جزئیات تولید ۸ واکسن ایرانی کرونا/ ایران در بین ۱۱ کشور اول

گروه دانش تیتریک،ورود بیماری‌های غیر منتظره به زندگی بشر و تهدید جان هزاران انسان، محققان را وادار به تولید داروها و واکسن‌هایی کرده تا زندگی جریان داشته باشد. تب تیفوئید، مننژیت، سیاه سرفه، فلج اطفال، اوریون، سرخک، هپاتیت ب، ابولا و … از جمله بیماری‌هایی هستند که واکسن آنها ساخته شده و در دسترس هستند. تولید هر یک از این واکسن‌ها صد سال، هشتاد سال، پنجاه سال، سی سال و…زمان برده است.

اما پاندمی یک ساله کرونا کاری کرد که ساخت واکسن برای آن رکورد بزند به طوریکه با گذشت یک سال از به وجود آمدنش، چندی است که ساخت و تولید واکسن کرونا در کشورهای مختلف و همچنین کشور ما آغاز شده است.

مقایسه زمانی توسعه واکسن‌های مختلف

پلتفرم‌های تولید واکسن کرونا

با وجود سرعت در تولید واکسن کرونا اما هر یک باید بر اساس تکنیک‌هایی آزمایش شوند. این واکسن‌ها بر اساس ۴ نوع یا پایه «ویروس کامل»، «ناقل ویروس (تکثیرشونده و غیر تکثیرشونده)»، «DNA، RNA» و «پروتئین» ساخته می‌شوند.

همچنین یکی دیگر از ویژگی‌های این واکسن‌ها تزریق در دوزهای مختلف است. بر اساس آخرین وضعیت ۱۶ درصد واکسن‌های تولید شده و پیش‌رفته «یک دُز»، ۵۰ درصد از این واکسن‌ها «دو دُز» و مابقی در «چند دُز» هستند.

انواع پلتفرم‌های تولید واکسن کرونا

رتبه ۱۱ ایران در میان تولیدکنندگان واکسن کرونا

بر اساس آخرین آمار جهانی ۱۱ واکسن کرونا در فاز ۳ بالینی هستند. از جمله این واکسن‌ها اسپوتنیک روسیه، واکسن «فایزر» و «مادرنا» در آمریکا، آکسفورد در انگلیس و سینواک و چند واکسن دیگر در چین تائیدیه‌های تزریق را اخذ کرده‌اند.

در میان کشورهای تولید کننده واکسن، کشور ما هم فعال است و تولید واکسن را شروع کرده به طوریکه یکی از پروژه‌ها در مرحله یک از ۳ مرحله بالینی بوده و قرار است تا ۲ ماه آینده علاوه بر ۳ نفر به ۵۳ نفر دیگر نیز تزریق صورت گیرد.

هم اکنون ایران در میان ۱۶ تولیدکننده واکسن کرونا در دنیا از نظر (تعداد واکسن) در رتبه ۱۱ قرار دارد.

براساس اعلام مسئولان وزارت بهداشت، ۱۲ تیم روی تولید واکسن کرونا کار می‌کنند. ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) و مؤسسه برکت، انستیتو پاستور ایران، مؤسسه واکسن و سرم سازی رازی، تعدادی دانشگاه علوم پزشکی، وزارت دفاع، شرکت‌ها و مؤسسات دانش بنیان برخی از مجریان این پروژه در کشور ما هستند. اما در حال حاضر ۸ پروژه به صورت فعال‌تر و پیشروتر کار می‌کنند.

وضعیت پروژه‌های تولید واکسن کرونای ایرانی متفاوت است. برخی اطلاعات فاز بالینی خود را به سازمان غذا و دارو برای اخذ مجوز ارسال کردند و برخی دیگر در وضعیت فاز حیوانی هستند. ۶ پروژه تولید واکسن نیز با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و زیر نظر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی پیش می‌روند که در میان آنها واکسن‌های نزدیک به اخذ مجوز نیز دیده می‌شود.

دکتر مصطفی قانعی، رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا به خبرنگار مهر در خصوص پروژه‌های تحت حمایت و نظارت معاونت علمی و فناوری گفت: ۳ شرکت تا آخر دی ماه به اتمام فاز حیوانی می رسند و امید داریم که مجوز انسانی را بگیرند. از ۳ شرکتی که وارد فاز بالینی می‌شوند یک شرکت دانش بنیان که قرار است بر پایه mRNA واکسن بسازد، پیشرفت چشمگیری داشته و زودتر از بقیه مرحله اول فاز بالینی را آغاز خواهد کرد. این شرکت مدل واکسن «فایزر» را در پیش گرفته است و تا پایان این ماه مجوز فاز انسانی را دریافت می‌کند.

وی در ادامه در پاسخ به سوال خبرنگار مهر در خصوص پروژه‌های واکسن در دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله گفت: این پروژه نیز پیشرفت خوبی داشته و امید است که تا پایان ماه مجوز آغاز فاز بالینی را دریافت کند.

به گفته وی، اینها از سوی معاونت عملی حمایت شدند و با توجه به اینکه مسیرشان را خوب پیش می‌برند با صنعت هم در خصوص واکسن توافقاتی داشته اند.

قانعی گفت: ۴ گروه تحقیقاتی دیگر در زمینه واکسن احتمالاً در بهمن و اسفند مجوز انجام کارآزمایی بالینی را از سازمان غذا و دارو دریافت می‌کنند.

تست انسانی اولین واکسن کرونا ایرانی

ستاد اجرایی فرمان امام خمینی (ره) و مؤسسه دانش بنیان برکت از جمله بخش‌هایی هستند که به صورت جدی تولید واکسن را شروع کردند که تست انسانی یکی از پروژه‌های تولید واکسن این ستاد، از نهم دی ماه آغاز شد.

پلتفرم تولید این واکسن که در مرحله تست انسانی است بر اساس «ویروس کشته شده» است و ۵۶ داوطلب برای تزریق این واکسن در نظر گرفته شده اند. گروه اول این تست ۳ نفر بودند که بعد از یک هفته قرنطینه در یکی از هتل‌های تهران به منزل بازگشتند و همچنان تحت نظر و مراقبت پزشکی قرار دارند.

اتمام تست انسانی طی دو ماه

دکتر حامد حسینی، مدیر مرکز کارآزمایی بالینی دانشگاه علوم پزشکی تهران به خبرنگار مهر در خصوص تزریق واکسن کرونای ایرانی که در محل تست انسانی است اظهار کرد: ۲۰ دی مجدد گزارش نتیجه تزریق روی ۴ داوطلب دیگر استخراج می‌شود و تزریق سوم برای گروه سوم نیز آغاز خواهد شد.

مسئول تیم نظارت بر آزمایشات انسانی واکسن کرونا ستاد اجرایی فرمان حضرت امام خمینی (ره) با بیان اینکه این روند به همین صورت صعودی پیش می‌رود، بیان کرد: در کل تزریق تست انسانی واکسن کرونا به ۵۶ نفر طی دو ماه انجام می‌گیرد و مطمئناً هر چه جلوتر می‌رویم اعتماد به کار بیشتر می‌شود و تعداد بیشتری تزریق واکسن را در فاز بالینی خواهیم داشت.

در همین راستا، دکتر حسن جلیلی عضو هیأت مدیره شرکت دانش بنیان برکت به خبرنگار مهر درباره پلتفرم‌های تولید واکسن توسط این مؤسسه گفت: مؤسسه برکت در زمینه تولید واکسن کرونا مبتنی بر پلتفرم‌های «Inactivated»، «DNA» ،«Subunit»، «Recombinant»، «mRNA»، «سلول بنیادی» فعالیت می‌کند.

وی با بیان اینکه تنها یکی از این پلتفرم‌ها که بر اساس ویروس کشته شده به فاز اول انسانی راه یافته است، گفت: واکسن کرونا مبتنی بر «Recombinant» ظرف چند ماه آینده وارد فاز انسانی می‌شود.

واکسن مشترک پاستور و کوبا وارد فاز ۳ بالینی می‌شود

دکتر علیرضا بیگلری رئیس انستیتو پاستور ایران نیز در خصوص واکسن کرونایی که در این مؤسسه در حال پیگیری است، گفته است: در واکسن کرونا تولید مشترک با کوبا، فاز حیوانی را طی شده. فاز یک کارآزمایی بالینی آن هم با نظارت انستیتو پاستور ایران در آن کشور انجام شده؛ همچنین فاز ۲ آن هم در حال انجام است و پس از آنکه تحلیل نتایج فاز دو انجام شد، فاز ۳ که بی‌خطرترین فاز است، روی حدود ۵۰ هزار نفر در ماه‌های بهمن و اسفند انجام خواهد شد.

بیگلری خاطر نشان کرد: امیدواریم تولید انبوه را پس از فاز ۳ آغاز کنیم.

واکسن مشترک پاستور براساس پروتئین نوترکیب در حال تولید است.

تمرکز «واکسن سازی رازی» برای ساخت واکسن کرونا مبتنی بر «پروتئین نوترکیب»

سعید نمکی وزیر بهداشت نیز چندی پیش در خصوص واکسن کرونای در حال تولید مؤسسه واکسن سازی رازی گفت: پلتفرم این واکسن مبتنی بر «پروتئین نوترکیب» است و تست‌های حیوانی آن انجام شده. مؤسسه رازی به زودی مجوز تست انسانی این واکسن را دریافت خواهد کرد.

واکسن کرونای mRNA ایرانی سال آینده عرضه می‌شود

همچنین یک شرکت دانش بنیان ایرانی که در زمینه واکسن کرونا اقدام کرده در صدد است که واکسن بر پایه mRNA را به تولید انبوه برساند.

وحید خدامی مدیر این شرکت دانش بنیان با بیان اینکه واکسن‌های mRNA انعطاف پذیری بالایی در پاسخگویی به تغییرات ژنتیکی ویروس‌ها دارند به گونه‌ای که به وسیله آن می‌توان به سرعت برای انواع جهش یافته ویروس واکسن تولید کرد، گفت: ما در طرح خود وارد مراحل خوبی شده ایم و با حمایت‌های معاونت علمی امیدواریم در آینده بسیار نزدیک به فاز کارآزمایی بالینی ورود کنیم.

این محقق با تاکید بر اینکه ان شاالله در سال آینده این واکسن بر پایه mRNA به همراه تیمی متشکل از نخبگان ایرانی به تولید می‌رسد و عرضه خواهد شد، گفت: در هر صورت باید این روند مورد حمایت دولت و حکومت قرار گیرد.

ورود یک شرکت دانش بنیان به تولید واکسن مبتنی بر «ویروس کشته شده»

روح الله درستکار، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در خصوص آخرین وضعیت پروژه تولید واکسن در این شرکت به خبرنگار مهر گفت: اکنون در انتهای فاز حیوانی هستیم و پروژه به خوبی پیش می‌رود.

وی با بیان اینکه این واکسن مبتنی بر ویروس کشته شده است، گفت: انتظار داریم تا قبل از پایان سال نتیجه بگیریم.

جزئیات یک واکسن مبتنی بر ویروس غیرفعال

دکتر احمد کریمی، رئیس هیأت مدیره یک شرکت تولیدکننده دارو و نماینده وزارت دفاع برای تولید واکسن کرونا نیز گفته است: پلتفرمی که در این شرکت برای تولید واکسن کرونا آغاز کردیم بر پایه ویروس غیرفعال است.

وی با بیان اینکه در حال حاضر تمام فازهای پیش بالینی پس از فاز حیوانی این طرح انجام شده است، گفت: پرونده برای اخذ مجوزها در سازمان غذا و دارو در حال بررسی است.

واکسن مبتنی بر «آدنو ویروس» ناقل ویروسی غیر تکثیر شونده

دکتر کیوان آزادمنش مدیر یک شرکت دانش بنیان تولید کننده واکسن کرونا به خبرنگار مهر گفت: با حمایت معاونت علمی و فناوری در زمینه تولید واکسن مبتنی بر «آدنوویروس ناقل ویروسی غیر تکثیر شونده» فعالیت می‌کنیم که اکنون این پروژه در فاز حیوانی است.

وی در خصوص مشابه خارجی این واکسن گفت: واکسن مبتنی بر آدنو ویروس ناقل ویروسی غیر تکثیر شونده از نظر نوع ویروس بیشتر شبیه محصولات شرکت cansino چین و انستیتو گامالیای روسیه (یکی از دو جز واکسن اسپوتنیک) است؛ اما از لحاظ تکنولوژی تولید واکسنی که در دست داریم علاوه بر واکسن چینی و روسیه ای شبیه آسترازنکا و جانسون هم است.

استاد انستیتو پاستور خاطر نشان کرد: همچنین ما در این شرکت با شرکت دیگری در زمینه تولید واکسن مبتنی بر «سرخک ناقل ویروسی تکثیر شونده» به صورت مشترک فعالیت می‌کنیم که پروژه زیر نظر مؤسسه دانش بنیان برکت در حال پیشرفت است.

واکسن «نوترکیب» دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)

از دیگر واکسن‌هایی که در کشور با حمایت ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی پیش می‌رود واکسن دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله است؛ دکتر حسن ابوالقاسمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در این باره به خبرنگار مهر گفت: آخرین وضعیت تولید واکسن «نوترکیب کرونا» فاز حیوانی است و پروژه در حال پیشرفت است.

جدول پروژه‌های فعال واکسن کرونای ایرانی

وعده وزیر بهداشت برای آمدن واکسن ایرانی کرونا تا بهار ۱۴۰۰

همه اینها در حالی است که سعید نمکی، وزیر بهداشت بارها در مراسم مختلف تأکید کرده است که واکسن کرونا را تولید می‌کنیم و تا بهار سال آینده آن را خواهیم داشت.

وی همچنین عنوان کرده است: خوشبختانه کارها در زمینه ساخت واکسن تولید داخل به خوبی پیش می‌رود به طوری که توانسته ایم از موفق‌ترین شیوه‌های تزریقی و آزمایش‌های بالینی برای دست یافتن به نتایج مثبت تولید واکسن استفاده کنیم.