محدوده وحدت شیعه و سنی تا چه حد است؟

گروه دین و اندیشه «تیتریک» ؛ یکی از سؤالات درباره وحدت بین شیعه و سنی این است که حدود و محدوده این وحدت در چه حد است؟‌

اسلام به عنوان نظام کامل اجتماعی و سیاسی تمام این ویژگی را داراست که می‌تواند «عدالت و عدالت اجتماعی» را در زیباترین و اصیل‌ترین شکل آن در هر جامعه از جوامع بشری محقق سازد. [1]

بنابراین اساس اصل اول، عدالت اجتماعی از خود بیرون رفتنی و همفکری و همیاری اجتماعی است بدین معنا که انسان‌ها به جای اندیشیدن به منافع شخصی و فردی به مصالح جمع و عموم که منافع واقعی آن‌ها را نیز تأمین می‌کند بیندیشند.

مهم‌ترین مصداق تاریخی، پیمان اخوت و برادری رسول الله(ص) در مدینة النبی است که پیامبر اسلام(ص) میان مهاجران و انصار برقرار کرد. [2]

امیر المؤمنین علی(ع) سه اصل را در ایجاب پیوند و انسجام اجتماعی مورد توجه قرار داده است:

1. حفظ کرامت و شرافت انسانی در روابط اجتماعی و جامعه.

2. برقراری عدالت قسط میان رعیت و شهروندان.

3. جلب مشارکت اجتماعی و تقسیم وظایف از طریق نهادینه کردن احساس مسئولیت افراد.

امام علی(ع) در خصوص کرامت انسان‌ها به مالک اشتر می‌فرماید: ای مالک رعیت دو دسته‌اند، دسته‌ای برادر دینی تو و دسته دیگر در آفرینش با تو همانند تو هستند. در همان نامه فرمود باید محبوب‌ترین کارها نزد تو اموری باشد که با حق و عدالت موافقت دارد.[3]

پس حقیقت مفهوم وحدت آن است که با حفظ عقاید قطعی و مسلم خود در مقابل دشمن مشترک موضع واحدی داشته و از او غافل نباشیم و این بدان معنا نیست که از بحث و گفت‌وگوی علمی محض و خالی از تعصبات پرهیز کنیم، زیرا همه امور در حقیقت برای حفظ اصول اسلام است.

پس قرآن و سنت پیامبر اکرم(ص) مکمل یکدیگرند «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ»[4]؛ براى شما، شخص رسول اللَّه مقتداى پسندیده‏‌اى است، بی‌شک پیامبر خدا(ص) نمونه و الگوی نیکویی برای شماست و کتاب الهی و سنت پیامبر محور وحدت اسلامی است.[5]

اسلام بر وحدت میان مسلمانان تأکید فراوانی دارد، قرآن کریم می‌فرماید: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ»[6]؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید آنگاه که دشمنان یکدیگر بودید پس میان دل های شما الفت و مهربانی انداخت تا به لطف او برادران هم شدید.

یا می فرماید: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِینَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ»[7]؛ و چون کسانی نباشید که پس از آن دلایل آشکار برای شان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پیدا کردند و برای آنان عذاب سنگین است.

جای دیگر می‌فرماید: «...وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِیحُکمْ...»[8]؛ و با هم نزاع نکنید که سست شوید و مهابت شما از بین برود.

«إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ»[9]؛ و این امت شما امتی یگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستید.

به فرموده امام خمینی(ره)، وحدت، تکلیفی الهی و شرعی است و نقشه قدرت‌های بزرگ و وابستگان آن‌ها در کشورهای اسلامی این است که این قشرهای مسلم را که خدای تبارک و تعالی بین آن‌ها اخوت ایجاد کرده است و مؤمنین را به نام اخوت یاد فرموده است، از هم جدا کند و به اسم ملّت ترک، کُرد، ملّت عرب، ملّت فارس از هم جدا کنند، بلکه با هم دشمن کنند و این درست برخلاف مسیر اسلام است و مسیر قرآن کریم، تمام مسلمانان با هم برادرند و برابرند و هیچ یک از آن‌ها از دیگری جدا نیستند و همه‌ آن‌ها زیر پرچم اسلام و پرچم توحید باید باشند، این‌ها که با اسم ملیّت و گروه‌گرای و ملی‌گرای بین مسلمانان تفرقه می‌اندازند، این‌ها لشکرهای شیطان و کمک کارهایی به قدرت‌های بزرگ و مخالف قرآن کریم هستند.[10]

استاد شهید مرتضی مطهری که از متفکران و اندیشمندان روشن‌بین و آینده‌نگر عصر حاضر است، در باره وحدت، بیانی دارد که فرموده است:

مقصود از وحدت اسلامی چیست؟ آیا مقصود این است، از میان مذاهب اسلامی یکی انتخاب شود و سایر مذاهب کنار گذاشته شود؟ یا مقصود این است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آن‌ها کنار گذاشته و مذهب جدیدی بدین نحو اختراع شود که عین هیچ یک از مذاهب موجود نباشد یا اینکه وحدت اسلامی به هیچ وجه ربطی به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمین، اتحاد پیروان مختلف در عین اختلافات مذهبی در برابر بیگانگان است؟[11]

مخالفان اتحاد مسلمین، برای اینکه از وحدت اسلامی مفهومی غیر منطقی و غیر عملی بسازند، آن را به نام وحدت مذهبی توجیه می‌‌کنند تا در قدم اول با شکست مواجه شود. بدیهی است که منظور علمای روشن فکر اسلام از وحدت اسلامی، حصر مذاهب به یک مذهب و یا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها، که نه معقول و منطقی است و نه مطلوب و عملی نیست، بلکه منظور این دانشمندان، متشکل شدن مسلمین است در یک صف در برابر دشمنان مشترک‌‌شان. [12]

رهبر معظم انقلاب اسلامی می‌فرماید: فرقه‌‌های اسلامی، همگی امت اسلامی محسوب و از تمام مزایای اسلامی برخوردارند و تفرقه بین طوایف مسلمین، علاوه بر آنکه خلاف تعلیمات قرآن کریم و سنت رسول گرامی اسلام(ص) است، موجب تضعیف مسلمین و سوژه به دست دشمنان اسلام دادن است، فلذا به هیچ وجه جایز نیست.[13] [14]

*جهت مطالعه بیشتر

1ـ تأملی بر مسأله وحدت اسلامی از دیرباز تا دیروز، محمدحسین امیر‌ اردوش، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی معاونت فرهنگی، 1384ش.

2ـ آشنایی با کشورهای اسلامی جمهوری اسلامی، محمدهادی فلاح‌‌زاده، انتشارات مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران، 1384ش.

3ـ اقلیت‌های مسلمان مشکلات و راهکارها، محمدعلی تسخیری، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1383ش.

*منابع

[1]. جمعی از دانشمندان، بیداری اسلامی چشم‌انداز آینده و هدایت آن، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی معاونت فرهنگی، 1384ش، ج2، ص510.

[2]. همان، ص511.

[3]. همان، ص512.

[4] . احزاب/21.

[5]. عسکری، سیدمرتضی، ولایت علی(ع) در قرآن کریم و سنت پیامبر اکرم(ص)، قم، انتشارات دانشکده اصول الدین، 1383ش، ص37.

[6]. آل عمران / 104.

[7]. آل عمران / 105.

[8]. انفعال / 46.

[9]. انبیاء / 92.

[10]. سبزیان، علی‌اکبر، منشور اتحاد ملی و انسجام اسلامی، انتشارات خادم الرضا(ع)، چاپ اول، 1386ش، ص58.

[11]. منشور اتحاد ملی و انسجام اسلامی، ص59.

[12]. همان، ص59.

[13]. تعدد مذاهب از دیدگاه فقها و اندیشمندان مسلمان، نشر مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی معاونت فرهنگی، 1386ش، ص137.

[14]. مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم