بررسی فرآیند تصمیم گیری و انواع آن
گروه اجتماعی «تیتریک» ؛ تصمیم گیری فرآیند بررسی ، پیش بینی و ارزیابی نتایج از راه حل های موجود و انتخاب قطعی یک راه حل برای رسیدن به هدف است. تصمیم گیری بخش مهمی از زندگی است زیرا تصمیم های ما، زندگی را می سازند. انتخاب ها و تصمیم های ما به ما قدرت می دهند .تصمیم گیری قضاوت و انتخاب بین دو یا چند راه حل است که هرکسی در زندگی شخصی و محیط کار و اجتماع ، در هر مقام و مسئولیتی که باشد ، با آن روبروست و گاه این تصمیم می تواند بسیار مهم و حیاتی باشد . تصمیم گیری نشانه ی رشد و بلوغ و مسئولیت پذیری افراد است.تصمیم گیری درست و سنجیده موجب شادی و احساس موفقیت می شود و سازگاری و اعتمادبه نفس فرد را افزایش می دهد و این حالت نه تنها در تصمیم گیرنده در اطرافیانش هم اثر مثبت می گذارد و بهداشت روانی فرد و اعضای خانواده را تامین می کند.
انواع تصمیم گیری
*ساده: تصمیم گیری هایی که در مورد مسائل روزمره و عادی زندگی گرفته می شوند ، مثل انتخاب مسیرهای خاص برای رفتن به سر کار.
*اضطراری : تصمیم هایی که در شرایط اضطراری (وقتی ناگهان با مسئله ای مواجه می شویم) گرفته می شوند.برای مثال وقتی دوستی با تعارف سیگار رفتار پرخطری را پیشنهاد می کند ، چه تصمیمی می گیریم؟
*احساسی: تصمیم هایی که بر اساس واکنش های هیجانی مثل احساس ترحم، ترس ، نگرانی، غم و …گرفته می شوند.مانند کمک به دیگران در شرایط بحرانی و خاص مانند وقوع زلزله، سیل، مرگ بستگان و …
*آنی:تصمیم هایی هستند که در شرایط غیر مترقبه گرفته می شوند مثل پیدا شدن یک اتومبیل در مسیر حرکت ما، تصمیم گیری درست می تواند مانع یک تصادف شود.در این نوع تصمیم گیری معمولا نخستین راه حلی که به ذهن خطور می کند ، انتخاب و اجرا می شود.
*تقدیری:زمانی که فرد قدرت و مهارت تصمیم گیری کمی دارد ، تصمیم را به شانس واگذار می کند مانند فردی که پاسخ صحیح سوال را نمی داند اما یکی از گزینه ها را علامت می زند.
*تاخیری: گاهی فرد برای فرار از تصمیم گیری چالش بر انگیز ، آن را به تاخیر می اندازد .در واقع کار امروز را به فردا انداختن است.
*تصمیم گیری منطقی و اساسی:تصمیم هایی که به تعمق و تفکر بیشتری نیاز دارند زیرا اثر آن تا مدت های طولانی زندگی فرد را تحت الشعاع قرار می دهد ، مثل انتخاب همسر، رشته تحصیلی ، شغل و … این نوع تصمیم گیری ها معمولا بر اساس واقعیت ها انجام می شوند.
عوامل تاثیر گذار بر تصمیم گیری
*اطلاعات:دانش، آگاهی و اطلاعاتی که درباره ی آن موضوع از منابع مختلف بدست می آوریم.
*فشارهای اجتماعی:فرهنگ، آداب و رسوم، عرف و قانون جامعه ای که در آن تصمیم گیری می کنیم.
*موقعیت اجتماعی:نقش، جایگاه و منزلت اجتماعی (اداری، تحصیلی و شغلی و …)برتصمیم گیری فرد اثر می گذارد.
*فشار همسالان و گروه:فشار گروه هایی که به آنها تعلق خاطر داریم نیز می تواند در تصمیم گیری ما دخالت داشته باشد.
*ویژگی های شخصی:عقاید، ارزش ها، احساسات و باورهای درونی هر شخصی در تصمیم گیری های او تاثیر دارند.
*سن افراد: خصوصیات مربوط به هر دوره ی سنی مثل نوجوانی ، جوانی ،بزرگسالی و سالمندی در تصمیم گیری های افراد نقش بسزایی دارند.
*موقعیت مکانی و زمانی:قرار گرفتن دریک مکان و زمان خاص می تواند تصمیم گیری فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
*خواسته ها و آرزو های والدین:تمایلات و خواسته های والدین در تصمیم گیری فرزندان بخصوص نوجوانان تاثیر زیادی دارد.مثلا فرزندی که مجبور می شود به خاطر رضایت والدین رشته و شغل خاصی را برخلاف میل و علاقه ی خود انتخاب کند.
*رسانه جمعی:تبلیغات و پیام هایی که از طریق رسانه های جمعی منتشر می شوند ، می توانند تصمیم گیری های افراد را تحت تاثیر قرار دهند.
مراحل تصمیم گیری
الف-مشخص کردن موضوع یا چالش :در این مرحله موضوع یا مشکل تعریف و مشخص می شود . وقتی فرصت لازم وجود دارد .با یادداشت کردن موضوع اصلی و تقسیم کردن آن به اجزای تشکیل دهنده موضوع را دقیق تر بررسی می کنیم.
ب-جمع آوری اطلاعات:تمام راه حل های خوب و بد را یادداشت کرده و هریک را ارزش گذاری می کنیم و نمره می دهیم.
ج-بررسی عواقب هر انتخاب:در این مرحله تلاش می کنیم با استفاده از نیروی فکر و تجربه و نظر دیگران پیامدهای مثبت و منفی انتخاب های قبل را بررسی و پیش بینی کنیم.
د-اجرای تصمیم گیری : در این مرحله بهترین راه حل را به مرحله ی اجرا می گذاریم و تصمیم خود را عملی می کنیم.
ه-ارزشیابی مجدد:تصمیم گرفته شده را پس از اجرا ارزیابی می کنیم .اگر به نتایج مثبت و مفیدی رسیدیم ، نشانه ی آن است که تصمیم گیری ما درست و موفقیت آمیز است اما اگر به نتایج مورد نظر دست نیافتیم ، راه حل های قبلی را مجددا بررسی می کنیم تا درست تصمیم گیری کنیم.
نقش و اهمیت تصمیم گیری
*زمینه رشد عاطفی ، اجتماعی و روانی تصمیم گیرنده را افزایش می دهد.
*تصمیم گیری درست و سنجیده به موفقیت می انجامد و در نتیجه احساس رضایتمندی هر چه بیشتر را در فرد فراهم می کند.
*حس مسئولیت پذیری را بیشتر کرده و به فرد کمک می کند تا پیامد های تصمیم خود را بر عهده گیرد.
*نیاز استقلال طلبی فرد را ارضا می کند.
*اعتماد به نفس و خود باوری فرد را زیاد می کند.
نتیجه گیری
تصمیم گیری یک هنر است و برای شناخت رشد عقلی، عاطفی، اجتماعی و روانی افراد شاخص مهمی به حساب می آید .کسانی که به چنین رشدی نرسیده باشند ، احتمال بیشتری وجود دارد که اجازه دهند دیگران برای شان تصمیم گیری کنند.