آسیب ها و و مزایای اشتغال بانوان
گروه اجتماعی«تیتریک» ؛ متأسفانه هم اکنون شرایط به گونهای است که خانوادهها نمیتوانند به جامعه اعتماد کنند و دختران خود را با خیال راحت به محیط کار بسپارند. باید خانوادهها دوستان فرزندان خود باشند تا آنها بتوانند مشکلات و مسائل کاری خود را با آنها در میان بگذارند چرا که هم اکنون واقعیتهای تلخی در جامعه وجود دارد. در برخی از ادارات شاهد هستیم که زنان و مردان مشکلات و مسائل خانوادگی خود را برای هم تعریف میکنند و همین موضوع به مشکلات دامن میزند، در محیط کار نباید شرایطی فراهم شود تا فضا به جای اینکه فضای کار و بهره وری باشد به محیطی برای درد و دل و تبادل اطلاعات شخصی تبدیل شود چراکه آفت اینگونه ارتباطات و مشاورهها تبعات زیادی برای استحکام بنیان خانواده در بر خواهد داشت.
در ایران تحولات اجتماعی بعد از وقوع انقلاب مقدس اسلامی، قالبی متفاوت
تر نسبت به قبل از آن پیدا کرد. وقوع انقلاب اسلامی موجبات گسترش خدمات
عمومی دولت و تغییر نگاه های اجتماعی و فرهنگی در جامعه گردید. این تغییرات
با ورود به حوزه زندگی فردی و اجتماعی افراد جامعه عامل پیدایش شیوه های
جدیدی در زندگی بود؛ تغییراتی که زندگی زنان را با تفاوت های بسیار جدی تری
نسبت به گذشته مواجه ساخت.
فرصت های برابر مردان و زنان در برخورداری از آموزش همگانی در کنار افول
نگاه های مردسالارانه و فراهم شدن بیشترعرصه های حضور زنان در حوزه های
اجتماعی، اقتصادی و خدماتی، همراه با تحولاتی در جامعه ایران شد که مهمل
فرصت ها و تهدید ها ی فراونی است. فرصت های حضور زنان در جامعه از یک سو با
بالا بردن نرخ مشارکت های اقتصادی و اجتماعی، تاثیر مستقیمی در ارتقاء سطح
رفاه کلی جامعه نیز داشته است. ورود زنان به عرصه های عمومی همچون سازمان
ها، دانشگاه ها، بنگاه های اقتصادی نقش موثری در افزایش آگاهی وسیع آنان
نسبت به حقوق خود، استقلال فکری و مادی و افزایش دستیابی به فرصت ها و
مزایای جدید اجتماعی و فرهنگی، داشته است. این تحولات عامل موثری در شکل
گیری ایرانی نوین و متفاوت با قبل از انقلاب بود.
امروزه زن ایرانی می تواند بدون هیچ گونه محدودیت اجتماعی و قانونی با حفظ
پوشش و عفاف زنانه ی خود دوشادوش مردان در جامع حضور یابد بدون این که با
غرق شدن در اندیشه های تجدد گرایانه ی پهلوی اول و دوم و روشنفکران فمنیستی
قرن21، حجاب و عفاف را مانع رشد و توسعه خود ببیند. با نگاهی به آیات
قرآنی (آیه 32 سوره مبارکه نساء که حق مالکیت بر درآمد را برای زن در نظر
می گیرد یا سوره مبارکه قصص که خدواند به شغل دختران حضرت شعیب(ع) اشاره می
کند) وروایات معصومین وهمچنین آراء علمای بزرگ شیعه می توان دریافت که
زنان بر اساس مبانی شرعی می توانند همراه مردان در جامعه حاضر شده و به
فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و علمی بپردازند، به شرط اینکه نقش
اصلی خود را که همان تعلیم و تربیت و تلاش برای رشد و کمال انسانی است را
فراموش نکرده و بیشترین اهتمام را در تربیت و پرورش فرزند بر عهده بگیرد و
به بهانه ی اشتغال وظایف همسری خود را کنار نگذاشته و نقش مادری و تربیت
نسل های آینده را صرفا به رسانه، مهد کودک و مدارس واگذار نکند.
متاسفانه تغییرات اجتماعی، نشان می دهد که اشتغال زنان در جامعه ی ما با
کاستی های فراونی همراه است. نبود فرصت های شغلی مناسب، وضعیت جسمانی،
روانی و اجتماعی زنان را در کنار تغییرات اجتماعی جامعه (گسترش طلاق، تجرد
گرایی قطعی، کوچک شدن خانواده ها، اعتیاد فزاینده و …) با چالش های جدی
مواجه ساخته است. سوء استفاده های ابزاری از کار زنان چه در نهاد های عمومی
و چه در بنگاه های خصوصی بواسطه ارزان بودن نیروی کار آنها، به امری شایع
بدل گشته و جسارت تغییر این وضعیت را نیز از آنها و مدافعان واقعی حقوقشان
سلب می کند. نادیده گرفتن وظایف اجتماعی و انسانی زنان در بنگاه های عمومی و
اقتصادی و سیطره افکار مخرب فمینیستی در پایمال کردن حقوق ذاتی آنها، نقش
مهمی در استثمار زنان در قرن 21 داشته است.
گماردن زنان به کارهای سخت در محیط های اداری و مردانه علاوه بر آسیب های
اجتماعی که از این اختلاط ها شکل می گیرد، مانع جدی پیش روی آنها در توسعه
زندگی اجتماعیشان نیز به حساب می آید. در حالی این آسیب ها پیش روی زنان
جامعه ما وجود دارد ، که برخی از فعالان جامعه مدنی، بدون توجه به آسیب
هایی که زنان در تساوی مسئولیت های اجتماعی همچون اشتغال با مردان می
بینند، عملا با نوع تفکر و ایدئولوژی که دنبال می کنند، ناخواسته این بخش
از جامعه را به سمت انحطاط سوق می دهند. بعنوان نمونه انتقادات غیر اصولی
که در سطح برخی رسانه ها در چند مدت اخیر به تصمیم درست مدیریت شهری در
خصوص بانوان شاغل در مجموعه شده، قابل توجه است. طرحی که به لحاظ عقلی،
شرعی و فرهنگی جای دفاع دارد.
ایجاد فضای امن برای زنان در محیط های کاری و اداری با توجه به ملزومات
فرهنگی و دینی جامعه ما مهمترین و موثرترین اقدامی است که یک بنگاه عمومی
یا خصوصی می بایست انجام دهد. کدام مرد با اصالت ایرانی حاضر می شود که
همسرش در یک محیط سربسته و دربسته با یک یا چند مرد نامحرم بواسطه اشتغال
نشست و برخواست داشته باشد و آیا یک زن اصیل ایرانی هم حاضر می شود که در
چنین شرایطی خودش یا شوهرش فعالیت داشته باشند؟
چشم پوشی از مسائل اینگونه ای و بی توجهی به عواقب آن نه تنها امری غیر
اخلاقی و غیر انسانی است که گناهی نابخشودنی نیز می باشد. نگاهی به آمار
فزاینده ی آسیب های اجتماعی نشان می دهد که ریشه ی بیشتر آنها اختلاط های
غیر اصولی و غیر کارشناسی زنان و مردان در جامعه است. این صحبت بنده به
منزله دفاع از طرح های تفکیک جنسیتی در جامعه نیست، طرحی که اساسا مردود
است، بلکه اشاره ای به اختلاط های غیر اصولی و غیر لازم است که آسیب زا
بوده اند.
در کنار این معضل، نقش زنها و واگذاری اموری که متصرف وقت، هزینه و انرژی
زیادی است، ظلم و جنایت دیگری در حق آن هاست. واگذاری نقش هایی که خارج از
توان شان باشد آسیب های روانی و جسمی غیر قابل جبرانی خواهد داشت. عمده
بانوان شاغل در ادارات و نهاد ها در کنار شغل درآمدی، مسئولیت های اجتماعی
بیشتری نسبت به همسرانشان دارند و عملا پرداختن به دو مسئولیت سنگین و خارج
از توان تنها ضربه زدن به روح و جسم یک زن می باشد. در این خصوص حضرت
علی(ع) در نامه اش خطاب به امام حسن(ع) می فرمایند: (لاَتُمَلِّکِ
الْمَرْأَه مِنَ الأمْرِ مَا یُجَاوِزُ نَفْسَهَا فَإنَّ ذَلِکَ أنْعَمُ
لِحَالِهَا وَ أرْخَی لِبَالِهَا وَ أدْوَمُ لِجَمَالِهَا فَإِنَّ المَرْأه
ریحانَه وَ لَیْسَتْ بِقَهْرِمَانَه؛ «به زن بیش از حد و توانش کار واگذار
مکن و این، برای حال او بهتر است و برای زندگی او مناسب تر است؛ زیرا زن
ریحانه است و قهرمانه نیست»).
ریحانه بودن زن در کلام حضرت علی علی(ع) اشاره ای ظریف و زیبا به تفاوت های خُلقی و جسمی زنان و آسیب پذیر بودن آنان است.
به نظر بنده تصمیمات اتخاذ شده در خصوص اختلاط زن و مرد در ادارات ، توجیه
عقلانی و شرعی لازم را دارد زیرا در کنار توجیهات ذکر شده، بازخوردهای آن
نشان از رضایت کارمندان زن از این اقدام دارد. لذا امیدوارم که با در نظر
گرفتن شرایط جسمی و روحی زنان به سمت تحقق واقعی حقوق زنان در جامعه حداقل
در حوزه ی اشتغال حرکت کنیم و فعالان جامعه مدنی نیز با در نظرگرفتن واقعیت
های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی جامعه تلاش برای برابری حقوق زن و
مرد به نسبت مسئولیت ها و وظایف هر کدام داشته باشند که خدای ناکرده در پس
آرمان های ارزشمند برابری، تساوی، همکاری، مشارکت، حضور فعالانه و… جامعه
گرفتار آسیب ها و مشکلات اجتماعی نشود.
پژوهشگر: مینا مقدم پور- روانشناس