تعریف وزیر ارشاد از «آزادی» چیست؟

جنتی در این گفت‌وگو در پاسخ به سؤالات خبرنگار الجزیره انگلیسی در خصوص سیاست‌های فرهنگی دولت پاسخ‌هایی داده است که جای تأمل بسیاری دارد. پاسخ‌های ابهام‌برانگیزی که ممکن است شائبه عبور از برخی خط قرمزهای نظام اسلامی را در ذهن متبادر سازد. البته قطعا وزیر محترم ارشاد که خود سال‌ها درس حوزه خوانده است و با زیر و بم اصول اسلامی و نظام اسلامی آشناست، به خوبی می‌داند که تکیه براین اصول برای اداره حکومتی که داعیه اسلام‌گرایی دارد، مانند آب، حیاتی است. بررسی برخی از این مواضع که برای چندمین بار از اهالی دولت یازدهم به گوش می‌رسد، از آن این جهت اهمیت بیشتری می‌یابد که از یک تریبون بین‌المللی بیان شده است!

در این گفت‌وگو، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان در خصوص تفاوت‌های مدیریت وی و وزیر ارشاد قبلی در این وزارتخانه با بیان اینکه در شرایط جدید سیاست دولت آقای دکتر حسن روحانی، رئیس جمهور، ایجاد آزادی‌های بیشتر در حوزه مطبوعات، انتشار کتاب، ساخت فیلم‌ها و تولید فیلم‌های سینمایی است، گفت: ما تلاش می‌کنیم فضای بازتری را برای کار هنرمندان و اصحاب فرهنگی ایجاد کنیم.

سؤالی که در اینجا ذهن را مشغول می‌سازد این است که حدومرز این «آزادی» چیست و معنای دقیق دولت محترم از دادن «آزادی بیشتر» به مطبوعات، ناشران و فیلم‌سازها کدام است؟ تنها حریمی که از ابتدای روی کار آمدن دولت تاکنون در خصوص آزادی بیان شده حریم «قانون» بوده است که مفهومی بسیار کلی است. اینکه دائم بیان شود همه باید آزاد باشند! استفاده از یک مفهوم «نسبی» به صورت «مطلق» است.

به نظر می‌رسد استفاده مکرر وزیر ارشاد و رئیس جمهور محترم از مفهوم «آزادی»، ضرورت ارائه تعریف جامع و مانعی از این مفهوم را صد چندان می‌کند، چرا که دوست نداریم ماجرای استفاده‌های ابزاری از مفاهیم و واژگان در دولت‌های پیشین به خصوص دوره اصلاحات تکرار شود. به خصوص مفهوم والای «آزادی» که این امت، برای به دست آوردنش خون‌های بسیاری داده است!

مصاحبه‌گر الجزیره انگلیسی می‌پرسد، آیا قول می‌دهید که دوره تازه‌ای از آزادی رسانه‌ها آغاز می‌شود؟؛ قطعا همه می‌دانیم که مقصود او از آزادی رسانه‌ها چیست؛ بنابراین توقع داشتیم وزیر فرهنگ و اسلامی کشورمان نیز راه هرگونه توهم‌افزایی را بر روی وی و سردمدارانش ببندد. اما با پاسخی تأمل‌برانگیز مواجه شدیم؛ علی جنتی در پاسخ می‌گوید: تلاش ما در حوزه وزارت فرهنگ این است که هیچ روزنامه‌ای توقیف نشود و هنرمندان به راحتی فیلم‌های خود را بسازند و کارهای هنری خودشان را انجام بدهند. منتهی بخشی از این فعالیت‌ها خارج از حوزه اجرایی است. احیانا ممکن است در برخی موارد قوه قضاییه و برخی از دادگاه‌ها دخالت بکنند! که این خارج از اختیار ماست. ولی دولت تلاش می‌کند که آزادی را کاملا برای مطبوعات و انتشار کتاب و سایر فعالیت‌های فرهنگی باز بکند.

در این بیان وزیر نیز نه تنها باز هم بدون هیچ قید و بندی که متناسب با شأن اسلامی کشورمان باشد، از واژه «آزادی» برای همه استفاده شده است؛ بلکه وزیر محترم در کشوری بیگانه بر حریم قوه قضاییه کشور اسلامی می‌تازد؛ سؤال اینجاست که مگر «یالثارات»، «وطن امروز»، و «9 دی» با حکم همین دادگاه‌ها و قوه قضایی توقیف نشدند و اخطار نگرفتند! پس چگونه است که در گفت‌وگو با خبرنگار یک کشور بیگانه انجام وظیفه ارگان‌های اسلامی کشور را «دخالت» تعبیر می‌کنید و با ید طولایی که در سخنوری دارید، حاضر نیستید واژه بهتری برایش جایگزین کنید.

جناب وزیر در پاسخ به سؤال خبرنگار الجزیره انگلیسی که پرسید آیا فیلم‌ها آزادی بیشتری خواهند داشت؟‌ گفت که «تلاش می‌‌کنیم هنرمندان به راحتی فیلم‌های خود را بسازند و کارهای هنری خودشان را انجام بدهند».

خاطرم هست سال‌های گذشته علی‌رغم شعارهایی که برای حمایت از فیلم‌های ارزشی داده می‌شد اما وقتی سراغ فیلم‌سازان دفاع مقدسی می‌رفتیم از عدم همکاری‌ها گلایه می‌کردند؛ از اینکه امکانات یا بودجه مناسبی به آنها تعلق نمی‌گیرد یا برای هماهنگی‌ها به ده‌‌ها سد قانونی و آیین‌نامه‌ای برخورد می‌کردند که جلوی روند عادی کارها را می‌گرفت؛‌ اما گویا با این نگاه وزیر محترم ارشاد به احتمال زیاد دیگر هیچ کارگردان ارزشی نخواهد بود که برای تولید فیلمش به مشکل بربخورد. باید منتظر بود و دید....

وزیر ارشاد کشورمان در خصوص اینکه آیا کتابفروشی‌ها تحت ارشاد اسلامی قادر خواهند بود کتاب‌هایی را که می‌خواهند، به فروش برسانند؟ نیز بیان کرده است: البته در ایران از نظر قانون انتشار کتاب برخی محدودیت‌ها وجود دارد که ما هم به عنوان قوه مجریه موظف هستیم این قوانین را اجرا کنیم، اما تلاش ما برای این است که طبق قانون عمل کنیم، نه براساس سلیقه‌های شخصی خودمان.

در این پاسخ نیز بار دیگر پای مفهوم کلی «قانون» به میان آمده است؛ لذا باز بایداز آقای درخواست کرد که «قانون» را یک برای همیشه برای همه تبیین کنند تا راه را بر هر اظهارنظر غیر واقعی، توهم و نگرانی ببندد.

اما این جمله حکیمانه که جناب جنتی فرمودند نباید براساس سلیقه خودمان عمل کنیم؛ یاد خاطره‌ای افتادم؛ خاطره همین چند روز پیش که هفته‌نامه «یالثارات» توقیف و به روزنامه «وطن امروز» و هفته‌نامه «9دی» تذکر داده شد و پرونده‌های آنها به دادگاه ارسال شد تا حق به حق‌دار برسد؛ این اتفاقات زمانی روی داد که آقای وزیر از مجلس کارت زرد دریافت کرد! آن هم با این توجیه که "ادبیات «یالثارات» در شأن نظام نیست"! کار را سخت‌تر کرد؛ چرا که بعد از این در کنار انتظار جامعه از وزیر محترم ارشاد برای ابهام‌زدایی از «آزادی» و «قانون» باید «ادبیاتی در شأن نظام» را نیز تبیین کنند تا حجت برهمه تمام شود.

اما باید با حسرت و سوز دل اعتراف کنیم که این پاسخ و پاسخ‌ سؤالات دیگر می‌توانست از زبان وزیر یک دولت غیراسلامی نیز شنیده شود؛ چرا که هیچ وجه تمایزی در اظهارات وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان وجود ندارد که بتواند بر ایرانی و البته اسلامی بودن این مرز و بوم تأکید کند!