گفتگو با حسین علیزاده ، نوازنده ماندگار
گروه هنر «تیتریک» ؛ شبهای گذشته برج میلاد تهران شاهد کنسرت موفق گروه همآوایان بود. در این کنسرت که سرپرستی آن بر عهده حسین علیزاده نوازنده و آهنگساز توانمند مویسقی اصیل ایرانی است؛ محمد معتمدی خواننده آواز کلاسیک ایرانی با همراهی سه همخوان ساخته های حسین علیزاده را اجرا کرد. این کنسرت با استقبال مخاطبان موسیقی اصیل ایرانی مواجه شد. به طوری که در شبهای حضور همآوایان برج میلاد بدون هیچ صندلی خالی اجراها را تجربه کرد. بسیاری بر این عقیدهاند که اجرای موفق گروه همآوایان با حضور معتمدی از موفقیت مضاعفی برخوردار شد و اهالی موسیقی انتخاب معتمدی را انتخابی هوشمندانه دانستند. به همین سبب درباره انتخاب خواننده و ویژگیهای یک خواننده توانمند با حسین علیزاده به گفت و گو نشستهایم.
یکی از نقدهایی که به خوانندگان وارد است عدم انتقال احساس و عمق معنای شعر از طریق کلام است به نظر میرسد این نقد نه تنها به خواننده وارد است که آهنگسازان نیز در آن مقصرند. عدم درک کامل از فضای شعر و شناخت سطحی برخی از آهنگسازان و معضلی بنام پائین بودن سرانه مطالعه در میان این قشر یکی از احتمالاتی است که میتوان به عنوان علت عدم اثرگذاری آواز از آن یاد کرد.
*خواننده نباید در چارچوبهای آهنگساز متوقف شود
حسین علیزاده درباره پویایی خواننده معتقد است: خوانندگی را میتوان به بازیگری تشبیه کرد. هنگامی که کارگردان نقشی انتخاب میکند آن را به بازیگر میسپارد. این بازیگر است که باید از داشتههای خود برای یک بازی موفق بهره گیرد. وقتی بازیگر بر مبنای قابلیتهای هنری خود انتخاب میشود، خواهد توانست نه تنها خود به محو مؤثری عمل کند، بلکه قادر خواهد بود حتی جلوههای به کار خود بیافزاید که به ذهن کارگردان هم نرسیده است. در واقع این بازیگر است که نقش خود را پرورش میدهد و به آن روح میبخشد.
وی با اشاره به لزوم دوری از ماندن در چارچوب ها و لزوم خلاقیت هنرمند در حوزه های مختلف از جمله آواز ادامه میدهد: آواز نیز روندی شبیه به بازیگری دارد و خواننده نباید به خواسته آهنگساز محدود بماند. به باور من ماندن در قالبهای ذهنی و نگرش آهنگساز درست نیست. باید خواننده از ظرفیت ذهنی و قابلیتهای خویش نیز برای بهبود کیفی کارش بهره بگیرد. این موضوع محدود به موسیقی نیست و همه رشتههای هنری نیازمند استفاده از خلاقیت در بافت یک فعالیت جمعی هستند.
این آهنگساز ضمن بیان اثربخشی خواننده در بهبود کیفیت نهایی اثر موسیقی ادامه میدهد: نوازندگان و خوانندگان خلاق و جستجوگر قادرند با همفکری صاحب اثر کیفیت اثر هنری را تا چندین برابر بالا ببرند و معمولاً آثاری موفق خواهند بود که خوانندگان آنها تنها یک مجری نیستند و قدرت خلاقه خود را برای اجرای بهتر اثر به کار میگیرند.
*محمد معتمدی را به سبب اشتیاقش به تجربه های تازه تر دوست دارم
علیزاده به انتخاب محمد معتمدی برای خواندن قطعات در اجرای اخیرش اشاره می کندو توضیح میدهد: معتمدی به عنوان خوانندهای پویا به تجربه های تازه مشتاق است و به همین سبب برای من ارزشمند است. او از تجربه اتفاق تازه نمی ترسد و برای رسیدن به نتایج تازه در کار خود تلاش می کند. همه این عوامل سبب می شود تا معتمدی برای من بسیار ارزشمند باشد.
* پویایی اصل اول برای هنرمندی
علیزاده درباره برترین معیار یک خواننده توانمند میگوید:خواننده موفق به سکون رضایت نمیدهد و قادر است نقشی را که به او سپرده میشود به خوبی بپروارند.
این نوازنده تار ادامه میدهد: نمیتوان ایجاد چنین پویایی را تنها بر عهده معلمان آواز دانست بلکه به باور من یک هنرمند تنها نباید به صورت تخصصی بر رشته خود تمرکز کند و خویش را به آن محدود کند. صرفاً تخصص در یک رشته به عنوان تخصص کافی نیست.
این آهنگساز ضمن تأکید بر لزوم افزایش دانایی در حوزه های دیگر علوم برای بهبود کیفیت کاری گفت: به باور من یک هنرمند باید جهانبینی خاص خود را نیز در اثرش دخیل کند. در حوزه آهنگسازی باید گفت شناخت شعر، آواز، فلسفه، عرفان و بسیاری ویژگیهای دیگر یک آهنگساز را به فردی جامع الاطراف بدل میکند و به بیان دیگر هنرمند باید به مسائل مربوط به هنرش نیز تسلط داشته باشد.
حسین علیزاده ادامه میدهد: ممکن است تخصص یک هنرمند خوانندگی باشد اما خواننده یا نوازنده نباید تنها مجری دستورات دیگران باشد. در صورتی که خود نیز ابتکار و خلاقیت لازم را لحاظ کند، خواهد توانست فضای خاص فکری خود را در قالب اثری که به او سفارش داده شده به وجود آورد. در هر حال خواننده و آهنگساز هر دو در اثر نهایی دخیلاند.
علیزاده با اشاره به سینما و تحول در یک اثر تا رسیدن به مرحله نهایی عنوان می کند: من در جلسات تولید فیلم حضور داشتهام یک فیلمنامه از نخستین بار که مورد بررسی قرار میگیرد تا تبدیل به فرمت نهایی فیلم بارها متحول میشود و هر بار تکمیلتر میشود. گر چه نقش نخستین توسط آهنگساز نوشته میشود اما در انتها این خواننده است که این نقش را ایفا خواهد کرد.
*چرا در روزهای کنونی آثار ماندگاری تولید نمیشوند؟
یکی از مشکلات و مسائلی که امروز ذهن منتقدین را به خود مشغول کرده است، عدم تولید آثاری است که از ماندگاری برخوردار باشند. در واقع با وجود آن که امروز هنرمندان حوزه موسیقی از گذشته بر تعداد ترانه اما آثاری که بتوان آنها را ماندگار دانست و در ذهن مردم و در حافظه تاریخی آنان بمانند تولید نمیشود. این مسئله این است که خوانندگان در عدم تولید آثار ماندگار تا چه حد مؤثرند؟
حسین علیزاده درباره این موضوع میگوید: ما همواره در حوزه موسیقی دچار رکود بودهایم چرا که همیشه موانعی در حوزه موسیقی وجود داشته است. باید گفت خلاقیت زمانی رشد خواهد کرد که زمینه فعالیت مساعد باشد. همچنین زمینه رقابت سالم وجود داشته باشد.
این آهنگساز ضمن بیان شرایط اجتماعی و اثر آن بر روند خلق هنری در هر جامعه میگوید: من تنها خوانندگان را در این موضوع مقصر نمیدانم. شرایط مختلف اجتماعی است که خلق یک اثر ماندگار را سبب میشود و زمینههای ماندگاری آثار را فراهم میکند. اما در مجموع معتقد نیستم که در شرایط کنونی هیچ فضایی برای پیشرفت فراهم نیست و هیچ هنرمند موفقی وجود ندارد.
علیزاده ضمن اشاره به محدود بودن تعداد آثار ماندگار ادامه می دهد: اتفاقاً من معتقدم در بسیاری از حوزهها روند ما رو به شکوفایی است البته نباید انتظار داشت که همه آثاری که ساخته میشوند، ماندگار خواهند شد. در رشتههای دیگر هنری نیز با چنین پدیدهای مواجه نیستیم در سینما نیز بسیاری از فیلمها تنها برای کسب در آمد و فروش گیشه ساخته میشوند و در میان انبوه آثاری که در یک سال ساخته میشوند تنها یک یا دو اثر ماندگار تولید میشوند.
*آثار ماندگار، رهاورد شرایط مناسب اجتماعی
وی در پایان سخنان خو د ضمن اشاره به اثر شرایط فرهنگی در پدید آمدن آثار ماندگار میافزاید: اگر به جوامع مختلف جهانی بنگریم در خواهم یافت که زمانی که شرایط فرهنگی مساعد باشد آثار ماندگار خلق میشود و هنر به شکوفایی میرسد. هر چه انگیزههای هنرمندان بیشتر شود. آثار بهتری خلق خواهند کرد. به هر روی باید امکان خلق اثر هنری فراهم شود تا انتظار آثار ماندگار داشته باشیم باید امکان این موضوع فراهم شود اما در مجموع هنرمندان مستعد زیادی در نسل جوانان وجود دارد که باید برای شکوفایی استعداد آنها امکانات بیرونی را فراهم کرد.