زیرساخت های عملیاتی سازی الگوی اقتصاد مقاومتی

گروه اقتصاد « تیتریک »؛ امروزه در کشور ما با التزام بومی سازی علوم انسانی و بالاخص اقتصاد، با الگوها و مفاهیم جدیدی رو به رو می شویم که لازمه عمل کردن درست به آن، شناخت ابعاد و چهارچوب این مفاهیم است. اقتصاد مقاومتی الگویی است که مقام معظم رهبری برای اولین بار در سال 86 در صحن مطهر على‌بن‌موسى‌الرضا (علیه الصّلاه و السّلام) در سخنرانىِ اول سال شان به طور تلویحی مطرح ساختند و در دیدار هیئت دولت با ایشان در هفته دولت، در بیاناتشان این الگوی اقتصادی را تبیین نمودند و خطاب به هیئت دولت فرمودند: «اقتصاد مقاومتى معنایش این است که ما یک اقتصادى داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادى در کشور محفوظ بماند، هم آسیب‌‌پذیرى‌‌اش کاهش پیدا کند.

یعنى وضع اقتصادى کشور و نظام اقتصادى جورى باشد که در مقابل ترفندهاى دشمنان که همیشگى و به شکل هاى مختلف خواهد بود، کمتر آسیب ببیند و اختلال پیدا کند. یکى از شرایطش، استفاده از همه‌‌ى ظرفیت هاى دولتى و مردمى است؛ هم از فکرها و اندیشه‌‌ها و راهکارهایى که صاحب نظران می دهند، استفاده کنید، هم از سرمایه‌‌ها استفاده شود.

از نکات قابل تأمل طرح الگوی« اقتصاد مقاومتی» از سوی مقام معظم رهبری به عنوان طرحی که بایستی در دستورکار کلیه نهادهای سیاستگذاری و اجرایی قرار گیرد.

در همین راستا، به نظر می رسد  نکته قابل توجهی که در این الگو باید مورد کندوکاو بیشتری قرار گیرد، تمایز آن از آمیزه های غربی  است.

همان طور که اشاره شد اقتصاد مقاومتی الگوی جدیدی است که برای اجرا نیازمند مطالعه دقیق و شرح واقعی مولفه ها و متغیرهای خاص آن و چگونگی عملکرد آن ها در چهارچوب های مشخص می باشد و به همین دلیل در ابتدا باید مفهوم جامع و کامل این نوع اقتصاد تهیه شود تا الگویی برای عملکرد صحیح آن باشد.

به طور معمول در ادبیات اقتصادی برای حمایت از اقتصاد و به ویژه تولید ملی بیشتر از واژه «اقتصاد حمایتی» استفاده می شود، و این بدان معناست که اقتصاد ملی باید از هر نظر مورد حمایت جدی قرار گیرد، البته باید توجه داشت که  واژه اقتصاد مقاومتی، بسیار فراتر از اقتصاد حمایتی تعریف شده و در بر گیرنده دیدگاه ها و ابعاد گسترده ای در عرصه اقتصاد ملی و اقتصاد بین الملل است. این الگوی اقتصادی آمادگی مقابله با تحریم ها و فشارهای  نیروهای سلطه را داراست و با توجه به روح مقاومتی که در آن وجود دارد، در شرایطی از این دست  دچار مشکلات زیرساختی نخواهد شد.

در نگاهی دقیق تر می توان برای اقتصاد مقاومتی زیرساخت هایی را در نظر گرفت که تکامل آنها در تعامل با یکدیگر، باعث عملیاتی شدن آن می شود.

یکی از مهمترین این زیرساخت ها «اقتصاد موازی» است به این مفهوم که ایجاد نهادهای پولی و مالی مقاومتی در کنار سازمان ها و نهاد های رسمی اقتصادی مکمل و ایجاد کننده سیاستگذاری های چند لایه ای خواهد بود. نمونه موفق این عملکرد را می توان در ابتدای شکل گیری انقلاب اسلامی و تشکیل کمیته امداد، جهاد سازندگی و … دید و یا نمونه موفق دیگر آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی است که هر دو برای دفاع از کشور و انقلاب، با وظایف مشخص و در لایه های مختلف تلاش می کنند، اشاره کرد.

« اقتصاد ترمیمی» بخش دیگری از زیرساخت این تعریف است که در پی خلل گیری و مقاوم سازی ساختارها و نهادهای فرسوده و ناکارآمد موجود اقتصادی است.

« اقتصاد دفاعی» زیرساخت دیگری از اقتصاد مقاومتی محسوب می شود که به مقاوم سازی استراتژی های اقتصادی کشور علیه  هجمه ی دشمن کمک می کند. در این تعریف سیستم  به دنبال ابزار ها و شیوه های  نوین در راستای تدوین و اجرای استراتژی مقاومتی است.

چهارمین بخش مورد نیاز زیرساخت اقتصاد مقاومتی که شمول کامل تری از مفهوم اقتصادی است، «اقتصاد الگو» نامیده شده است. در این مفهوم به این نکته اشاره می شود که راهبرد اقتصاد مقاومتی نه یک رویکرد کوتاه مدت و پدافندی بلکه عملکردی با چشم انداز کلان اقتصادی با برنامه های بلند مدت می باشد و رویکردی دوراندیشانه دارد که علاوه بر در نظر گرفتن اقتصاد  اسلامی که پایه و ساختار اصلی اقتصاد کشور ماست، به بعد اسلامی ـ ایرانی و بومی بودن آن نیز توجه مطلوب دارد.

با در نظر گرفتن همزمان این ابعاد و گسترش و رشد آنها به طور متناسب و بر اساس نیاز می توان به خواسته های جامعه در کوتاه مدت و بلند مدت پاسخگو بود.

اما نکته مهم در این میان آن است که در بسترسازی مناسب و زمینه تحقق اقتصاد مقاومتی باید نیاز ها و آسیب های جامعه شناسایی شود و اولین قدم در این بخش نیازمند یک فرماندهی متمرکز بر اجرای این عملکرد، و قدم بعدی مردمی کردن این حرکت می باشد تا با ایجاد بسیج مردمی در این تحول بزرگ، موجبات تغییر سازوکارها به مدل سازوکارهای جهادی با موفقیت انجام شود. شاید نخستین گام در اجرای این الگو حمایت از فعالان اقتصادی داخلی، تولید و سرمایه کشور و اصلاح نظام آموزشی باشد.