ابتکار صلح هرمز؛ راهکاری درون منطقه و برای منطقه
حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان اول مهر ماه و پیش از عزیمت به نیویورک نیز درباره «ابتکار صلح هرمز» (Hormoz Peace Endeavor) گفت: در این طرح به دنبال همکاری دسته‌جمعی درون منطقه خلیج فارس برای امنیت منطقه هستیم و می‌خواهیم همه کشورهای منطقه در این مسیر مشارکت و همکاری داشته باشند و ابعاد مختلف آن را در مجمع عمومی سازمان ملل مطرح خواهیم کرد. این طرح تنها جنبه امنیتی ندارد و مسائل دیگری را هم در بر می‌گیرد.
رئیس جمهور با اشاره به نام ابتکار صلح هرمز به نام «امید» که بر گرفته از حرف اول کلمات تشکیل دهنده ابتکار صلح هرمز است(HOPE )، گفت: همه کشورهای ساحلی خلیج فارس و منطقه هرمز در آن دعوت می‌شوند و سازمان ملل نیز برای حضور در این طرح دعوت شده و برای تأمین و تضمین امنیت منطقه فعال خواهد شد. امیدواریم بتوانیم با این طرح به دنیا اعلام کنیم که ایران به دنبال صلح بلند مدت در منطقه است.
روحانی در ادامه با تأکید بر اینکه راه‌حل منطقه از درون منطقه خواهد بود و کسانی که از بیرون بیایند نمی‌توانند برای منطقه ما صلح و آرامش بیاورند، گفت: آمریکایی‌ها از سال 2001 در منطقه هستند، اما هیچ وقت نتوانستند در منطقه امنیت ایجاد کنند.
گفتنی است پیش از این نیز محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران پیشنهاداتی مبنی بر تشکیل مجمع گفتگوی منطقه‌ای و همچنین پیمان عدم تعرض با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس را مطرح کرده بود.
* عدم تجاوز و عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر پایه‌های مهم این ابتکار
در نهایت حسن روحانی رئیس جمهوری ایران چهارشنبه سوم مهر ماه در سخنرانی خود در نشست مجمع عمومی سازمان ملل طی اظهاراتی همه کشورهایی را که از تحولات خلیج فارس و تنگه هرمز متأثر می‌شوند به «ابتکار صلح هرمز» دعوت کرد و اظهار داشت: «هدف "ائتلاف امید" ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان حوزه تنگه هرمز و تفاهم متقابل و روابط صلح آمیز و دوستانه بین آنهاست. این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع از و به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در بر می‌گیرد.»
وی افزود: «ائتلاف امید بر پایه اصول مهمی همچون پایبندی به اهداف و اصول ملل متحد، احترام متقابل، منافع متقابل، جایگاه برابر، گفتگو و تفاهم ، احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی، خدشه‌ناپذیری مرزهای بین‌المللی، حل و فصل مسالمت‌آمیز تمامی اختلافات و از همه مهم‌تر دو اصل بنیادین «عدم تجاوز» و «عدم دخالت در امور داخلی یکدیگر» قرار دارد. حضور سازمان ملل متحد برای ایجاد یک چتر بین‌المللی در حمایت از «ائتلاف امید» نیز امری ضروری است. وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران جزئیات بیشتری از ائتلاف امید را به اطلاع کشورهای ذینفع خواهد رساند.»
ظریف هم سوم مهر ماه چهارشنبه در جلسه شورای امنیت با موضوع «همکاری در مبارزه با تهدیدهای تروریستی» درباره این طرح گفت: «جمهوری اسلامی ایران کاملاً آماده تعامل با کشورهای منطقه و سازمان ملل متحد برای گفت‌وگو درباره تمامی جوانب این طرح (ابتکار صلح هرمز) است.»
وی در ادامه گفت: «اهداف ائتلاف امید شامل این موارد هستند: ترویج همبستگی، تفاهم مشترک و روابط مسالمت‌آمیز و دوستانه بین کشورهای منطقه به منظور اطمینان از تمامیت ارضی، استقلال سیاسی و همکاری در ریشه کردن تروریسم، افراطی‌گرایی و تنش‌های قومیتی.»
وزیر خارجه ایران، حل و فصل مسالمت‌آمیز همه تنش‌ها و درگیری‌ها را از دیگر اهداف ائتلاف امید برشمرد و یادآور شد: این ائتلاف به دنبال تأمین امنیت انرژی، آزادی تردد دریایی و حمل و نقل آزادانه نفت خواهد بود.
در همین خصوص، سید عباس موسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه هشتم مهر ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران در این باره گفت: این طرح مجموعا هشت کشور را در بر می‌گیرد، شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس (قطر، کویت، بحرین، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و عمان) به علاوه ایران و عراق و جزییات آن به زودی منتشر خواهد شد.
حسن روحانی رئیس جمهوری کشورمان یک روز بعد (نهم مهر ماه) در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در حاشیه نشست سران اتحادیه اوراسیا با تشریح و تبیین «ابتکار صلح هرمز» هدف آن را ارتقای صلح، ثبات، پیشرفت و رفاه کلیه ساکنان تنگه هرمز و تفاهم متقابل و روابط صلح‌آمیز و دوستانه بین آنها برشمرد و گفت: این ابتکار حوزه‌های مختلف همکاری مانند تأمین همگانی امنیت انرژی، آزادی کشتیرانی و انتقال آزادانه نفت و سایر منابع نسبت به کشورهای حوزه تنگه هرمز و فراتر از آن را در بر می‌گیرد.
*واکنش‌ها به این طرح
از زمانی که روحانی اعلام کرد قرار است این طرح را در مجمع عمومی مطرح کند و بعد از طرح آن در مجمع، واکنش‌هایی از سوی برخی از جمله چند کشور حوزه خلیج فارس صورت گرفت. در همین خصوص «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا روز یکشنبه 31 شهریور و بعد از اعلام اولیه این طرح از سوی روحانی گفت که «آماده است تا طرح پیشنهادی ایران برای ایجاد ثبات و آرامش در منطقه خلیج فارس را بشنود.» از سوی دیگر «خالد الجارالله» معاون وزیر خارجه کویت نیز دوم مهر ماه و پیش از ارائه این طرح از سوی روحانی، گفت: «اجازه دهید ابتدا طرح را ببینیم، شاید چیز تازه‌ای داشت، ما منتظر طرح هستیم.»
البته همانطور که از قبل هم پیش‌بینی می‌شد، بحرین ساز مخالف سر داد و در همین خصوص «خالد بن احمد بن محمد آل خلیفه» وزیر خارجه بحرین سوم مهر ماه در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی از مخالفت منامه با مشارکت در ائتلاف پیشنهادی ایران برای تأمین امنیت خلیج فارس خبر داد و در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک گفت: «از دیدگاه ما این پیشنهاد با ائتلافی که ما عضو آن هستیم، منافات دارد. این یک ائتلاف در تنگه هرمز است و ما نمی‌توانیم در دو ائتلاف مشارکت داشته باشیم».
عربستان هم که سکوت پیشه کرد و واکنشی در این خصوص اتخاذ نکرد.
«یوسف بن علوی» وزیر امور خارجه عمان نیز ششم مهر ماه در مصاحبه‌ای در این باره عنوان کرد که کشورش موضوع حمایت از «ابتکار صلح هرمز» را در صورتی که بر پایه برقراری «ثبات» باشد، مورد بررسی قرار می‌دهد و افزود: «ما آن را مشاهده نکرده‌ایم؛ اما اگر موضوع آن (طرح) بر اساس ثبات باشد، قطعاً از آن حمایت می‌کنیم».
«لولوه الخاطر» سخنگوی وزارت خارجه قطر هم در این باره عنوان کرد:« ما هم آن را خوانده‌ایم و هنوز این طرح در مرحله ابتدایی صحبت درباره آن قرار دارد، اما برداشتی که ما درباره ارائه این طرح داریم، این است که طرف (ایرانی) به مشارکت در یک گفت‌و‌گوی معنادار رغبت دارد.»
سخنگوی وزارت خارجه قطر همچنین افزود: « نه تنها برای قطر، بلکه برای ما و دیگر کشورها در منطقه که خواهان مشاهده یک درگیری نظامی نیستند، باید بگویم که ما برای تسهیل هر فرآیندی برای حضور طرف‌ها در هر روندی به منظور کاستن از تنش‌های منطقه آمادگی داریم».
از سوی دیگر «برهم صالح» رئیس جمهور عراق در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در دیدار با حسن روحانی از ابتکار صلح هرمز استقبال کرد و تحقق آن را کمک بزرگی به بازگردادن ثبات به منطقه برشمرد.
«امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه نیز در دیدار با روحانی در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل از این طرح استقبال کرده بود.(اینجا بخوانید)
«آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان (+) نیز در دیدار با روحانی در نیویورک گفته بود که برلین با علاقه مندی این ابتکار را بررسی و از هر اقدام مدبرانه برای کاهش تنش‌ها در منطقه حمایت می‌کند.
* استقبال روسیه از این طرح
با اینکه این طرح فقط هشت کشور شامل 6 عضو شورای همکاری خلیج فارس به اضافه ایران و عراق را در برمی‌گیرد، «میخائیل بوگدانوف»، معاون وزیر خارجه روسیه پنجشنبه چهارم مهر ماه در اظهاراتی عنوان کرد که مسکو حامی پیشنهاد تهران برای تشکیل ائتلافی جهت ایجاد ثبات در وضعیت خلیج فارس است و طرح ایران با طرح پیشنهادی روسیه موسوم به «طرح امنیت جمعی» در منطقه همراستا است. از سوی دیگر، «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه نیز روز چهارشنبه دهم مهر ماه با بیان اینکه منطقه غرب آسیا به یک میدان پرخطر تبدیل شده، تاکید کرد که ابتکار عمل ایران درباره صلح و امید در تنگه هرمز باید مورد توجه قرار بگیرد.
هنوز مشخص نیست که این طرح آن هم در حالی که آمریکا به دنبال ائتلاف دریایی در این منطقه است، با اقبال مواجه خواهد شد یا خیر. آیا با توجه به اوضاع کنونی در منطقه و رویکرد ضد ایرانی عربستان و همراهی امارات متحده عربی و بحرین با سعودی‌ها، آیا این طرح به نتیجه‌ای خواهد انجامید و یا فقط در حد یک طرح باقی می‌ماند؟ از سوی دیگر اختلافات موجود در داخل شورای همکاری خلیج فارس از جمله اختلافات بین قطر با عربستان و بحرین نیز از دیگر مواردی است که باید مدنظر قرار دارد.
* هانی‌زاده: اگر طرح عملیاتی شود بهانه‌ای برای حضور نیروهای خارجی در خلیج فارس نخواهد بود
در همین زمینه «حسن هانی‌زاده» کارشناس مسائل خاورمیانه در این باره معتقد است که ابتکار صلح هرمز، مبتنی بر واقعیت‌های موجود در منطقه به ویژه خلیج فارس است و می‌افزاید: از آنجا که این منطقه پر آشوب سال‌هاست جولانگاه حضور ناوهای جنگی آمریکا بوده و همین مسئله به بروز تنش و افزایش هزینه نظامی کشورهای دو سوی ساحل خلیج فارس منجر شده، لذا رئیس جمهور طرح صلحی را ارائه داد که اگر این طرح صلح عملیاتی شود بهانه‌ای برای باقی ماندن نیروهای خارجی در خلیج فارس نخواهد بود و امنیت تنگه هرمز و خلیج فارس در دست کشورهای منطقه یعنی شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس به اضافه ایران و عراق خواهد بود.
به گفته وی این طرح صلح به لحاظ نظری طرحی کاملا جامع است و می‌تواند به برقراری امنیت و آرامش و کاهش هزینه‌های تسلیحاتی منجر بشود.
هانی‌زاده در گفتگو با خبرگزاری فارس در عین حال خاطرنشان می‌کند: این طرح به صورت عملیاتی قطعا با برخی موانع و عوامل بازدارنده روبرو خواهد شد، چون منافع آمریکا در این است که بین کشورهای منطقه همواره تنش برقرار باشد و به نظر می‌رسد طرحی که روحانی از طریق تریبون سازمان ملل مطرح کرد با اقبال جامعه جهانی مواجه شود، ولی آمریکا در عمل هرگز اجازه نخواهد داد این طرح اجرایی شود و با اینکه قطر و عمان و تا انداز‌ه‌ای کویت از این طرح به صورت شفاهی و نظری استقبال کردند، ولی عملا عربستان، بحرین و امارات تابعی از اراده آمریکا هستند و حاضر نیستند هیچ گاه از چتر آمریکا خارج شوند و به نظر می‌آید این طرح در آینده مانند سایر طرح‌های دیگر به بوته فراموشی و بایگانی سپرده شود.
وی در پاسخ به این پرسش که اگر تحولی در روابط تهران و ریاض رخ دهد، آیا طرح عملیاتی خواهد شد؟ با بیان اینکه بعید به نظر می‌رسد تحولی در این مناسبات رخ دهد، عنوان کرد: عربستان در حال حاضر در مرحله کاملا دشواری قرار دارد و به صورت تاکتیکی عقب نشینی می‌کند، عربستان هرگاه دچار انزوا شود به سمت ایران متمایل می‌شود و اگر از انزوا خارج شد بار دیگر کارشکنی و سیاست‌های تخریبی را از سر می‌گیرد.
این کارشناس مسائل خاورمیانه بیان بیان اینکه نمی‌شود به عربستان اعتماد کرد، یادآور شد: همواره تلاش عربستان این است که جزیی از ساختار آمریکا و رژیم صهیونیستی باشد و این با منافع ملت‌های اسلامی در تضاد خواهد بود. عربستان به دلیل شکست در یمن و قتل خاشقچی و سایر مسائل در انزوا قرار دارد و به همین دلیل سیگنال‌هایی ارسال می‌کند که می‌خواهد با ایران رابطه برقرار کند که با برخی اظهارات مقامات سعودی در ایراد اتهام به ایران در تناقض است و باید با تردید به سیاست این کشور نگریست.
فارس
انتهای پیام/
