مزای و معایب آموزش مجازی در دانشگاه ها چیست؟/ آیا زیرساخت های آموزش آنلاین در کشور فراهم است؟

آموزش عالی در اجلاس جهانی یونسکو، پاریس سال ۱۹۹۸ منعکس شده است، در این اعلامیه آمده است‌: «مؤسسات آموزش عالی باید نخستین نهادهایی باشند که از مزیت‌ها و امکانات بالقوه فناوری اطلاعات و ارتباطات بهره‌مند می‌شوند، در این راستا باید به ایجاد محیط‌های نوین آموزشی برای هماهنگی با عصر اطلاعات و تبیین نظامهای مجازی بپردازند». این درحالی است که غالباً تصمیم های استراتژیک و روش شناسی جدیدی برای تغییر که ضامن موفقیت باشد به‌ خوبی شکل نگرفته است و به نظر می‌رسد که «مجازی شدن» موضوعی مدرن و خیالی تلقی شده است و بنابراین بسیاری از دانشگاه ها فاقد برنامه‌ریزی استراتژیک واضحی در ایجاد زیرساخت‌های ضروری اند.

روشن است که در چنین شرایط متحولی، فرایند آماده‌سازی فراگیران (کودکان، نوجوانان و جوانان) دشوارتر و پیچیده‌تر می‌شود، چراکه ماهیت یادگیرنده، تجارب آموزشی، یادگیری، تدریس و ارزیابی بازده و تمام عوامل و مؤلفه‌های آموزش الکترونیکی تغییر کرده است.

زهرا منوچهر آبادی، مدرس دانشگاه و مدیر اطلاع رسانی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه در گفت‌وگو تفصیلی درباره آموزش‌های الکترونیکی گفت: تمامی مقاطع تحصیلی با شیوع ویروس کرونا تعطیل شدند و به صورت مجازی در حال برگزاری هستند تا وقفه‌ای بین دروس دانشجویان اتفاق نیفتد.  به همین علت بحث آموزش الکترونیکی LMS که ترجمه واژه (E-learning) است که با انواع نام‌های آموزش الکترونیکی (E-education) و یا دانشگاه مجازی (Virtual University) و یا بانام آموزش مجازی (Virtual Learning) نیز شناخته می‌شود.

روند امکانات آموزش سنتی در سال های اخیر اظهار چگونه بوده است؟

منوچهر آبادی: امکانات آموزش سنتی که تمامی آن ها دستاورد‌هایی از توسعه ی فنّاوری، دانش و مهارت های فردی اند. در اواخر دهه ی ۹۰ جهان جذب تحولی عظیم در نظام آموزشی به نام یادگیری الکترونیکی شد. این تحول به دلیل برخورداری از امکانات وسیع فنّاوری روز و فارغ بودن از محدودیت های زمان و مکان راه‌حل خوبی برای بسیاری از مشکلات آموزش سنتی است.

نابالغ بودن آموزش الکترونیکی در ایران

با وجوداین واقعیتی که امروز به آن می‌توان اشاره کرد حاکی از نابالغ بودن آموزش مجازی است. درحالی که آموزش های اینترنتی در جهان فنّاوری اطلاعات به سرعت روبه رشد است، پایین آمدن نقش برخورد‌های رودررو، نبود حس گروهی لازم و تعهدات فردی و ضعف در جمع‌بندی مطالب آموزشی باعث کاهش اثربخشی این آموزش ها می‌گردد.

کلاس های آنلاین چه مزایا  و معایبی برای دانشجویان و اساتید ایجاد کرده است؟

منوچهر آبادی: ارائه ی آسان مواد آموزشی به شکل برخط، کاربرد آسان ازسوی دانشجویان و استادان، دسترسی گسترده ی دانشجویان به مواد و منابع یادگیری کمپ، ارائه ی پشتیبانی منعطف برای معلمانی که نیاز نیست در زمان و مکان ثابتی دانشجویان را حمایت یا با آن ها ارتباط برقرار کنند و توان بالقوه برای شیوه‌های جدید در یادگیری و تدریس مثل یادگیری فعال از مزایای آموزش آنلاین است.

کاهش هدر دادن وقت از مزایای کلاس های مجازی است

از دیگر مزایای کلاس‌های آنلاین و مجازی می‌توان به کاهش در هزینه و مقدار اتلاف وقت آموزشی، تغییر مسیر آموزش از یاد دادن به یاد گرفتن، ایجاد تعادل بین متقاضیان دانشگاه و ظرفیت دانشگاه¬ها، از بین رفتن حصار‌ها و در نتیجه نظارت بیشتر معلم بر پیشرفت¬ها، تأکید بر کیفیت آموزش و برنامه‌ریزی اصولی، بالا بردن سطح علمی جامعه، افزایش فرصت پرداختن به تحقیق برای استادان، بالا بردن سطح علمی جامعه و وارد نشدن صدمه به کیفیت محیط زیست اشاره کرد.

 از معایب کلاس  های مجازی می توان دوری از ارتباطات جمعی در آموزش یکی از معایب مطرح شده برای آموزش الکترونیکی اشاره کرد که این موضوع با گسترش کاربرد ویدئو کنفرانس‌ها و آموزش‌های جمعی و روش‌های آموزشی گروهی مبتنی بر وب تا حد زیادی برطرف شده است. یکی از معایبی که برای آموزش‌های از راه دور از جمله آموزش الکترونیکی بر شمرده می‌شود، عدم ارتباط چهره به چهره است که البته با پیشرفت تکنولوژی، این عیب تا حدی زیادی برطرف شده و عدم ارتبط چهره به چهره یکی از ویژگی‌های آموزش الکترونیکی امروزی است.

وابستگی بیش از حد به تکنولوژی از معایب سیستم های آموزشی است

 وابستگی بیش از حد به تکنولوژی یکی دیگر از معایب سیستم آموزشی آنلاین است،  باید توجه داشت که هر روش آموزشی متکی بر عناصر خاص خود است وبا توجه به نوع و سطح تکنولوژی‌های امروزی این وابستگی در ذات آموزش مجازی وجود دارد و روز به روز نیز تشدید می‌شود این وابستگی همانند وابستگی آموزش‌های سنتی به انسان است.

منوچهر آبادی: در حالی که به نظر می‌آید آموزش اینترنتی مانند بقیه ابزار‌های یادگیری برای هر کسی در دسترس باشد، در واقع، این چنین نیست. به عنوان مثال، همه افراد به اینترنت دائمی و رایانه دسترسی ندارندبرخی ممکن است تمام تکنولوژی‌های لازم را داشته باشند، اما رغبتی به استفاده از آن نشان ندهند. برای مثال، دانشجویان مسن‌تر ممکن است به سختی بتوانند تمام تکنولوژی‌های جدید را مدیریت و استفاده کنند. با این وجود، ارائه آموزش‌های مناسب می‌تواند این مشکل را حل کند.

برای برخی سازماندهی خود و انگیزه داشتن در این روش سخت است. توانایی تنظیم سرعت یادگیری و یادگیری خودسازمانده برای برخی مانند فاجعه است، در حالی که برخی از افراد در خودسازماندهی خوب هستند، برخی از آن‌ها نمی‌توانند بدون داشتن یک مهلت مشخص از طرف معلم تکالیف خود را انجام دهند. برخی نیز می‌توانند این کار را انجام دهند، اما در عین حال داشتن مهلت مشخص باعث می‌شود کار را بهتر انجام دهند، زیرا انگیزه آن‌ها را بیشتر می‌کند. البته آزمون آنلاین نیز راه حل خوبی برای این افراد است. ازمون انلاین می‌تواند با فیلتر‌های دقیق زمان پاسخ دهی همراه باشد و این مشکل را برطرف کند. به هر حال ارزیابی دوره آموزش انلاین و ازمون انلاین نیز یکی از مراحل کار با این نوع سیستم‌های آموزش از راه دور است.

 برای برخی از دانشجویان دانشگاه علاوه بر یادگیری مکانی مهم است که برای برقراری روابط اجتماعی، یافتن دوستان جدید که از این قبیل روابط چیز‌های بیشتری نسبت به آنچه از استادان می‌آموزند، یاد می‌گیرند. با آموزش الکترونیکی، این جنبه به سختی قابل دستیابی است بازخورد یکی از بزرگترین عامل‌های پیشرفت دانشجویان است. دانشجویان تنها زمانی که نقص و ضعف خود را می‌دانند، می‌توانند خود را بهبود دهند.

 در حالی که در اموزش مجازی اساتید برای ارایه بازخورد وقت کافی نداشته باشند، تا همه جزئیات را توضیح دهند. این امر می‌تواند در برخی از دانشجویانی که عقب مانده اند، منجر به شکاف در فرآیند یادگیری شود، و نمی‌توانند دوره آموزش را با موفقیت کافی تکمیل کنند.

چگونه می توان وضعیت کلاس های مجازی در کشور را بهبود بخشید؟

منوچهر آبادی: تغییر تأکید از یاددهی به یادگیری، ایجاد محیط‌های یادگیری و راه، نمای یادگیری، توجه به ارتباطات بین فرهنگی و بین‌المللی، نقش واسطه‌گی، تسهیل¬گری و تعدیل¬گری استاد، تعاملات مبتنی بر چندرسانه‌ای¬ها، تشکیل گروه¬های بحث برای تعامل، باز و انعطاف‌پذیرسازی ساختار کلاس درس، توجه به محتوای دیجیتال در ارائه ی دوره های الکترونیکی، به¬اشتراک‌گذاری تجارب با جامعه ی یادگیرنده، بهبود سطح سواد اطلاعاتی و دیجیتالی دانشجویان و استادان، درک فلسفه و ماهیت آموزش الکترونیکی در کشور، داشتن مهارت بازخورددهندگی سریع به دانشجو از مهم‌ترین نکاتی است که برای بهبود وضعیت آموزش‌های اکترونیکی در کشور ضروری است.

 مهارت برانگیختن دانشجو جهت جست‌وجو و کاوش، داشتن مهارت مدیریت گروه های مجازی دانشجویان، داشتن مهارت جست‌وجو در شبکه، فعال بودن دانشجو و ساخت دانش ازسوی او (درگیری و مشارکت فعال دانشجو)، ارزش¬یابی مربوط به بررسی رعایت حداقل استاندارد‌ها در تدوین، طراحی و ارائه ی درس، ارزش یابی به منظور تضمین استاندارد‌های کیفیت و اصالت و اعتبار اطلاعات، ارزشیابی کمّیت و کیفیت ارائه ی بازخورد به موقع و سازنده به دانشجویان، آشنایی با اصول اخلاقی و آداب ورسوم شبکه‌ای و رعایت آن، توانایی آگاه سازی دانشجویان از اصول اخلاقی و آداب ورسوم شبکه‌ای، راهنمایی دانشجو در جست‌وجو، انتخاب و سازمان¬دهی اطلاعات و آگاهی و تعهد نسبت به ارزش¬های شخصی و حرفه‌ای خود و دیگران از دیگر مواردی است که برای بهبود آموزش‌های انلاین ضروری است.

منوچهر آبادی: نظام و ساختار آموزش مجازی در کشور ما هنوز پیشرفت کافی نداشته و ساختارها، مقدمات، ضرورت‌ها و بستر‌های لازم برای آن فراهم نشده است. سخت افزاری و اینترنت تنها یک بعد آن است و بعد دوم آن پذیرش و آماده سازی افراد در چنین آموزشی است تا بتوانند این نوع آموزش را برای تدریس قبول کنند. فرزندان ما یادگرفته اند که معلم به عنوان متکلم وحده در کلاس‌ها برای تدریس حاضر می‌شود. به همین علت این دسته از افراد بعد از وارد شدن به دانشگاه‌ها هم تنها معلم را به عنوان تدریس کننده در نظر می‌گیرند. البته بخش تازه‌ای از تدریس‌ها در این چند سال اخیر بر مبنای خودیادگیری و خودمحوری دانشجویان گذاشته شده است که بیشتر در دانشگاه‌های پیام نور در حال اجراست، اما دانشجویان همچنان به دلیل نوع فرهنگ آموزشی حاکم بر سیستم آموزش و پرورش ایران منتظر تدریس چهره به چهره یا حضور در مکان آموزشی هستند.

افراد باید از همین ابتدا با آموزش های مجازی آشنا شوند

 ضرورت دارد تا از همین ابتدا افراد را با آموزش‌های مجازی آشنا کنیم تا در آینده بتوانند در چنین جایگاهی به راحتی قرار بگیرند و از آن استفاده کنند. تا چند سال آینده کسانی که در این سیستم آموزش می‌بینند قطعا دچار آسیب خواهند شد و سطح مطلوب یادگیری آن‌ها مورد انتظار مطلوب نخواهد بود، ولی پیش بینی ما این است که اگر از همین ابتدا مشکلات را برطرف کنیم و بستر سازی مناسبی برای سخت افزار و نرم افزاری انجام دهیم قطعا نظام آموزشی مطلوبی در آینده خواهیم داشت.

 یکی دیگر از مشکلات خانواده‌های ایرانی‌ای است که از نظر قدرت اقتصادی هنوز به میزانی نرسیده اند که برای تک تک فرزندان محصل سیستم جداگانه‌ای فراهم کنند به همین علت اول باید این معضلات برطرف شوند و سپس آموزش‌های مجازی جایگزین آموزش‌های حضوری شوند.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان

انتهای پیام/