چرا افطاری دادن یک کار خیر ویژه است؟

گروه  دین واندیشه « تیتریک »؛مهمان خداوند بودن سعادتی است که در ماه مبارک رمضان نصیب بندگان نیک سیرت پروردگار می‌شود. رمضان ماهی است که همه بر سر خوان گسترده رحمت خداوندی زانو می‌زنند. در این ماه بهانه‌ها برای نزدیک شدن به خداوند به دل هر روزه داری الهام می‌شود.

یکی با ختم قرآن، یکی با خواندن دعای ابوحمزه ثمالی، یکی با هشدار دادن وقت سحر به همسایگان و دیگری با افطاری دادن به آشنایان به دنبال جمع آوری سود و ثواب حداکثری از برکات این ماه است.

اینکه کدامیک از این اعمال ما را به تبسم رضایت بخش خداوند نزدیک‌تر می‌کند و آنکه راه و رسم درست کسب برکت از رمضان چیست با حجت الاسلام حسین کشمیری به گفتگو نشسته‌ایم.

• افطار و افطاری دادن از جایگاه ویژه‌ای در میان دیگر رسوم ماه مبارک رمضان برخوردار است. به نظر شما این آئین مبارک از کجا سرچشمه گرفته است؟

موضوع افطاری دادن از اولین ماهی که روزه بر مسلمانان واجب شد تا همین ماه رمضان امسال که معلوم نیست آخرین رمضان عمر چند نفر از ما باشد، در دین اسلام اهمیت داشته است. روایات زیادی در زمینه افطاری دادن وجود دارد.

حضرت محمد(ص) می‌فرمایند اگر کسی به روزه داری افطار دهد ثواب عمل روزه و هر عمل نیکی که در آن روز توسط روزه دار انجام شده است را بدون آنکه از اجر روزه دار چیزی کم شود، برای خود کرده است، پس افطاری دادن یک نوع رندی در عبادت است. کسی که افطاری می‌دهد در مقابل میزان کمی خوراک، میزان زیادی ثواب را از آن خود می‌کند. برای همین است که می‌بینیم در جمع‌های خانوادگی گاهی روز برای افطاری دادن کم می‌آید.

البته در گذشته بیشتر این اعتقاد وجود داشت و اتفاق می‌افتاد که خانواده‌های یک فامیل برای افطار دادن به دیگران قرعه کشی می‌کردند! چرا که همه می‌دانستند افطاری دادن به یک مسلمان روزه دار ثوابی بزرگتر و برتر از روزه داری مستحبی دارد. اگر به تاکیداتی که در روایات و احادیث به انجام این عمل شده نگاهی بیندازیم، متعجب می‌شویم.

حضرت باقرالعلوم(ع) فرموده‌اند اجر و ثواب افطاری دادن به یک مسلمان روزه دار در ماه مبارک رمضان مساوی با آزاد کردن یکی از فرزندان پیامبر خدا، حضرت ابراهیم(ع) است. امروز دیه برای آزاد کردن یک فرد زندانی چقدر است؟ چه کسای توانایی آزاد کردن یک زندانی را دارد؟ شاید تعداد خیلی کمی از افراد توانایی مالی و سعادت این کار را داشته باشند اما افطاری دادن یکی از میان‌برهایی است که افراد را به دستیابی به این ثواب مفتخر می‌کند.

افرادی هستند که برای افطاری دادن بهانه می‌آورند. این افراد باید بدانند معنای افطاری دادن پهن کردن سفره‌های رنگین نیست و یک دانه خرما و یک ظرف آب می‌تواند آتش را از آنها دور کند و کلید ورود آنها به بهشت باشد.

• چرا از میان دیگر آداب و رسوم رایج در ماه مبارک رمضان افطاری دادن جنبه پررنگ‌تری به خود گرفته است؟

به این دلیل که ثواب افطار از بسیاری از عبادات ماه مبارک رمضان بیشتر است. اگر شما در ماه رمضان هر روز یک جزء از قرآن را بخوانید یا از زمان اذان مغرب تا زمان طلوع آفتاب به عبادت و راز و نیاز مشغول شوید یک عبادت فردی انجام داده‌اید که ثواب آن مختص به خود شما و کسانی که برای آنها دعا کردید، خواهد بود. اما اگر مسلمانی در این ماه به دیگران افطاری بدهد نه تنها ثواب یک عبادت فردی، بلکه ثواب عبادات تک تک مهمانان خود را هم دارد.

در زمان رسول خدا(ص) و ائمه اطهار (علیهم سلام) در شب های مبارک رمضان مجالس دینی در مساجد و خانه‌های بزرگان دین و اصحاب برگزار می‌شد. یعنی یکی از اصلی ترین رسومی که امروزه فراموش شده است این بود که مردم در این یک ماه کار خود را کم می‌کردند و خود را در حالت رهایی از دنیا قرار می‌دادند تا بتوانند خالصانه و رها از هر وابستگی به عبادت بپردازند، امروزه اما این روش شدنی نیست.


درست است که اکثر مردم ما زمان افطار هرکجا که باشند خود را به منزل می‌رسانند، اما کارشان را کمتر نمی‌کنند و وقتی افطار می‌کنند دیگر جانی برای دعا و نیایش و تفکر در آیات قرآن ندارند. بنابراین افطاری دادن یکی از ساده‌ترین عبادات ماه مبارک رمضان است که با راه و روش و سبک زندگی مردم این زمان سازگاری بیشتری دارد.

البته همانطور که همه ما می‌دانیم این ماه ماهی است که خداوند در آن به دنبال بهانه‌ای است تا برای بندگان خود ثواب بنویسد. شنیده‌اید که حتی خواب مومن در ماه مبارک رمضان هم ثواب دارد پس در این ماه خوش رفتاری، خلق نیکو و مدارا با مردم هم عبادت است.

مجالس افطار در میان مسلمانان صرفا مجالسی برای خوردن خوراکی‌ها و سیر شدن نیست. مسلمانان در این مجالس صله رحم می‌کنند و از حال برادران خود آگاه می‌شوند. افطاری دادن‌ها در چند صورت به کمال می‌رسند، یکی آنکه بواسطه آن دو مسلمان با هم آشتی کنند و در رابطه‌ها رفع کدورت شود.

دیگر آنکه در آن مجالس سوره‌های قرآن خوانده شود و نماز جماعت برپا شود و بعد آنکه، مجلس افطار به مکانی برای گفتگو و بحث و تامل در دین بین مردمان تبدیل شود. یکی دیگر از بهترین انواع افطاری، افطار دادن به مردم تهیدستی است که ممکن است در جمع آشنایان و دوستان ما نباشند اما اگر در شهر جستجو کنیم آنها را خواهیم یافت، اینجاست که باید گفت خوش به حال کسی که به دیگران افطاری می‌دهد.

• فلسفه افطاری دادن چیست؟

گرسنگی در این ماه نمادی است برای فهم ضعف و ناتوانی انسان در برابر خداوندی خدا. به این ترتیب که مسلمانان به مدت یک ماه از خوردن به شیوه عادی و معمولی هر روزه محروم می‌شوند و تنها در ساعت‌های خاصی می‌توانند برای رفع نیاز غذا بخورند. خوبان در این معامله نه تنها تقصیر نمی‌کنند بلکه با چشم سر می‌بینند که چه اندازه در رفع ضعف بد‌ن‌های دنیایی و خاکی خود ناتوانند، اگر اذن و اجازه خداوند نباشد. از دیگر فلسفه‌های روزه که شاید همه آن را شنیده باشند درک رنجی است که فقرا می‌کشند. برنامه خداوند آن بوده است که به این وسیله قلب توانگر‌ها را به قلب فقرا پیوند دهد و مردم را متوجه آن کند که تفاوت زیادی بین توانگری و فقر نیست مگر آنکه دنیا به نوبت امکاناتی به هر یک از ما می‌دهد که برای پرداخت اجاره آنها از ما سوال خواهد شد.

هر روز ماه عظیم الشأن رمضان لحظه‌های طلایی بی‌شماری دارد. از مهم‌ترین این لحظات، لحظات غروب آفتاب و اذان مغرب است. روزه‌داران در این لحظات از امساک فارغ می‌شوند و می‌توانند به نعمت خوراک دست پیدا کنند.


مردم روزه دار در سراسر جهان و سراسر اعصار از زمان پیامبر(ص) تا امروز دقیقه‌های افطار را از مهم‌ترین دقایق ماه رمضان و بلکه تمام سال دانسته‌اند.

برای همین هم هست که در دین تأکید شده در این لحظه‌ها به ناتوان‌ها و فقرا بیشتر توجه کنید. در این لحظه‌ها کنار هم باشید تا به برکت یک جمع دینی دعاها و حاجات افراد جمع برآورده شود. اما فلسفه اصلی افطاری دادن از خودگذشتگی است.

خداوند می‌خواهد ببیند مومن روزه دار حاضر است بخشی از غذای خود را با دیگری شریک شود؟ آیا در این مشارکت فقط خداوند را در نظر می‌گیرد؟ پس افطاری دادن نوعی امتحان الهی هم هست برای آنکه عیار ما معلوم شود.

خدا نکند هدف ما از افطاری دادن در تناقض با هدف خداوند باشد. افطاری دادن عبادت است و اولین شرط پذیرفته شدن هر عبادتی هم داشتن قصد قربت. قربت به خداوند نه به بنده‌های خدا! روایت است که شخصی در زمان حضرت امیر(ع) شتری کشت و از آن شتر به همه طعام داد.


در این میان افراد دیگری هم پیدا شدند که قصد کشتن شتر و طعام دادن به دیگران کردند و هر کسی سعی کرد طعام بیشتری را به دیگران بدهد و تعداد بیشتری شتر بکشد. حضرت امیر(ع) به همه یاران خود فرمود از گوشت آن شترها نخورند، به این دلیل که برای رضای خداوند قربانی نشده بودند و مقاصد دیگری در کار بوده است. 

• افطاری‌های رایج امروزه که در آنها بیش از نیازمندی غذا مصرف می‌شود چه حکمی دارند؟

متاسفانه گاهی افطاری‌ها مثل این است که دست در جیب دیگران کنیم و از پولی که در جیب آنها هست برای کمک و انفاق به فقرا استفاده کنیم. این روش هیچ ثوابی ندارد. یعنی یک مسلمان وقت و هزینه خود و دیگران را اسراف کرده تا اقوام و آشنایان خود را به مجلسی دعوت کند که نام افطاری دارد اما مجلس گناه است.


کارخانه داری را می‌شناختم که در ماه مبارک رمضان همه اقوام و کارگران و آشنایان خود را در بهترین هتل شهر برای افطاری دعوت می‌کرد. از لحظه اول مشخص بود که این مراسم افطاری فقط به منظور بزرگتر شدن و عزیزتر شدن بین مردم انجام می‌شود، اما آیا هدف خداوند از دستور به افطاری هم همین است؟ حضرت محمد(ص) و خاندان پربرکت ایشان با دانه ای خرما افطار می‌کردند و بعد هرچه داشتند را به فقرا می‌دادند.

اما بعضی از ما دقیقا به صورت عکس عمل می‌کنیم. یعنی بهترین خوراک‌ها را برای افرادی تدارک می‌بینیم که برای ما عزت و آبرو بیاورند. با نگاه ساده‌ای به موضوع می‌توان تناقض‌های آشکاری در این باره دید. فلسفه روزه و افطاری دادن گذشت و بندگی و اقرار به ضعف است. چطور است که افراد می‌خواهند با این رفتارها برای خود آبرو و عزت دنیایی کسب کنند؟

افطاری دادن تمرین بندگی خداوند است نه بندگی برای نفس، چرا که جهاد اکبر جهاد با نفس است. پس بیاییم در این ماه افطار خود را پاکیزه کنیم. برای رضای خدا به دیگران افطاری بدهیم و در مهمانی‌های افطاری شرکت کنیم که می‌دانیم خداوند برکت آن سفره ها را فراهم کرده است. خدا نکند فردی برای افطاری دادن که به خودی خود عملی بسیار تاکید شده است، به شرک اصغر مبتلا شود.

شرک اصغر ریاکاری است. ریاکاران به اسم افطاری دادن مراسمی را برگزار می کنند که در کنار آن به مقام برسند. در آن دنیا جواب خداوند به این افراد آن است که بروید پیش همان ها که در پی کسب رضایتشان بودید و ببینید آیا پاداش اعمال خود را نزد آنها پیدا می‌کنید؟