حکمت روزه در روایات اسلامی؟
امام زین العابدین علیه السلام می فرماید:
خداوند پنج چیز را واجب کرده است و جز امر نیکو و زیبا واجب نکرده است :نماز، زکات ، حج ، روزه و ولایت ما اهل بیت.
حکمت روزه گرفتن:
در روایات حکمت های متعددی برای روزه گرفتن آمده است که عبارتند از : به دست آوردن روحیه تواضع و خضوع ، استواری اخلاص ، چشیدن رنج گرسنگی برای افراد ثروتمند تا به فقرا کمک کنند ، برابر شدن تهیدست با ثروتمند و پیدا شدن رقت قلب برای رحم به گرسنگان ، فروشکستن شهوات در انسان ، توجه به نیاز و سختی آخرت و یادآوری گرسنگی و تشنگی قیامت ، به دست آوردن اجر و پاداش الهی ، خودداری از برآوردن خواسته های نفس ، و دانستن ارزش و لذت نعمت های خدا مانند آب و غذا.
فاطمه سلام الله علیها می فرمایند : فرض …الصیام تثبیتا للاخلاص ؛ روزه برای استوار ساختن اخلاص واجب شده است.
اگر گفته شود: چرا مامور به روزه شدند؟گفته می شود ؛تا رنج گرسنگی و تشنگی را بشناسند و نشانی بر نیاز آخرت بیابند و تا روزه دار خاشع ، فروتن شکسته ، پاداش یافته ، امیدوار بر اجر الهی و عارف گردد و به گرسنگی و تشنگی که به او می رسد شکیبا باشد تا شایسته پاداش گردد ، علاوه بر خودداری از برآوردن خواسته های نفس و برای این که روزه در دنیا مایه ی پند آنان شود و سبب تمرین آنان بر انجام تکالیف دیگر گردد.
روزه برای خداست؛
رسول خدا (ص) فرمودند:«قال تعالی الصوم لی و انا اجزی به؛ خداوند فرمود: روزه برای من است و خودم پاداش آن را می دهم.»
از آنجا که روزه راه سرکوبی شیطان و تنگ ساختن گذرگاه های اوست ، شایسته است که ویژه خدا گردد ، زیرا سرکوبی دشمن خدا یاری نمودن خداست ؛ و یاری رسانی خداوند به بنده اش در پی یاری کردن بنده به خداست.
روزه به عنوان عبادت ، تنها از سوی ادیان آسمانی شناخته شده است. از این رو خداوند فرموده است :« روزه برای من است و خودم پاداش آن را می دهم »یعنی در آن ، کسی شریک من نگشته است و با آن جز من پرستش نشده است. پس در این هنگام خودم پاداش آن را بر عهده می گیرم و به کسی دیگر ، چه فرشتگان مقرب و چه غیر آنان وا نمی گذارم ، تا اندازه ای که به من اختصاص یابد.
ارزش روزه دار:
وقتی کسی مهمان دیگری است در همه حالات و ساعات حضوری در خانه ی میزبان است؛ و چه در حال استراحت و خواب باشد یا بیداری ، و چه فعالیتی داشته باشد یا نه ، در همه حال او عزیز است و میزبان توجه و عنایت به او دارد تا اسباب رفاه و رضایت مندی او فراهم باشد و در این زمان حتی امری که به ظاهر ناخوشایند است ، برای میزبان خوشایند و زیبا جلوه می کند ؛ چون از میهمان عزیز داشته اوست و او هرگز راضی به بی احترامی و نامهربانی نسبت به میهمانش نیست. البته هرچه میزبان آقاتر و بزرگوارتر باشد ، رعایت ادب و احترام پذیرایی و توجه تمام نسبت به میهمان بیشتر و کامل تر می شود.
رسول خدا (ص) :
«نوم الصائم عباده و صمته تسبیح و عمله مضاعف و دعاوه مستجاب و ذنبه مغفور ؛ خواب روزه دار عبادت ، سکوتش تسبیح ، عملش دو برابر، دعایش مستجاب و گناهانش آمرزیده است.»
امام صادق (ع) می فرماید:«کسی که در گرما روزه بگیرد و تشنه شود خداوند هزار فرشته را بر او بگمارد که چهره اش را لمس کنند و او را بشارت دهند ، تا آن گاه که افطار کند ؛ خداوند به او می فرماید: چه خوش است بوی تو نشاط تو !فرشتگان من گواه باشید که من او را آمرزیدم»
درجات روزه داری:
بدون شک هر عمل انسان داری درجه و مرتبه ای است که قابلیت بهتر یا بدتر شدن را دارد. درجه ی اعمال انسان به میزان معرفت به خدا ، اخلاص در نیت ، شناخت عمل کیفیت انجام آن می تواند افزونی یا کاستی یابد و در بسیاری موارد تکرار یک عمل از سوی انسان ، مساوی با انجام درجه بالای آن نیست ؛ چنان چه تکرار یک عمل از سوی افراد متعدد می تواند دارای کیفیت و درجات متفاوتی باشد.
حضرت علی (ع)می فرماید:
«صوم القلب خیر من صیام اللسان و صوم اللسان خیر من صیام البطن ؛ روزه ی دل بهتر از روزه ی زبان است و روزه ی زبان بهتر از روزه ی شکم است.»
حضرت امام باقر (ع) «ان الکذبه لیفطر الصیام و النظره بعد النظره و الظلم کله قلیله و کثیره –همانا یک دروغ و نگاه حرام ادامه دار و ظلم ، کم یا زیاد آن ، روزه را باطل می کند.»
مرحوم نراقی در شرح درجه سوم روزه می گوید: این روزه انبیا و صدیقین و مقربین است و ثمره این روزه ، دست یافتن به مشاهده جمال لقای الهی است، و رسیدن به چیزی که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به ذهن احدی خطور نکرده است.