آموزش نحوه چیدن هفت سینی مطابق با سبک خانه شما
گروه اجتماعی"تیتر1"؛ یکی از آیین‌های احتمالاً شش هزار ساله ایران باستان که تا این زمان برجای مانده و همچنان مورد توجه عام و خاص قرار دارد؛ جشن نوروز است. از زمان باستانی ایران، نوشته‌های مورد اعتمادی که پیرامون این آیین اطلاعاتی داده باشد در دست نیست؛ در اوستا نیز هیچ‌گونه اشاره یا گفت‌و‌گویی در این مورد دیده نمی‌شود؛ شاهنامه فردوسی هم – دومین کتاب معتبر تاریخ و فرهنگ این مرز و بوم – از چند و چون نوروز اطلاع در خور توجهی نمی‌دهد.علاوه برآن، به دلیل وجود ادبیات شفاهی و نقل سینه به سینه این آداب و رسوم، لغزش‌ها و افسانه‌های فراوان با حقیقت آمیخته شده است؛ از این رو این جشن با ابهام‌های فراوان همراه است وبازشناسی آن دشوار است.
با
وجود این، به نظر می‌رسد؛ دو کتاب ابوریحان بیرونی، آثار الباقیه ترجمه
اکبر دانا سرشت و التفهیم به تصحیح استاد همایی و نوروز نامه عمر خیام، از
همه کهن‌تر است.نوروز و خوان نوروزی ریشه‌ای عمیق در تاریخ، جغرافیا،
اسطوره، مذهب و فرهنگ کهن سرزمین ایران دارد و با ادبیات فارسی نیز رشته‌ای
ناگسستنی ایجاد کرده است تا بدانجا که تمام شعرا و نویسندگان در این مورد،
شعر یا مقاله‌ای را اثر کرده‌اند:
از مشهورترین مراسم جشن نوروز
ایرانیان آراستن هفت سین(haft-sin) است و آن گرد آوردن هفت چیز است که نام
آنها با حرف «س» آغاز می‌شود. معمولاً بین اشیای ذیل: سیب، سیاهدانه،
سنجد، سماق، سیر، سرکه، سبزه و سمنو است که پیش از تحویل سال در سفره‌ای می
گذارند.
نویسندگان مختلف در خصوص محتویات سفره هفت سین، نظرهای
متفاوت دارند.از نگاه برخی: «در دوران ساسانیان (دوره پیش از اسلام) این
سفره با عنوان «هفت شین» شهرت داشته و محتوی شمع و شراب، شیرینی، شهد
(عسل)، شمشاد، شربت و شقایق یا شایه بوده است» (میرفتاح، 1389، صفحه
151)؛درآن زمان، قالب‌های زیبا و منقش کائولین، مهمترین کالای بازرگانی چین
بود که به ایران وارد می‌شد؛ این قالب‌ها به چینی معروف بودند و هفت
خوراکی که در خوان نوروزی می‌نهادند در این ظروف قرارمی‌گرفته به همین سبب
به خوانچه نوروزی«هفت چین» نیز می‌گفتند و بعدها با ورود اسلام به ایران و
رواج زبان عربی، به دلیل نبود «چ» در زبان عربی به سین تغییر نام داد و
علاوه بر این سرکه به جای شراب، به علت حرام بودن آن، جایگزین شده و «هفت
شین» یا « هفت چین ایرانی» به «هفت سین» مبدل شده است.گروهی نیز این‌گونه
استدلال می‌کنند: «ایرانیان باستان در سر سفره نوروزی از هفت گونه میوه خشک
شده یا تر سود می‌جستند و آن را «هفت چین= هفت چیدنی » می‌نامیدند که
عبارت بودند از سنجد، سماق، سمنو، سیب، سیر، سرکه و سبزی.» (رضایی،1378،
صفحه 473 و 474)
بعضی نیز آن را گرفته از «هفت صنف» دانسته‌اند و «گروهی نیز این دلیل تراشی را تا آنجا ادامه داده‌اند که معتقدند «سین» در الفبای ابجد (60) است. قدیمی‌ها بتدریج صفر آن را رها کرده و «سین» را «6» می‌خوانند و این عدد شش معنی‌اش این است که آدمی‌باید از شش جهت، دنیا را ببیند.» (برومند سعید، 1377، 327)
« محل تلفظ این دو حرف» «سین وشین»، بسیار به هم نزدیک است، به‌طوری که بعضی از محققان بر این باورند که در ابتدا، این دو حرف، یک حرف بوده است.» (علی بلوکباشی، 1380، 69)
ابوریحان بیرونی این سفره را از زمان جم می‌داند و می‌گوید: « جمشید بر اهریمن، که راه خیر و بارش باران و سبز شدن گیاهان را بسته بود؛ پیروز شد و دوباره برکت و باران شروع شد؛ به همین جهت مردم گفتند: «روز نو» یعنی روزی نوین و روزی تازه فرا رسید.
او می‌افزاید: هفت سین، عبارت از هفت صنف از غلات است که سر هفت استوانه در کنار خانه سبز می‌کردند و از روییدن این غلات خوبی و بدی زراعت و حاصل سالیانه را حدس می‌زدند.» (ابوریحان بیرونی، 1363، 330) سپس این رسم در ایران پایدار ماند که مردم در هفت ظرف، هفت نوع از غلات را سبز کنند.
عده‌ای دیگر به «هفت میم »معتقدند: میوه، ماهی، مرغ، ماست، مربا، مسقطی و میگو.
پس از مطالعه بیش از 20 کتاب در این خصوص،شایان بیان است:
1- « هفت شین»: در نوروزنامه خیام آمده است: «بر پایه آیینی در روز اول سال، موبد موبدان نزد پادشاه می‌آمد و دسته‌ای سبزه و جامی می نثار او می‌کرد.» از ین رو پیش خود حدس زده‌اند که بر سفره نوروز، شراب یکی از شین‌ها بوده است در صورتی که بر اساس همین نوشته، بزرگ موبدان علاوه بر سبزه و شراب، شمشیر، کمان، جوهر و حتی اسب را نیز پیشکش شاه می‌کرد. پس اگر این اشتباه به واسطه نوروزنامه خیام باشد، لابد باید بپذیریم ایرانیان، خوان نوروزی خود را در میان حیاط خانه پهن می‌کردند تا بتوانند کمان و شمشیر و اسب را نیز بر آن قرار دهند!! شراب کلمه‌ای عربی است و پس از اسلام، این واژه وارد زبان ما شد در حالی که ما «می» را برای چنین مفهومی مورد استفاده قرار می‌دادیم و این به‌طورکاملاً آشکار درتمامی کتاب‌های کهن ایران بخصوص شاهنامه ملاحظه می‌شود و شایه نیز برای میوه مصطلح نبوده است.
2- «هفت چین»: الف:ایرانیان باستانی تماس مستقیم چندانی با چین نداشتند و حتی در برخی منابع قدیمی، واژه کینیان برای چینیان به کار رفته که بیشتر اهالی سمرقند را شامل می‌شده است.
ب: چینی به ظروف شکستنی دیگری، گفته می‌شد که هنوز هم این واژه بدون دگرگونی به همان صورت گذشته باقی مانده و این ظروف کاربرد دارند واگر چینی به سینی بدل شده است؛چگونه است که این ظروف چینی کنونی تغییر نام نیافته‌اند؟!!
3-«هفت میم»: الف: ماهی و میگو در زمان گذشته نمی‌توانسته مورد دسترس همه مردم در تمام نقاط ایران قرار گیرد.ب: حمل و نقل به راحتی امروز نبوده.ج: وسیله نگهداری این مواد خوراکی، نمک سود کردن وراهکارهای ابتدایی بود که نتیجه بخش در مسافت‌های طولانی نیست. د: مردم چیزی را که احتمال داشت نتوانند در سفره نوروزی خود داشته باشند را انتخاب نمی‌کردند. ه: مسقطی بسیار رایج و فراوان نیست که در سفره سال نو قرار گیرد.از دیدگاه بنده تنها فرضیه «هفت سین» به نظریه تبدیل می‌شود:
از آغاز برگزاری این جشن،خوردنی‌های این سفره با حرف «س» شروع می‌شده است و همان سنجد،سماق، سمنو، سیر، سبزه،اسفند و سکه و مواردی از این دست بوده است. «سین» کوتاه شده واژه «سینی» است و می‌گویند در زمان قدیم مائده‌های تازه و خشک زمینی را در «هفت سینی» یا «هفت خوان مسین» می‌چیدند و در نوروز به حضور شاهان می‌بردند. همچنین، گفته‌اند که امشاسپندان، هفت فرشته مقدس دین مزدیسنا در 10 روز فروردگان، از 26 اسفند تا 5 فروردین، از جهان مینوی فرود می‌آمدند و مردم هفت خوان از مائده‌های زمینی برای آنها مهیا می‌کردند.
قاعده اصلی چیدن «سین»، توجه به رمزهای اندیشه باستان است که هر کدام یکی از مظاهر حیات است؛ اسفند: نماد سلامتی، سمنو: زایش، سیب: باروری وزن، سنجد: عشق، سبزه: شادابی و سرسبزی، سماق و سیر: شادابی و پویایی و سکه: نماد فراوانی وروزی است.
این همان خوانی است که برکت وفراوانی برای خانه وخانواده می‌آورد؛ پیشینیان ما به نوعی همه عالم را در خوانچه‌ای فرا روی خویش می‌آوردند و با خداوند در لحظه تحویل نیایش می‌کردند.
هفت سین سنتی یا مدرن ، هفت سینی مطابق با سبک خانه شما
چگونه یک هفت سین سنتی داشته باشیم؟
برای تهیه یک هفت‌سین سنتی، حتما باید از سین‌های واقعی استفاده کنید. یعنی سیب، سماق، سبزه و سایر سین‌ها باید از نوع واقعی و طبیعی باشند. اگربه خاطر بوی سرکه از قرار دادن آن در سفره هفت‌سین خودداری می‌کنید، با مخلوط کردن مقداری آب و چند قطره سرکه، می‌توانید مشکل انتشار بوی تند سرکه را حل کنید.
ابعاد و اندازه این هفت سین به سلیقه و امکانات شما بستگی دارد، اما بهتر است ظروفی که برای هفت‌سین سنتی در نظر گرفته‌اید، از جنسی باشد که در قدیم بیشتر مورد استفاده قرار می‌گرفته است. موادی مانند سفال لعاب‌دار، سنگ، مس و سایر فلزات نقره‌کوب یا طلاکوب، چوب حکاکی یا خراطی شده و � که ماهیتی سنتی دارند بسیار مناسب هستند. هرقدر فرم این ظروف کلاسیک‌تر باشد، تاکید بیشتری بر سنتی بودن هفت‌سین خواهند داشت. صنایع‌دستی مانند معرق، منبت، مینا و� نیز می‌توانند مورد استفاده قرارگیرند. (دقت کنید سرکه به علت دارا بودن ماهیت اسیدی ممکن است به برخی از ظروف مثل مس و مینا آسیب بزند، بنابراین از محلول سرکه بسیار رقیقی که پیشتر گفته شد استفاده کنید).
اگر نتوانستید هیچ یک از گزینه‌های بالا را تهیه کنید، ظروف شیشه‌ای ساده و شکیل نیز برای این کار مناسب است. اگر چه این ظروف به خودی خود و بدون هیچ‌گونه تغییری در رنگ و ظاهر، دارای بهترین حالت هستند، اما اگر بخواهید از رنگ‌ها بهره بیشتری ببرید، رنگ طلایی و ترکیب آن با رنگ‌هایی مثل قهوه‌ای، زرشکی، آبی لاجوردی یا فیروزه‌ای، رنگ‌های مناسبی برای ظروف و اجزای سفره هفت‌سین سنتی در اختیارشما قرار می‌دهد.
پس از اینکه ظروف مورد نظرتان را انتخاب کردید، آنها را بر روی یک میز ساده (ترجیحا سنتی) و در قسمتی از منزل که به راحتی دیده می‌شود قرار دهید. (بهتر است مکانی که میز هفت سین در آن قرار دارد، قابلیت نورپردازی نیز داشته باشد. در این صورت جلوه بصری هفت‌سین شما چند برابر خواهد شد.)
اگر میز هفت‌سین شما سنتی است، یک رومیزی ترمه یا مخمل با طرح‌های اسلیمی و با رنگ‌های گفته شده که متناسب با ظروف انتخابی‌تان نیز هست بر روی آن بیاندازید و سپس هفت سین را روی آن بچینید. می‌توانید از ترکیب پارچه‌های حریر و ساتن به صورت چین‌دار و مواج نیز برای رومیزی استفاده کنید. اما اگر میز شما بسیار ساده یا مدرن است، حتما می‌بایست از یک رومیزی بزرگ برای پوشاندن قسمت بیشتری از آن استفاده کنید. در کنار هفت‌سین، یک دیوان حافظ زیبا به صورت نیمه باز قرار دهید.
ماهی‌های این سفره را به رنگ قرمز تهیه کرده و آنها را در تنگ‌های سنتی شیشه‌ای با همان طرح آشنای لب‌کنگره‌ای قرار دهید. اگر تمایلی به استفاده از این تنگ‌ها ندارید، بزرگترین ظرف مجموعه هفت‌سین‌تان را به ماهی‌ها اختصاص دهید. یک گل کاسه‌ای یا توپی مانند رز، مینا یا میخک و چند گلبرگ را نیز روی آب بگذارید.
شمع‌ها را در یک‌جفت شمعدان سنتی مانند لاله قرار داده و آنها را به صورت قرینه در دو طرف هفت‌سین بگذارید. شمع‌ها را پیش از تحویل سال روشن کنید و اگر جوانب ایمنی را رعایت می‌کنید، بگذارید آنها برای مدت زیادی روشن بمانند.در هفت‌سین سنتی، هرگز از وسایلی که در آنها تکنیک آینه شکسته به کار برده شده استفاده نکنید. زیرا در فرهنگ سنتی همواره مساله شگون و بدشگونی مطرح است. به جای آن، یک آینه با اندازه‌ای متناسب با اجزای هفت‌سین‌تان که دارای قابی زیبا از جنس چوب یا فلز باشد در سفره قرار دهید.
تخم مرغ رنگی را فراموش نکنید. در گذشته، تخم‌مرغ‌های رنگی با قرار دادن پوست پیاز یا گل‌های رنگین در ظرفی که تخم‌مرغ‌ها در آن در حال پخت بودند، درست می‌شدند. شما هم می‌توانید با همین روش یا با استفاده از انواع رنگ‌ها مانند گواش یا رنگ اکریلیک و � تخم‌مرغ‌های رنگی با ظاهری سنتی تهیه کرده و اگر دوست داشتید به وسیله یک قلم‌مو و رنگ دلخواهتان یا یک مارکر ساده و با کمک یک شابلون انعطاف‌پذیر، حروف نستعلیق را بر روی تخم‌مرغ‌ها چاپ کنید. (اگر به اندازه کافی با تکنیک‌های چاپ آشنایی دارید، می‌توانید حروف یا کلمات نستعلیق بیشتری را بر روی اجزای دیگر سفره هفت‌سین‌تان چاپ کنید)
با قرار دادن سبزه، هفت‌سین شما تکمیل خواهد شد. سبزینه گندم با یک روبان قرمز به دور آن سنتی‌ترین شکل سبزه در سفره‌های هفت‌سین است.
روزنه
