزان دوره‌ی متوسطه در شهر تبریز، شورای تحقیقات آموزش و پرورش استان آذربایجان شرقی .

میرزامحمدی، محمد حسین.1379. فرهنگ مطالعه، سخنرانی ارائه شده در برنامه‌ی درگذر لحظه‌ها، شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی ایران، خرداد.

نوری، حسن.1383. راه‌ های جذب دانش‌ آموزان دوره متوسطه به مطالعه و تحقیق در شهرستان اسدآباد، پایان‌ نامه کارشناسی رشته کتابداری.