بازار گرم اخاذی از مردم در مدارس غیرانتفاعی ادامه دارد

جدا از بحث‌های تکراری شهریه و نظارت بر دریافت آن، کارکرد مدارس غیردولتی، نفع یا ضررش، موضوعی که این روز‌ها بیشتر خودنمایی می‌کند، توسعه مدارس و خدمات عجیب و غریب و منوی لاکچری برخی مدارس غیردولتی است که سر و صدای زیادی به پا کرده است تا آنجا که مفهوم عدالت آموزشی را هم خدشه‌دار می‌کند و حتی فلسفه وجودی این مدارس را هم زیر سوال می‌برد و اینجاست که سوالات متعددی از قبیل ضرورت توسعه مدارس، فلسفه وجودی تشکیل آن، نظارت بر عملکرد مدارس و مواردی از این دست مطرح است.

 اوضاع استقبال از مدارس غیردولتی در کشورهای دیگر چگونه است؟

آموزش و پرورشی‌ها و در راس آن سید محمد بطحایی وزیرآموزش و پرورش همواره به مشارکت مردم در نظام آموزشی تاکید دارد و صرفا آن را کمک مالی نمی‌داند؛ همچنین  معتقد است زمانی که تعلیم و تربیت در اختیار مردم قرار داشت بسیار کارآمد بود، اما از حدود ۹۰ سال قبل با دولتی شدن آموزش و پرورش، مشکلات آغاز شد .

جدا از اظهارات بطحایی، با هر بینش و نگرشی که مشارکت مردم در آموزش و پرورش را بررسی کنیم، این نکته را نمی‌‏توان انکار کرد که مشارکت مردم و اولیا اثربخش است  و فرایند توسعه را طی می‏‌کند اما سازوکار این مشارکت و چگونگی عملکرد آن جای بحث دارد؛ بررسی الگوی رشد مدارس خصوصی (غیردولتی) در کشور ما با کشور‌های پیشرو در زمینه خصوصی سازی آموزش و پرورش تا حد زیادی می‌تواند وضعیت کشور ما در این زمینه روشن کند.

توسعه مدارس غیردولتی از زمان تصویب قانون تأسیس این مدارس نشان از یک بی نظمی و سردرگمی در توسعه این مدارس دارد؛ بر مبنای اطلاعات بانک جهانی، درصد دانش‌آموزان ثبت نام شده در مدارس خصوصی (غیر دولتی) در دوره متوسطه در پنج کشور ایران، ژاپن، فنلاند و ایتالیا و ترکیه به صورت نمودار زیر است.

نمودار نشان می‌دهد که در ژاپن، ایتالیا، ترکیه و فنلاند، درصد دانش آموزان در مدارس غیردولتی با یک شیب معین در حال افزایش (ژاپن و فنلاند و ترکیه) و ایتالیا با یک شیب معین در حال کاهش است و تنها ایران است که نظم خاصی برای توسعه مدارس دوره متوسطه در آن یافت نمی‌شود.

تعداد مدارس متوسطه و فرایند رشد تعداد این مدارس از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۳ در ایران و فنلاند شبیه به یکدیگر است، به طوری که در سال ۲۰۰۵ حدود ۷ درصد و در سال ۲۰۱۳ حدود ۱۳ درصد از دانش آموزان دوره متوسطه در هر دو کشور در مدارس غیردولتی (خصوصی) تحصیل می‌کنند.

حجت اله بنیادی کارشناس آموزشی  درباره روند توسعه آموزش غیردولتی در کشور گفت: بررسی تعداد این مدارس و نظام تعلیم و تربیت این کشورها، تعیین می‌کند که تقاضای مردم برای تحصیل فرزندانشان در مدارس خصوصی در دوره متوسطه به دلیل تنوع تقاضا‌ها و تمایل برخی دانش آموزان برای آموزش به صورت خاص و با شرایط ویژه‌ای است که در مدارس دولتی ارائه نمی‌شود.

وی ادامه داد: منظور از آموزش ویژه یا آموزش در شرایط ویژه، شامل آموزش‌های مذهبی خاص و  آموزش برخی مهارت‌های خاص  است اما به نظر می‌رسد در ایران عمده‌ترین دلیل تقاضا برای مدارس غیردولتی، کیفیت نامطلوب آموزش در مدارس دولتی از یکسو و تمرکز مدارس غیر دولتی بر آموزش‌های کنکوری و تست زنی در دوره متوسطه است.

 ضعف مدارس دولتی و فربه شدن غیردولتی‌ها

با وجود اما و اگرهای توسعه مدارس غیردولتی در دنیا؛ درصد دانش آموزان ثبت نام شده در مدارس غیردولتی در دوره ابتدایی نیز در همان چهار کشور (ایتالیا، ژاپن، فنلاند و ترکیه) با ایران مقایسه شده است.

در دوره ابتدایی، ایران با ۱۱ درصد دانش آموزان در این مقطع، دارای بیشترین درصد دانش آموز در مدارس غیردولتی است، کانادا بعد از ایران با حدود ۶ درصد و ژاپن و فنلاند با کمتر از ۲ درصد دانش آموز در مدارس غیر دولتی بسیار نزدیک به هم هستند.

یکی از کشور‌هایی که در توسعه مدارس غیردولتی در دوره متوسطه و دوره ابتدایی دو راهبرد کاملاً متفاوت را اتخاذ کرده است، ژاپن است.

ژاپن در دوره ابتدایی، کمتر از ۲ درصد دانش آموزان را در مدارس غیر دولتی جای داده و در دوره متوسطه بیش از ۲۰ درصد از دانش آموزان را در مدارس خصوصی دارد.

بنیادی به چرایی  دو رویکرد و تفاوت عملکرد ژاپن اشاره کرد و گفت: بدیهی است که انتظارات اولیا در دوره ابتدایی یادگیری مهارت‌های عمومی زندگی است که اگر در مدارس دولتی با کیفیت و مبتنی بر استاندار‌های تعریف شده ارائه شود، ترجیح اولیا بر این است که فرزندانشان بدون توجه به خصوصی یا دولتی بودن مدرسه، از یک آموزش  با کیفیت بهره‌مند شوند.

این کارشناس آموزشی اظهار کرد:  در ایران هم انتظار اولیا از آموزش و پرورش ارائه یک آموزش یکسان با کیفیت است و اساساً به دلیل شرایط سنی و ماهیت دوره ابتدایی، تقاضا برای آموزش‌های متنوع بسیار اندک است؛ لذا دلیل بالا بودن درصد دانش آموزان دوره ابتدایی در مدارس غیر دولتی، نه به دلیل ارائه آموزش متنوع و با کیفیت‌تر این مدارس است، بلکه دلیل عمده ضعف آموزش و پرورش دولتی در ارائه یک آموزش با کیفیت به دانش آموزان است.

 صدور مجوز مدارس غیردولتی و ضوابطی که لنگ می‌زند

مضایق مالی آموزش و پرورش و افت کیفیت مدارس دولتی، بازار مدارس غیردولتی را گرم می‌کند و چالشی که اخیرا این مدارس را درگیر کرده است؛ مدرسه‌داری آقازاده ها و دولتمردانی است که معمولا لاکچری بازی در مدارس غیردولتی هم از سوی مدارس منسوب به آنهاست.

البته مدرسه داری آقازاده‌ها معمولا از سوی آموزش و پرورشی‌ها رد می‌شود ولی چند ماه گذشته بود که حمیدرضا حاجی بابایی رئیس فراکسیون فرهنگیان درباره این موضوع گفت:  بیشتر مسئولان مدرسه دارند و در این زمینه چپ و راست هم با هم مشترک هستند، این که برخی افراد به الاف و الوفی می‌رسند فقط از جانب کارخانه و صنعت نیست، از طریق مدارس هم این موضوع محقق می‌شود.

بنیادی در این باره معتقد است که در کشور ما تأسیس مدارس غیردولتی تقاضا محور و مبتنی بر نیاز نیست؛ مهمترین معیاری که در ایران برای تأسیس مدرسه غیر دولتی بکارگرفته شده، وجود متقاضی برای تأسیس مدرسه و رعایت فاصله حداقلی (بخشنامه حریم) است.

این کارشناس آموزشی بیان کرد: در آیین نامه «تعیین قیمت فروش، اجاره و نحوه و شرایط واگذاری ساختمان‌ها و اراضی مازاد بر نیاز وزارت آموزش و پرورش به مؤسسان مدارس غیردولتی» مصوب سال ۱۳۸۷ که در سال ۱۳۹۸ بازتصویب شده است، تشخیص ساختمان و زمین مازاد به صورت سالانه به آموزش و پرورش واگذار شده است. با کنار هم قرار دادن اختیار تأسیس مدرسه و اختیار فروش و واگذاری مدارس دولتی مازاد بر نیاز وقوع فساد در تأسیس مدارس غیردولتی با هدف خرید ساختمان مدارس دولتی چندان دور از ذهن نیست.

وی ادامه داد: جای تعجب و تأمل فروان است که اولاً چرا ساخت و ساز مدارس دولتی آنقدر غیرآینده نگرانه باشد که ساختمان یک مدرسه مناسب و استاندارد مازاد شود؟ با وجود مدارس فرسوده، تخریبی و ناایمن متعدد در کشور و حتی در شهر تهران و وجود تهدید‌ها و خطرات جدی برای دانش آموزان این مدارس، فروش اقساطی و اجاره ساختمان‌های مازاد به مدارس غیردولتی به چه میزان در راستای عدالت آموزشی و تأمین منافع ملی است؛ کم توجهی به استاندارد‌های فضای فیزیکی  برای توسعه این مدارس، چیزی جز تکرار حادثه تلخ مدرسه زاهدان را به دنبال نخواهد داشت.

هرچند که چندی پیش مجتبی زینی‌وند رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی گفت: هرساله کیفیت مدارس مدارس غیردولتی از  نظر تمام استانداردها ازقبیل استاندارد فضای فیزیکی مورد توجه است.

وی همچنین درباره توسعه مدارس غیردولتی گفت: در توسعه کمی مدارس هم صرفا در مناطقی که ظرفیت وجود دارد مدرسه جدیدی تأسیس کنیم تا کار را به طور متوازن پیش ببریم.

توسعه مدارس غیردولتی سود یا ضرر؟

توسعه مدارس غیردولتی در شرایط کنونی تنها در صورتی منطقی و در راستای منافع ملی است که نشان دهد  با افزایش درصد دانش آموزان این مدارس، شاخص‌‏های آموزش و پرورش کشور ارتقا پیدا کرده است اما در شرایط فعلی  سپردن بخش اعظمی از آموزش و پرورش به بخش خصوصی بدون برنامه و چشم انداز بلندمدت این تهدید را برای کشور دارد که هر زمانی که مؤسسان و سرمایه‏‌گذاران مدارس غیردولتی به دلیل بازدهی اقتصادی بیشتر در بخش‏‌های دیگر تصمیم بگیرند سرمایه گذاری خود را به بخش دیگری انتقال دهند.

وجود حدود ۵۰۰ هزار صندلی خالی در  مدارس غیردولتی در مقایسه با جمعیت حدود یک و نیم میلیون نفری دانش آموزان این مدارس دلیلی واضح بر توسعه ناصحیح این مدارس دارد.

بنیادی درباره اثرگذاری مدارس غیردولتی بر اوضاع آموزش و پرورش اظهار کرد: بدهی‌های انباشته شده آموزش و پرورش به معلمان، حذف شیر مدارس، تعطیلی نسبی دوره‌های آموزشی معلمان، ومواردی از این دست نشانه‌هایی هستند که ثابت می‌کند افزایش مدارس غیردولتی تأثیر مثبتی در بهبود شرایط آموزش و پرروش کشور نداشته است.

این کارشناس آموزشی اظهار کرد: به دلیل تقاضا‌های متنوع و تعدد رشته‌ها در بخش فنی و حرفه‌ای و کاردانش و توان اندک دولت برای پاسخگویی به این نیاز، حتی در یک افق بلندمدت، توسعه مدارس غیردولتی در شاخه‌‏های فنی و حرفه‌ای و کاردانش متناسب با نیاز‌های واقعی جامعه یکی از نیاز‌های ضروری جامعه امروز است که منجر به ارتقاء و اثربخشی آموزش و پرورش کشور خواهد شد.

البته محمد محسن بیگی درباره توسعه گفت: صدور مجوز برای توسعه هنرستان‌ها مانعی ندارد، اما در برخی استان‌ها که جذب هنرآموز دچار مشکل بوده، توسعه فضای آموزشی مرتبط متوقف شده است؛ چنانچه موارد حمایتی در قانون تأسیس و اداره مدارس و مراکز غیر دولتی در اختیار ما قرار بگیرد، می‌توانیم تسهیلاتی را برای هنرستان‌ها  ارائه دهیم که متأسفانه اکنون این موضوع محقق نشده است.

به هر حال در شرایط فعلی توسعه غیر نظام‌مند و بدون چشم انداز و برنامه بلندمدت مدارس غیردولتی، یک تهدید جدی برای انسجام ملی و موجب طبقاتی شدن جامعه است، در بلندمدت توسعه سایر مدارس و ارائه آموزش و پرورش رایگان به مردم را با مشکل مواجه می‌کند.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان

انتهای پیام/