شرح دعای روز هشتم ماه مبارک رمضان
اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَهَ الاْیتامِ خدایا روزیم گردان در این ماه مهرورزی نسبت به یتیمان
وَاِطْعامَ اْلطَّعامِ و خوراندن طعام
وَاِفْشآءَ السَّلامِ و به آشکار کردن سلام
وَصُحْبَهَ الْکِرامِ و همنشینی با کریمان
بِطَوْلِکَ یا مَلْجَاَ الاْمِلینَ به فضل و کرمت ای پناه آرزومندان.
شرح فرازهای دعا
اَللّهُمَّ ارْزُقْنی فیهِ رَحْمَهَ الاْیتامِ
خدایا در ماه رمضان مهرورزی نسبت به یتیمان را روزیام گردان.
یتیم نوازی و ترحم بر یتیمان یکی از دستورات بزرگ اسلام میباشد که بر مسلمانان واجب است که در این امر مهم بسیار کوشا باشند چرا که یتیم به کسی گویند که در ظاهر سرپناه و سرپرستی برای خود نداشته باشند (یعنی هیچ کس نباشد که او را سرپرستی کند مثل پدر و مادر) به طوری که فقط خداوند حامی و سرپناه او باشد که خداوند حقوق چنین افرادی را بسیار محترم داشته و بر ترحم به آنان تأکید مینماید.
چنانچه حضرت امیر مؤمنان علی علیهالسلام میفرماید: ”الله، الله بالایتام، فلا تغبوا افواههم و لا یضیعوا بحضرتکم” ”خدا را! خدا را! درباره یتیمان، نکند که آنان گاهی سیر و گاه گرسنه بمانند و حقوقشان ضایع گردد!
یکی از لوازم مرگ ، بی پدر شدن اطفال است . خداوند متعالی برای سرپرستی و شاد کردن اطفال بی سرپرست ثواب های زیادی را وعده داده.
در روایت است که : هر کس بر سر یتیمی دست بکشد به عدد هر موئی که از زیر دستش می گذرد در نامه عملش پاداش می نویسند.
وقتی دست کشیدن بر سر یتیم این قدر ثواب دارد یقیناً رسیدگی به امور ایتام ثاوب مضاعفی دارد.
چند نور محشر را فراهم می کند:
۱- وضو : کسی که وضو می گیرد ، موضع وضو روشنی می دهد.
۲- گریه از سر خوف از خدا: اگر کسی در دل شب از خوف خدا بگرید ، صورت او در روز محشر نورانی می شود.
۳- نماز عشاء : خواندن نماز عشاء باعث نورانیت قبر و محشر و صراط می شود.
۴- در تاریکی به مساجد رفتن.
۵- آموختن و یاد دادن مسایل دینی: به هر مساله ای هزار قلاده نور در گردن او می اندازند.
۶- دست بر سر یتیم کشیدن.
ارزش یتیم
یتیمان با اینکه به ظاهر سرپناه و سرپرستی برای خود ندارند اما خداوند برای آنان ارزش بسیاری قائل است به طوری که در قرآن خداوند (عزوجل) خطاب به پیغمبر خود میفرماید: ”الم یجدک یتیما فاوی”(۲) یعنی ”آیا خداوند تو را یتیمی نیافت که در پناه خود جای داد” که با توجه به این آیه میبینیم که خداوند پیغمبر خود را به دوران یتیمیاش (که پدر و مادر خویش را از دست داده بود و سرپناهی جز خداوند نداشت) تذکر میدهد تا یادآور شود که چگونه خداوند او را یاری نمود و او را از گزند دشمنان در امان داشت و به لطف و رحمتش به مقام نبوت برگزید. تا اینکه پیغمبر نیز به یاد یتیمان بوده و از آنان دلجویی کند.
در آیه دیگر میفرماید: ”فاما الیتیم فلا تقهر”(۳) یعنی ”پس تو هم هرگز یتیمی را میازار”.
حال با توجه به این آیات ما باید این نکته مهم را در نظر داشته باشیم که پیامبر عظیم الشان اسلام هیچ گاه از دستورات خداوند سرپیچی نکرده و نعمتی از خدای خویش را فراموش ننموده است بلکه خداوند به پیامبر خود تذکر داده تا همه مردم الگو گرفته و آن دستورات را اجرا نمایند، چرا که خداوند میفرماید: ”و لکم فی رسول الله اسوه حسنه”(۴) یعنی ”و برای شما در (خلق و خوی) رسول خدا الگویی نیکوست .” پس از خداوند میخواهیم که ما را در این روز یاری نماید تا بتوانیم بر یتیمان و بی سرپرستان ترحم نموده تا مشمول رحمت بی پایانش گردیم.
حضرت علی علیهالسلام میفرماید: ”اجود یده! و هو غن ذات الله بخیل! فمن آتاه الله مالا فلیصل به القرابه، والیحسن منه الضیافه”(۵) یعنی ”دست سخاوتمندی ندارد آن کس که از بخشش در راه خدا بخل میورزد! آن کسی که خدا او را مالی بخشید، پس باید به خویشاوندان خود بخشش نماید و سفره میهمانی خوب بگستراند.”
وَاِطْعامَ اْلطَّعامِ
خدایا روزی کن که من اطعام طعام کنم و افطاری دهم.
در ماه مبارک رمضان یکی از چیزهایی که بسیار اهمیت دارد اطعام نمودن و سفره میهمانی پهن کردن برای فقیران و مستمندان در راه رضای خداوند است که از ثواب و منزلت بسیار بالایی برخوردار است. تا آنجایی که نبی مکرم اسلام در خطبه شعبانیه که در روزهای پایانی ماه شعبان در رابطه با فضائل و اعمال ماه مبارک رمضان ایراد فرمودند در ارتباط پاداش افطاری دادن به روزه داران در ماه رمضان فرمودند:
هرکس در این ماه مبارک روزه داری را طعام و افطاری دهد، روز قیامت که قدمها بر صراط میلغزد قدم او نخواهد لغزید. در این هنگام یکی از مسلمانان سؤال کرد: یا رسول الله اگر چنانچه کسی این توانایی را نداشته باشد که دیگران را مهمان کند و به آنان طعام داده ،آنها را سیر کند چه کند؟ حضرت فرمودند: حتی اگر میتواند که به نصف خرما یا جرعه آبی دیگران را مهمان کند برای دوری از آتش جهنم، انجام دهد.
حضرت علی علیهالسلام میفرماید: ”اجود یده! و هو غن ذات الله بخیل! فمن آتاه الله مالا فلیصل به القرابه، والیحسن منه الضیافه”(۵) یعنی ”دست سخاوتمندی ندارد آن کس که از بخشش در راه خدا بخل میورزد! آن کسی که خدا او را مالی بخشید، پس باید به خویشاوندان خود بخشش نماید و سفره میهمانی خوب بگستراند.” و ما نیز از خداوند میخواهیم که در این روز ما را یاری فرماید تا در راه رضای او به فقیران و مستمندان اطعام کنیم.
وَاِفْشآءَ السَّلامِ
خدایا روزی کن با صدای بلند سلام کنم.
برخی عارشان میشود که اول سلام کنند؛ اما هستند برخی که در سلام کردن با صدای بلند پیشدستی میکند. همچنین باید سلام را به درستی یعنی «سلامٌ علیکم» جواب داد و از بیان عبارتهای دیگر مثل «سلام از ماست» جلوگیری کنیم. همچنین سلام کردن مستحب و جواب سلام دادن واجب است.
رفاقت و همنشینی با دیگران موجب انتقال خصلتها و خصوصیات دیگران به انسان میگردد و به خاطر همین تأثیر پذیری است که اسلام تأکید بسیاری بر دقت در انتخاب همنشین دارد. لذا در این دعا از خداوند عزوجل درخواست توفیق همنشینی با کریمان شده تا بدین واسطه نیز انسان متخلق به کرامت گردد
کلمه سلام بیش از ۴۰(چهل) بار در قرآن کریم بکار رفته است. در آیهای خداوند میفرماید:
«فاذا دخلتم بیوتا فسلموا علی انفسکم تحیه من عندالله مبارکه طیبه» وارد خانه که میشوید سلام کنید «فسلموا علی انفسکم» مفسران فرمودهاند که این آیه از مواردی است که همه مؤمنین به منزله یکدیگر حساب شدهاند. و سلام کردن به دیگران سلام کردن به خود تلقی شده است و بعضی گفتهاند که از این آیه استفاده میشود که اگر کسی هم در خانه نباشد بر خودتان سلام کنید.
آنچه در این دعا بر آن تأکید شده و از خدا در خواست شده تنها توفیق سلام کردن نیست بلکه افشاء سلام یعنی بلند و آشکار سلام کردن میباشد . همچنین در روایتی از امام باقر علیهالسلام وارد شده که حضرت فرمودند : "ان الله عزوجل یحب افشاء السلام : خداوند عزوجل آشکارا سلام کردن را دوست میدارد. ” (وسائل الشیعه – ج ۱۲ ص ۵۸)
شش رکعت میان نماز شام و خفتن در هر رکعت حمد و هفت مرتبه آیهالکرسى و بعد از اتمام پنجاه مرتبه اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد
وَصُحْبَهَ الْکِرامِ
خدایا توفیق بده در ماه رمضان با افراد کریم و عالم و دانا و متدین همنشین شوم.
خدایا توفیق بده که با نیکان رفیق شوم. کاری کنید که رفیقتان یک درجه از شما جلوتر باشد.
منظور از صحبه الکرام، هم کلام و همنشین شدن با اهل کرم و بخشش است و علت این که این امر از خداوند متعال در این دعا درخواست شده این است که رفاقت و همنشینی با دیگران موجب انتقال خصلتها و خصوصیات دیگران به انسان میگردد و به خاطر همین تأثیر پذیری است که اسلام تأکید بسیاری بر دقت در انتخاب همنشین دارد. لذا در این دعا از خداوند عزوجل درخواست توفیق همنشینی با کریمان شده تا بدین واسطه نیز انسان متخلق به کرامت گردد.
بِطَوْلِکَ یا مَلْجَاَ الاْمِلینَ
به حق انعامت ای کسی که پناه آرزومندانی.
نماز شب نهم ماه رمضان
شش رکعت میان نماز عشاء و خفتن در هر رکعت حمد و هفت مرتبه آیهالکرسى و بعد از اتمام پنجاه مرتبه اَللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَ الِ مُحَمَّد.