اینستاگرام؛ شبکه اجتماعی یا بستر جرم؟

برای درک بهتر میزان کاربران شبکه اجتماعی اینستاگرام باید گفت که این تعداد کاربر فعال حدود ۱۲ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهد. همه گیری اینستاگرام تا جایی ادامه داشته که حدود ۲۵ میلیون فعالیت اقتصادی در جهان امروزه در بستر اینستاگرام صورت می‌گیرد و تاکنون بیش از ۵۰ میلیارد عکس در این شبکه اجتماعی منتشر شده است. هرچند که هنوز اینستاگرام ششمین شبکه اجتماعی محبوب در بین مردم جهان است، اما در ایران وضعیت تا حدودی متفاوت است و حدود ۴۷ ٪ از مشارکت افراد در شبکه‌های اجتماعی در ایران، به اینستاگرام اختصاص دارد. در مورد تعداد کاربران اینستاگرام در ایران نمی‌توان آمار دقیقی ارائه نمود، اما بر اساس برخی گمانه زنی‌ها تا سال ۱۳۹۸ ایران با حدود ۲۴ میلیون کاربر فعال در اینستاگرام رتبه هفتم را در میان کشور‌ها داشته است که این عدد در واقع شامل حدود یک سوم جمعیت ایران می‌شود.

با توجه به این آمار‌ها می‌توان به جایگاه شبکه اجتماعی اینستاگرام در کشور پی برد؛ اما آنچه در این نوشتار مدنظر می‌باشد، استفاده از این شبکه اجتماعی به عنوان بستر جرم و بیان نقایص آن از منظر حقوقی است و البته با توجه به جایگاه این شبکه اجتماعی و تعاملات ناشی از آن است.

به طور کلی سه جرمی که نه تنها در ایران؛ بلکه در اغلب کشور‌های جهان در بستر این شبکه اجتماعی رخ می‌دهد شامل فروش سلاح، اشاعه فحشاء و فروش مواد مخدر است که این موارد در موافقتنامه ابتدایی اینستاگرام با کاربران نیز مورد تاکید و ممنوعیت قرار گرفته است.

اشاعه فحشاء در شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام در کشور ایران جرم محسوب می‌شود و این امر از ماده ۶۳۹ قانون مجازات اسلامی استنباط می‌گردد که در زمینه ترویج فحشاء بیان می‌دارد: «افراد ذیل به حبس از یک تا ده سال محکوم می‌شوند...: ب - کسی که مردم را به فساد و فحشاء تشویق نموده یا موجبات آن را فراهم نماید.» در این زمینه می‌توان به نظر معاون اجتماعی پلیس فتا‌اشاره داشت که «در جرایم اخلاقی تفاوتی بین فضای مجازی و فضای جامعه وجود نخواهد داشت». آخرین نمونه آن، اقدامات منافی عفت ارتکاب یافته از سوی یک خواننده زیر زمینی ساکن ترکیه است که حتی با اقدامات تنبیهی اینستاگرام مواجه و منجر به مسدود شدن صفحه کاربری وی گردید.

در مورد خرید و فروش سلاح در فضای مجازی نیز گزارش‌های متعددی در خبرگزاری‌های کشور منتشر شده است که شاید بخشی از فعالیت‌های مجرمان در این فضا به علت عدم شناسایی آن‌ها باشد، اما در این زمینه نیز باید بیان داشت که بر اساس ماده ۴ قانون مجازات اسلحه و مهمات و دارندگان سلاح و مهمات غیرمجاز مصوب ۱۳۹۰ که بیان می‌دارد: «وارد کردن هر نوع سلاح، مهمات، اقلام و مواد تحت کنترل به کشور، خارج کردن آن‌ها از کشور، ساخت، مونتاژ، نگهداری، حمل، توزیع، تعمیر و هرگونه معامله آن‌ها بدون مجوز ذی صلاح جرم است و مرتکب به مجازات‌های مندرج در این قانون محکوم می‌شود.» و همچنین ماده ۶ این قانون که اینچنین بیان می‌دارد: «هر کس که به طور غیرمجاز سلاح گرم یا سرد جنگی یا سلاح شکاری یا قطعات موثر یا مهمات آن‌ها را خریداری، نگهداری یا حمل نماید یا با آن‌ها معامله دیگری انجام دهد به حبس از ۹۱ روز تا ۱۰ سال براساس نوع سلاح محکوم می‌شود.» هر گونه اقدام برای خرید و فروش سلاح در فضای مجازی مشمول این قانون بوده و قابل مجازات خواهد بود.

ممنوعیت خرید و فروش سلاح و مواد مخدر و الکل در شبکه اجتماعی اینستاگرام در موافقت نامه ابتدایی این شرکت با کاربران نیز مورد تاکید قرار گرفته است که بر اساس آن «ارائه خدمات جنسی، خرید یا فروش سلاح گرم، الکل و محصولات دخانیات بین افراد خصوصی و خرید یا فروش دارو‌های غیرقانونی یا نسخه‌ای (حتی اگر در منطقه شما قانونی باشد) نیز مجاز نیست.»

خرید و فروش مواد مخدر نیز از دیگر جرائم فراگیر در فضای مجازی اینستاگرام محسوب می‌شود که با شیوع ویروس منحوس کرونا اقدام به خرید و فروش این مواد در بستر فضای مجازی افزایش یافته است و برخی از مجرمین با سوءاستفاده از فضای مجازی اقدام به اجرای اقدامات مجرمانه خود در این فضا می‌نمایند. خرید و فروش مواد مخدر در بستر فضای مجازی تفاوتی با فروش آن در فضای واقعی نخواهد داشت و مشمول مجازات‌های مقرر در قوانین مواد مخدر می‌گردد. در خصوص این جرم قانونگذار پا را فراتر نهاده و در بند «ب» ماده ۱۵ جرایم رایانه ای‌اشعار داشته است که: «چنانچه کسی افراد را به ارتکاب جرائم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روان‌گردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت‌آمیز تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کرده یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب یا استعمال آن‌ها را تسهیل کند یا آموزش دهد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج میلیون ریال تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می‌شود.»

با این حال ادامه رواج این جرایم در فضای پر مخاطب اینستاگرام که اثرات مخرب فرهنگی و اجتماعی را در پی دارد گویای عدم اراده کافی و بی‌توجهی به پالایش درست این شبکه اجتماعی از سوی گردانندگان آن است. این موضوع لزوم توجه بیشتر خانواده‌ها را‌ می‌طلبد.

از سوی دیگر با توجه به وجود قوانین لازم برای برخورد با جرائم و ترویج فساد و فحشا در اینستاگرام مسئولان امر در کشورمان نیز باید بیش از گذشته با جدیت وارد این موضوع شوند و فرصت جولان را از فرصت طلبان سلب کنند.

منبع: روزنامه کیهان

انتهای پیام/