گستاخی آمریکایی‌ها درمقابل مواضع روحانی

گروه سیاسی« تیتریک »؛موسسه علوم و امنیت بین المللی که در زمینه های فنی مربوط به برنامه هسته ای ایران به سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) مشاوره می دهد، در گزارشی به قلم «دیوید آلبرایت» رئیس موسسه و «کریستینا ولراند» از تحلیل‌گران این اندیشکده نوشت: «حسن روحانی» ، رئیس جمهور ایران، در مصاحبه‌ای مهم با گفتگوی خبری شبانه شبکه «ان.بی.سی» در تاریخ ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۳ تصریح کرد: «ما هرگز به دنبال ساخت یا دست یابی به بمب اتم نبوده ایم. ما این کار را نخواهیم کرد و تنها به دنبال فن آوری صلح آمیز هسته‌ای هستیم». متأسفانه شواهد موجود دلایل چندانی برای باور ادعای وی به دست نمی‌دهند. اگر «روحانی» می‌خواهد جهان باور کند ایران به دنبال ساخت سلاح اتمی در آینده نیست دولت ایران باید نفی کامل هر گونه تلاش برای ساخت تسلیحات اتمی در گذشته توسط ایران را مورد بازبینی قرار دهد.

سایت خبری تحلیلی اشراف بدون تایید محتوا و ادعاهای مطرح شده در این گزارش، ترجمه آن را صرفا جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر می‌کند.

■ برآوردهای اطلاعاتی از روند برنامه اتمی ایران ■

جامعه اطلاعاتی آمریکا در گزارش تخمین اطلاعاتی ملی در سال ۲۰۰۷ اعلام کرد «ارزیابی ما با اطمینان بالا این است که واحدهای نظامی ایران تا پاییز سال ۲۰۰۳ تحت نظارت دولت جهت ساخت تسلیحات اتمی مشغول به کار بوده‌اند» . گزارش اضافه می‌کند «ما با اطمینان متوسط ارزیابی می‌کنیم که تهران تا اواسط سال ۲۰۰۷ برنامه تسلیحات اتمی خود را باز سر گیری نکرده ولی نمی‌دانیم آیا در حال حاضر قصد دارد تسلیحات هسته‌ای تولید کند یا خیر.»

■ فعالیت‌های اتمی ایران ادامه دار بوده است ■

متحدان اروپایی ما از جمله انگلیس، فرانسه و آلمان بر این نکته اشتراک نظر دارند که ایران تا سال ۲۰۰۳ برنامه تسلیحات اتمی قابل توجهی را بسط داده بوده. با این همه نظرات آن‌ها درباره نتیجه گیری گزارش تخمینی اطلاعات ملی آمریکا در زمینه فعالیت‌های ایران پس از سال ۲۰۰۳ متفاوت است. برآورد این کشورها این است که ایران پس از سال ۲۰۰۳ نیز برنامه اتمی خود را ادامه داده است، البته در مقیاسی کوچک تر و با روشی نه چندان ساختارمند.

■ شواهدی مبنی بر از سر گیری تحقیقات مرتبط با تسلیحات اتمی پس از سال ۲۰۰۳ ■

در مطلبی از «نیویورک تایمز» که به قلم «جیمز رایزن» در ۳۱ مارس ۲۰۱۲ چاپ شده بود نویسنده گزارش داده که بر طبق گزارش تخمین اطلاعات ملی ۲۰۱۰ آمریکا «وقتی ایران یک سری تحقیقات بنیادین در زمینه تسلیحات اتمی انجام داده بود تصور نمی‌شد برنامه واقعی تسلیحاتی خود که در سال ۲۰۰۳ متوقف شده بود را از سر گرفته باشد» . «رایزن» در مقاله‌ای که کمی پیش تر در ۱۷ مارس ۲۰۱۲ چاپ کرده بود نوشت « مقامات می‌گویند ایران مدعی است برنامه اتمی‌اش مقاصد صلح آمیزی دارد ولی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در سال‌های اخیر به شواهدی دست پیدا کرده‌اند که نشان می‌دهد برخی از فعالیت‌های تحقیقاتی ایران که می‌تواند به موضوع تسلیحات مرتبط باشد از سال ۲۰۰۳ ادامه داشته است. آن اطلاعات آن قدر چشم گیر نبوده که سازمان‌های جاسوسی نظر خود درباره آغاز نشدن برنامه اتمی تسلیحاتی ایران را تغییر دهند.» ولی «رایزن» گزارش می‌دهد که سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا ممکن است شواهدی به دست آورده باشند که نشان می‌دهد پژوهش‌های مرتبط با تسلیحات اتمی احتمالاً پس از سال ۲۰۰۳ ادامه داشته است.

■ یافته‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و نشست آتی جهت بررسی مسایل با ایران ■

این برآوردها با یافته‌های «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در یک راستا قرار دارد. «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» در گزارش پادمان در نوامبر ۲۰۱۱ شواهدی ارائه کرده که از تلاش‌های قبل و بعد از سال ۲۰۰۳ ایران در راستای تسلیحاتی شدن خبر می‌دهد. اطلاعات حاکی از آن است که قبل از پایان سال ۲۰۰۳ [فعالیت‌ها] تحت برنامه‌ای ساختارمند انجام می‌شده است. همچنین شواهدی موجود است که نشان می‌دهد برخی اقدامات مرتبط با تولید یک ابزار اتمی انفجاری پس از سال ۲۰۰۳ ادامه داشته است و ممکن است برخی از این موارد همچنان در جریان باشد.» سال‌ها تلاش «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» برای حل این نگرانی‌ها بی ثمر بوده است. قرار است آژانس و ایران در ۲۷ سپتامبر ملاقاتی داشته باشند تا بار دیگر درباره این مسائل گفتگو کنند.

■ تفاوت آشکار یافته‌ها و ادعاهای ایران ■

از همین رو ارزیابی‌های سازمان‌های اطلاعاتی و آژانس با انکار کلی هر گونه تلاش برای دست یابی به سلاح اتمی توسط «روحانی» تفاوت فاحشی دارد. علاوه بر این، این گزارشات یک نکته را مطرح می‌کنند و آن این که ایران ممکن است در سال‌های نزدیک تر هم تحقیقات مرتبط با تسلیحات اتمی را ادامه داده باشد.

■ ایران هنوز تصمیم به ساخت تسلیحات اتمی نگرفته است ■

این سازمان‌های اطلاعاتی همچنین این ارزیابی را مطرح می‌کنند که ایران هنوز تصمیم نگرفته تسلیحات اتمی تولید کند. در نتیجه ادعای «روحانی» مبنی بر این که ایران تسلیحات اتمی نخواهد ساخت ممکن است به واقعیت بپیوندد؛ و تمایل آشکار او برای پیگیری مذاکرات معنادار اولین بارقه‌های امید در چند سال اخیر است که نوید می‌دهد توافق نامه‌ای جهت حل بحران حاضر ممکن گردد. با این حال اگر ایران از خود تمایلی برای روشن ساختن تلاش‌های گذشته‌اش نشان ندهد یا وجود برنامه را منکر شود اعتبار صحبت‌هایش درباره نیات امروزی برنامه اتمی خود را زیر سؤال برده است.

■ فریب کاری کشورها در ارتباط با تلاش‌های اتمی ■

واقعیت روشن این است که دولت‌ها درباره تلاش‌های اتمیشان فریب کاری می‌کنند. برزیل، هند، کره شمالی، پاکستان، اسرائیل و آفریقای جنوبی همگی درباره تلاش جهت ساخت تسلیحات اتمی دروغ گفتند. با این همه کشورهایی که قصد نداشتند تلاش برای ساخت تسلیحات اتمی را ادامه دهند متوجه شدند با اقداماتی جهت شفاف سازی از برنامه‌های گذشته‌شان و اعتماد سازی درباره اقدامات آتی دوباره در آغوش جامعه بین‌المللی پذیرفته شده‌اند.

■ تجربه کشورهایی که قبلاً برنامه اتمی خود را کنار گذاشتند ■

اگر ایران واقعاً نمی‌خواهد در آینده به دنبال تسلیحات اتمی باشد باید به تجربه دولت‌هایی که تسلیحات اتمی را رها کردند توجه کند. برزیل و آفریقای جنوبی درباره فعالیت‌های اتمی گذشته خود شفاف سازی کردند و با این روند موفقیت آمیز جامعه بین‌المللی را متقاعد نمودند که به سلاح اتمی پشت کرده‌اند و در آینده هم به دنبال این موضوع نخواهند بود. برزیل با چشم پوشی از هر گونه ابزار انفجاری اتمی در این زمینه شفاف سازی کرد. آفریقای جنوبی به اشتباه تصمیم گرفت در مسیر انکار اساسی داشتن هر نوع سلاح اتمی و محدود بودن برنامه‌اش به اقدامات صلح آمیز قدم بردارد. این کشور در باقی مانده برنامه اتمی خود شفاف سازی را بسیار افزایش داد. اما روش آفریقای جنوبی جواب نداد؛ تعداد زیادی از کشورها می‌دانستند آفریقای جنوبی برنامه تسلیحات اتمی داشته و تصور می‌کردند شاید این فریب کاری به معنای پنهان کردن فعالیت‌های تسلیحاتی جاری این کشور باشد. «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» ، که فعالیت‌های اتمی آفریقای جنوبی را به دقت بررسی می‌کرد، هم همین بدبینی را داشت. فریب کاری آفریقای جنوبی فضا را مسموم کرده بود.

■ همکاری آفریقای جنوبی با بازرسان آژانس جهت اطمینان از این که تسلیحات این کشور سال‌ها پیش از بین برده شده‌اند ■

در نتیجه در مارس ۱۹۹۳ رئیس جمهور آفریقای جنوبی، «اف. دبلیو دی کلرک» به جهان اعلام کرد که کشورش در واقع سلاح اتمی در اختیار داشته اما چند سال پیش آن‌ها را منهدم کرده است. او از «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» دعوت کرد تا [با تحقیقاتشان] صحت حرف‌های او را تایید کنند. به دلیل همکاری چشم گیر آفریقای جنوبی با بازرسان، آژانس موفق شد در شش ماه این کار را به انجام برساند. ناگهان با این اتفاق ادعای آفریقای جنوبی مبنی بر این که دیگر قصد در پیش گرفتن این موضوع را ندارد بیش از پیش اعتبار پیدا کرد. اقدامات شفاف سازانه به سرعت جهان را متقاعد کرد آفریقای جنوبی صادق است.

■ اگر ایران حقایق را نگوید نباید انتظار داشته باشد تحریم‌ها کاهش پیدا کنند ■

شاید ایران می‌ترسد با این کشور به گونه‌ای دیگر رفتار شود. ممکن است دولت ایران این گونه استدلال کند که اگر حقیقت را بگوید از سوی جامعه بین‌المللی مجازات خواهد شد. اما پرونده‌های دیگر خلاف این واکنش را نشان می‌دهد. کلید حل موضوع گفتن حقیقت به عنوان بخشی از روند راهبردی محدود کردن برنامه اتمی کشور، شفاف سازی بسیار بیشتر و صداقت در مورد گذشته است. در این صورت «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» و دولت‌ها می‌توانند از این موضوع اطمینان حاصل کنند که ایران به دنبال تسلیحات اتمی نیست. اما اگر ایران هم چنان تلاش کند فعالیت‌های اتمی گذشته‌اش را پنهان سازد ممکن است متوجه شود که هر اندازه محدودیت و شفاف سازی در برنامه جاری‌اش برای بازگرداندن اطمینان جامعه بین‌المللی کافی نیست. سؤالات اساسی درباره انگیزه‌های ایران به احتمال قوی باقی خواهند ماند و از همین رو ایران به احتمال زیاد نمی‌تواند کاهش اساسی تحریم‌ها که به شدت به دنبال آن است را به دست بیاورد.