تجلی عید قربان در آئینه ادب فارسی
عید قربان در شعر مولانا اینگونه جلوه گر می گردد .
مترس از جانفشانی گرطریق عشق می دانی چواسماعیل باید سرنهادن روز قربانی
********
خویشتن فربه نمایم ازپی قربان عید کان قصاب عاشقان بس خوب وزیبا می کشد
سعدی شیرازی به موضوع عید قربان درمفهوم اصلی اش با تداخل شاعرانه پرداخته است
فدای جان تو گرمن فداشوم چه شود برای عید بود گوسفند قربانی
***************
اگر تو عید همایون به عهد بازآیی بخیلم ار نکنم خویشتن به قربانت
بعید نیست که گرتو به عهد بازآیی به عید وصل تو من خویشتن کنم قربان
ازنظر ناصرخسرو قربانی تنها سربریدن گاو وگوسفند نیست بلکه باید انسان درقرب الهی نفس شیطانی اش را ذبح نماید .
قرب حق دیدی اول و کردی قتل وقربان نفس دون لئیم ؟
ذهن تنوع طلب خاقانی نیز ازادراک عید قربان غافل نمانده ودرابیاتی زیبا از قربانی کردن مرغان وپرندگان
دراین روز بزرگ سخن می گوید :
مارا به هردوصبح عید است جان ما مرغی است فربه از پی قربان صبحگاه
دارم دلکی کبوترآسا پبش توکنم به عید قربان
وی درابیاتی دیگر به قربانی کردن گاو اشاره دارد :
مراچون دعوت عیسی است عیدی هرزمان دردل دلم قربان عید فقر وگنج قارون است
افلاکی درمناقب العارفین درخصوص پروراندن گاو جهت ذبح آن درروز عید قربان اینگونه می سراید :
گاو اگر خسبد وگر چیزی خورد بهر عید وذبح او می پرورد
پروین اعتصامی درمثنویات درخصوص مفاخره کعبه در روز عید قربان اینگونه می سراید :
گه احرام روز عید قربان سخن می گفت با خودکعبه اینسان
مرا دست خلیل الله برافراشت خداوند عزیزو نامورداشت
سبب قربانی نمودن اسماعیل(ع) این بود که ابراهیم (ع)درخواب دیده بود که به
فرمان الهی باید پسرش راقربانی نماید واسماعیل که درآن زمان 9سال داشت
فرمان حق راپذیرفت وازاین رو درادبیات اسماعیل مظهر تسلیم است.
خاقانی دراین خصوص اینگونه به شعربیان می دارد :
کلکش ازبهر شرف محکوم تیغ آمد بلی مرتبت بفزود اسماعیل راتسلیم او
مولوی نیز دراین مورد به زیبایی درابیاتی تسلم ورضایت اسماعیل را به فرمان حق تحسین می کند :
ماچواسماعیل زابراهیم خود سرنپیچیم ارچه قربان می کند
همچو اسماعیل گردن پیش خنجر خوش بنه درمدزد ازوی گلو گرمی کشد تامی کشد
کوحلق اسماعیل تاازخنجرت شکری کند جرجیس کوکززخم توجانی سپارد هرزمان
انوری با الهام از رسم وسنت قربانی نمودن درروزعید با مبارک خواندن عید
اضحی مضمون تازه ای ابداع نموده واین روز را روز بریده شدن سرهای دشمنان
ممدوح خودهمچون شتران زارونزار دانسته واینگونه ازآن بهره می گیرد :
عید فرخنده ودرعید به رسم قربان سربریده زعدویت چوشتر زارونزار
عطارنیشابوری با بینش عرفانی خویش با استفاده از این واقعه بزرگ ازمردان
دین ودانایان دیندار می خواهد تا گاو نفس را درروزقرب الهی فدا سازند .
او استادانه درمصراع دوم به اقامه نمازعید قربان اشاره می کند :
کوفریدونی که گاوان راکند قربان عید تامن اندر عید گه الله اکبر گویمی
نظیری نیز همچون دیگر شاعران نگاهی ژرف به این واقعه قرآنی داشته ودربیتی ازآن الهام گرفته است :
همچو ابراهیم دیدم شکل قربانی به خواب شکر لله بی عوض مقبول شد قربان من
ملک الشعرای بهار درمدح مولا امیر المومنین علی (ع)از عید قربان درشعرش اینگونه یاد می کند .
نک به فرمانت چنان گفتم به خود گفتم زپیش ((عید قربان آمدی جان جهان قربان تورا ))
درپایان ضمن تبریک عید سعید قربان شایسته است این نوشتار را با این بیت از شاعری گمنام به پایان رسانم
ای صبا ازمن به اسماعیل قربانی بگو زنده برگشتن زکوی دوست شرط عشق نیست