حرکت به سمت اقتصاد بدون نفت امری اجتناب ناپذیر است

نفت یک سرمایه با ارزش است که باید به یک سرمایه با ارزش تر تبدیل شود و این خواسته حضرت امام ره و مورد تاکید مقام معظم رهبری است.
تا سال‌های انتهایی دهه‌ی هفتاد، مسئولین کشور تنها به خام‌فروشی نفت و تزریق درآمدهای آن به اقتصاد از طریق بودجه‌های سنواتی می‌پرداختند و تمهیداتی برای استفاده‌ی بهینه از درآمدهای نفتی جهت سرمایه‌گذاری (به جز بودجه‌ی عمرانی که بر تهیه‌ی زیرساخت‌ها تمرکز داشت) اتخاذ نکرده بودند؛ لکن در سال ۱۳۷۹ پس از کاهش قیمت نفت و به تبع آن درآمدهای نفتی، دولت وقت با عدم تحقق درآمدهای نفتی مواجه گردید. از این رو، برای جلوگیری از بروز چنین مشکلی، به فکر ذخیره‌سازی درآمدهای مازاد نفتی سال‌های رونق نفتی، جهت استفاده در سال‌های کمبود افتاد و حساب ذخیره‌ی ارزی را در قالب برنامه‌ی سوم توسعه افتتاح کرد و مازاد درآمدهای نفتی را بدان واریز نمود.
هدف از تأسیس آن ، مدیریت بهتر درآمدهای نفتی و ایجاد بستری مناسب برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصادی با استفاده از درآمدهای نفتی مازاد بود، لکن به دلیل متورم بودن بودجه‌ی سنواتی، دولت‌ها با برداشت از حساب ذخیره‌ی ارزی، دلارهای نفتی را به ریال تبدیل نمودند و عملاً تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد ملی همچون گذشته ادامه یافت.
درتدوین برنامه‌ی پنجم توسعه، این ضعف شناسایی شد و برای ترمیم آن، حساب ذخیره‌ی ارزی به صندوق توسعه‌ی ملی تبدیل شد که در اساسنامه‌ی آن، امکان دخل‌ و تصرف دولت را به حداقل رساند؛ اما به دلیل افزایش بی‌سابقه‌ی قیمت نفت در دوره‌ی پس از افتتاح صندوق توسعه‌ی ملی و حجم بالای بودجه‌ی سنواتی، عملاً صندوق مذکور، تأثیر چندانی بر تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد ملی نداشته است.
افزایش درآمدهای نفتی به دلیل عدم مدیریت صحیح، به افزایش قیمت‌ها و متورم شدن بودجه‌ی سنواتی می‌انجامد که از مهم‌ترین عوامل عدم رونق تولید ملی به شمار می‌رود. لذا مشکل اصلی اقتصاد ایران ساختار نامناسب به‌کارگیری درآمدهای نفتی است.
برای تحقق اقتصاد بدون نفت بزرگترین مشکل مسئله وابستگی بودجه به نفت است. عدم وابستگی بودجه به نفت گام اصلی تحقق اقتصاد بدون نفت است.
با اصلاح نظام مالیاتی می توانیم وابستگی اقتصاد به نفت را کاهش دهیم که دستیابی به این مهم نیاز به کار فرهنگی و همچنین آمار و اطلاعات صحیح و مکفی دارد.
اگر کشوری دارای سرمایه بیشتر باشد، این سرمایه می تواند زمینه رشد، بالندگی و تولید اقتصادی را مهیا کند. نفت باید موتور محرک اقتصاد کشور باشد نه پایه اقتصاد و باید به دنبال راهکارهایی برای از بین بردن وابستگی اقتصاد به نفت بود.
مالیات به عنوان شاه کلید اقتصاد بدون نفت است. مالیات یکی از انواع درآمدهای پایدار است که در بیشتر جوامع و دولت ها بسیار موثر واقع شده و به درآمد پاک معروف است.مالیات علاوه بر تامین درآمد دولت یکی از مهم ترین و اصلی ترین ابزارهای سیاستگذاری مالی برای کنترل و توزیع عادلانه درآمد در جامعه است. به شرط آنکه عادلانه دریافت گردد. مالیات، ارتباط مستقیم با رشد درآمدهای ملی (تولید ناخالص داخلی)، سرانه درآمد ملی، رونق اقتصادی، تورم، سطح اشتغال در کل کشور و میزان و نحوه تعیین دستمزد دارد و مهم تر از همه این که جامعه ایران باید به باور پرداخت مالیات و نقش آن در اقتصاد کشور برسد.
اگر اقتصاد بدون نفت را تجربه کنیم و رویکردمان به داخل و توانمندی های خودمان باشد در صنعت، گردشگری، کشاورزی، علوم و فنون می توانیم کشور را به استقلال برسانیم.

عمارایزدیار کارشناس ارشدمدیریت اجرایی