نسخه ۹۰۰ ساله قرآن متعلق به دوران سلجوقی رونمایی شد

گروه فرهنگی تیتریک، در این آیین رونمایی که سه‌ شنبه ۲۴ آبان‌ماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد، علی رواقی ـ قرآن‌پژوه و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی ـ با ارائه‌ توضیحاتی درباره تفسیرها و ترجمه‌های قدیمی که از قرآن کریم وجود دارد، به حوزه‌های جغرافیایی که این تفسیرها نوشته شده‌اند، اشاره کرد و درباره این نسخه خطی قرآن کریم که رونمایی شد، گفت: بر اساس شواهد و بررسی‌ها قدمت این نسخه فراتر از قرن ششم هجری قمری نیست و نسخه با ارزشی به شمار می‌آید که به همت کتابخانه ملی خریده شده است. متن کتاب حدود ۵٨٠ صفحه است که حدود ٨٠ صفحه از آن را خوانده و بررسی کرده‌ام، این نسخه بر اساس خوانشی که داشتم در حوزه زبانی مرکز ایران یا رازی نوشته شده است. نمونه دیگر تفسیر طبری قرآن گونه ماوراءالنهری است. نسخه دیگری هم داریم که به حوزه‌های دیگر زبانی مرتبط است و در سال‌های قبل مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

غلامعلی حداد عادل ـ رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی ـ نیز به عنوان دیگر سخنران این آیین، با تبریک روز کتاب و کتاب‌خوانی به کتابداران و کتاب‌دوستان، اظهار کرد: طبیعی است در چنین روزی کتابخانه ملی باید علمدار ترویج کتابداری و کتاب‌خوانی باشد. این نسخه قدیمی ۹۰۰ ساله قرآن کریم با ترجمه فارسی است. نسخ خطی یک سند مُسلم بر قدمت و اصالت تمدن هر کشوری هستند. میراث فرهنگی هر کشور مانند حافظه آدمی است اگر حافظه آدم را بگیرید از او چه باقی می‌ماند. اگر میراث فرهنگی ملتی را هم بگیرید چیزی از فرهنگ آن‌ها باقی نخواهد ماند. میراث‌فرهنگی انواعی دارد که گویاترین آن میراث مکتوب است.

او همچنین بیان کرد: نسخه خطی قرآن کریم که از دوران سلجوقی به جای مانده، میراث مکتوبی است که فواید فرهنگی و تمدنی دارد. این نسخه بر پیشرفت سطح کاغذسازی دلالت می‌کند و از حیث کتاب‌سازی حکایت از نوع صحافی دارد و ظاهر این کتاب نشان‌دهنده رموز دیگر فرهنگی صنعتی است. همچنین از حیث معنوی و محتوایی این نسخه یک سند علمی بر قدمت و اصالت یک ملت است.

حداد عادل ادامه داد: هر نسخه خطی، هرچه قدیمی پیدا شود باید حفظ شود و به عنوان سند به آن استناد شود. نسخه خطی قرآن کریم از نسخ خطی کتاب‌های دیگر بیشتر است که نشان‌دهنده اعتقادات مردم ایران است. تکیه و تاکید من روی ترجمه‌های قرآن به زبان فارسی است. تردیدی نیست که یکی از علل رشد زبان فارسی اهتمام ترجمه قرآن به زبان فارسی است. ترجمه تفسیر طبری متعلق به ٣۵٠ هجری قمری است، یعنی این ترجمۀ کامل و مُفسر، قبل از شاهنامه و بیهقی به زبان فارسی درآمده است و این معنا دارد، یعنی زبان فارسی در قرن چهارم هجری قمری به ترجمه‌ای رسیده بوده که قرآن را با تمام عمق و معنایش به زبان فارسی در بیاورند.

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی گفت: درباره ترجمه قرآن به زبان فارسی بین فقها بحث زیاد بوده و مجوز آن را نمی‌دادند و اگر این اتفاق می‌افتاد شاید زودتر از قرن چهارم هجری قمری این اتفاق می‌افتاد. ترجمه و تفسیر طبری قرآن با تنوع واژگانی که در قرآن است، خیلی ارزشمند است. این ترجمه پایه باقی ترجمه‌ها شده است. وقتی قرآن به زبان فارسی درآمده است این اهتمام را برای زبان فارسی داشته که برای ما یک فرهنگ لغت ١١٠٠ ساله به ارمغان آورده است و میدان وسیعی برای تحقیقات است و سرمایه برای استادان زبان فارسی است.

حداد عادل در ادامه اظهار کرد: در سال ١٣۴٨ در تعمیراتی که در حرم امام رضا (ع) انجام می‌دادند دیواری را در مجاورت ضریح برداشتند و بعد فضای خالی از نسخ قرآن به زبان فارسی یافتند که حدود ۹۰۰ سال از انظار دور بود، این نشان می‌دهد چقدر حفظ قرآن برایشان مهم بوده است که آن را دور از آسیب نگه داشتند. به برکت احترام به قرآن، زبان فارسی در اختیار محققان قرار گرفته است. کسی قدر این سرمایه را می‌داند که بخواهد قرآن را ترجمه کند؛ چراکه نیازمند این تجربه ١١٠٠ ساله است. البته مترجمان اولیه وسواسی داشتند که به حق هم بود، آن‌ها ترجمه تحت‌اللفظی می‌کردند و احتیاط زیادی هم داشتند، این احتیاط در ساخت ترکیباتِ جمله‌ای مشکل‌ساز شد، اما در واژگان هرگز.

عصمت مومنی ـ معاون مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران ـ نیز بیان کرد: قرآن کریم یکی از معجزات نبوت است. این کتاب به قدرت و توانمندی انسان در به کارگیری اختیار اشاره می‌کند؛ انسان می‌تواند جهان‌هایی را خلق کند و اگر این جهان با قوانین آفرینش هماهنگ باشد، رستگار می‌شود و اگر ناهماهنگ با قوانین آفرینش باشد در چاله نیستی می‌غلتد.

در ادامه این آیین، با حضور حداد عادل، علیرضا مختارپور ـ رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران ـ از نسخه ۹۰۰ ساله قرآن کریم رونمایی شد. همچنین در بخشی از این آیین از فعالان برتر در حوزه کتاب تجلیل شد.

نسخه خطی قرآن کریم که در این آیین از آن رونمایی شد، متعلق به قرن ششم هجری قمری و دوران سلجوقیان است که از آیه ۴١ سوره «بقره» تا آیه ٨ سوره «قارعه» را شامل می‌شود. در آغاز هر سوره اطلاعات سوره، شامل «مکی» و «مدنی»، تعداد آیات و کلمات، روایت حضرت رسول اکرم (ص) از خواص سوره آمده است. این نسخه دارای ٢٩١ برگ و هر برگ ١٣ سطر است. همچنین آرایه‌های به کار رفته در این نسخه به سبک سلجوقی بوده است. جنس کاغذ آن سمرقندی نخودی است و جلد آن مقوایی نخودی با پارچه قرمز است. سرخط‌های آن به سبک کوفی و رنگین نوشته شده است و در رسم‌الخط و تزئینات به کار رفته در آن، نشانه‌هایی از سبک دوره سلجوقی به چشم می‌خورد.

انتهای پیام/ س