روایتی بر سرگذشت و آثار ارزشمند بزرگترین ایران شناس آمریکایی
گروه فرهنگی « تیتریک »؛ ریچارد فرای متولد ۱۹۲۰ در ایالت آلاباما از والدینی سوئدی تبار به دنیا آمد.
همسر دوم ریچارد فرای٬ ایدن نبی٬ از آشوریان ایران و مورخ فرهنگی آسیای مرکزی و خاورمیانه است.
دکترای تاریخ خود را در سال 1946 در رشته تاریخ و زبان‌شناسی تاریخی ازدانشگاه هاروارد با ارائه رساله ای به نام «تاریخ بخارا» دریافت می کند و از سال ۱۹۴۸ تدریس در دانشگاه هاروارد را آغاز کرد.
او سال‌ها در ایران به مطالعه تاریخ این کشور پرداخت و در نیم قرن گذشته بارها به نقاط مختلف ایران، افغانستان و تاجیکستان سفر کرد. کتب و مقالات متعدد او درباره تاریخ ایران اغلب به عنوان منابع علمی ایران‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این ایران‌شناس ارشد، نخستین فردی بود که بر کرسی ایران‌شناسی دانشگاه هاروارد که قدیمی‌ترین کرسی مطالعه تاریخ و زبان‌های ایران باستان در آمریکا است٬ تکیه زد. این کرسی را بیش از نیم قرن پیش کریم آقاخان ایجاد کرد.
وی همچنین بنیان‌گذار مرکز ایران‌شناسی دانشگاه کلمبیا در نیویورک بود.
فرای که پیش و پس از انقلاب اسلامی بارها به ایران سفر کرده بود٬ از بنیان‌گذاران مرکز مطالعات ایرانی در تهران٬ مشاور کتابخانه پهلوی و از سازمان‌دهندگان مدرسه مطالعات ایرانی در شیراز بود. وی از سال 1948 تا 1990 عضو هیات علمی دانشگاه هاروارد بود و به عنوان استاد میهمان در کشورهای مختلف به تدریس پرداخت و از جمله از سال 1970 تا 76 استاد میهمان دانشگاه شیراز بود.
ریچارد نلسون فرای که از سوی سایر هم صنفانش «ریش سفید ایران‌شناسان» لقب گرفت ، از سوی دهخدا٬ ادیب ایرانی و بنیان‌گذار لغت‌‌نامه دهخدا٬ "ایران‌دوست" لقب گرفته بود٬ عنوانی که بر روی در ورودی دفتر کارش در هاروارد نیز قرار داشت.
وی همچنین در سخنرانی های تاریخی شهره عام و خاص بود.سخنرانی هایی که اکثرا ایران محور بود . در آخرین سخنرانی خود که در یک کنفرانس معماری در تهران برگزار شد ، وی شدیدا از معماری نوین انتقاد کرد. معماری که متاسفانه به گفته وی هیچ ردپایی از معماری اسلام ایرانی در آن نمیتوان پیدا کرد.
وی علاوه بر تسلط بر چندین زبان از جمله فارسی٬ عربی٬ ترکی٬ آلمانی٬ روسی و فرانسه٬ به زبان‌های اوستایی٬ پهلوی و سُغدی و سایر گویش‌های رایج در ایران نیز به طور گسترده آشنایی داشت.
محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری سابق ایران در سال ۲۰۱۰ به پاس تقدیر از توجه وی به تاریخ و فرهنگ ایران خانه‌ای تاریخی را در اصفهان برای اقامت به وی هدیه کرده بود.
به دنبال درگذشت آقای فرای٬ محمدجواد ظریف٬ وزیر خارجه ایران روز جمعه٬ هشتم فروردین‌ماه در صفحه توئیتر خود نوشت: «از درگذشت پروفسور ریچارد فرای٬ یک دوست واقعی و دانشمند ایران‌شناس٬ به شدت غمگین شدم. میراث غنی او همواره زنده خواهد ماند. خداوند روحش را قرین رحمت کند» .
ریچارد فرای سال ۲۰۰۸ در گفت‌و‌گو با شبکه خبری سی‌ان‌ان با تاکید بر این که تمام عمرش را وقف ایران کرده است٬ گفت آرزو دارد پس از مرگش در کنار زاینده رود در اصفهان دفن شود و مجوز این کار را نیز از محمود احمدی‌نژاد٬ رئیس جمهور وقت ایران٬ دریافت کرده است اما هنوز خبری از دفن این ایران دوست سوئدی در اصفهان به گوش نرسیده است
آثار ارزشمند ریچارد فرای:
«میراث پرشیا» 1963
«بخارا» 1965
«تاریخ نیشابور» 1965
«نوشته های خطی ایران باستان» 1968
«پرشیا» 1969
«آمریکا،ترکیه و ایران» 1971
«بقایای ساسانیان» 1973
«اسلوب شناسی جدید در ایران» 1974
«دوران طلایی ایران: اعراب در شرق»1988
«میراث آسیای بزرگ» 1996
«ایران بزرگ تر: ادیسه قرن بیستم» 2005
و ......
