همه آنچه درباره آخرین خسوف قرن باید بدانید

به طور کلی ماه گرفتگی از هر کجای زمین که در سمت تاریک (شب) قرار دارد قابل رویت خواهد بود، اما در برخی مناطق، ماه در طول مدت زمان گرفت در حال طلوع یا غروب است بنابراین ساکنان این مناطق نمی‌توانند این پدیده نجومی را مشاهده کنند.

ابرماه گرگ خون؛ ماه گرفتگی قرمز رنگ در سال 2019

این عضو انجمن آماتوری ایران ادامه داد: معمولا ماه گرفتگی دارای انواع کلی، جزئی و نیم سایه‌ای (خسوف غیر مرئی) است؛ بدیهی است در زمانی که ماه تنها از نیم سایه زمین عبور کند ماه گرفتگی برای ساکنان زمین قابل تشخیص نیست و تغییر نورانیت ماه با توجه به حساسیت چشم انسان بسیار جزئی و نا‌محسوس خواهد بود.

عتیقی افزود: در هنگام یک ماه‌گرفتگی کامل ابتدا ماه وارد نیم سایه می‌شود و سپس با ورود به مخروط سایه زمین گرفتگی مرحله اول آغاز خواهد شد، در ادامه با قرار گرفتن قطر کامل ماه در سایه زمین گرفتگی کلی آغاز می‌شود و مجددا همزمان و با خروج ماه از سایه گرفت جزئی مرحله دوم قابل مشاهده است و نهایتا با خروج ماه از بخش دیگر نیم سایه زمین یک ماه گرفتگی به طور کامل پایان می‌یابد.

چه زمانی خسوف قابل رویت است؟

وی تشریح کرد: در هر سال بین ۲ تا ۵ خورشید گرفتگی و بین ۰ تا ۳ ماه گرفتگی رخ می‌دهد که البته اهمیت خورشید گرفتگی از پدیده ماه گرفتگی در مطالعات علمی بالاتر است؛ ماه گرفتگی در هر سال که می‌تواند جزئی، کلی و یا حتی نیم سایه باشد در برخی از سال‌ها هیچ ماه‌گرفتگی رخ نمی‌دهد، بر خلاف خورشید گرفتگی که سایه ماه بر روی نقطه کوچکی از زمین قرار می‌گیرد و ساکنان مناطق محدودی از زمین شاهد آن هستند، اما در هنگام ماه گرفتگی نیمی از جمعیت کره زمین می‌توانند شاهد وقوع یک خسوف باشند.

این عضو انجمن آماتوری ایران گفت: مشاهده ماه گرفتگی برخلاف خورشید گرفتگی نیاز به ابزار و رصدی خاص و یا فیلتر مخصوص ندارد، هرچند که با تلسکوپ مشاهده یک خسوف و همچنین عکاسی از آن بر جذابیت تصویر می‌افزاید، معمولا طول یک خورشیدگرفتگی کامل کمتر از ۷.۵ دقیقه است، اما زمان ماه گرفتگی کامل بسیار طولانی‌تر و گا‌ها حدود ۲ الی ۳ ساعت نیز می‌تواند باشد.

عتیقی ادامه داد: هر ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی دارای دوره منظمی است که هر ۱۸ سال و ۱۱ روز و ۷ ساعت و ۴۹ دقیقه تکرار می‌شود؛ اولین بار بابِلی‌ها در حدود ۲ هزار سال قبل این دوره‌ها را به محاسبه در آوردند که آن‌ها را ساروس نامیدند.

وی تشریح کرد: این بدان معناست که هرچند در طی سالیان مختلف ماه گرفتگی‌ها و خورشید گرفتگی متعدد رخ می‌دهد، اما هر کدام به یک ساروس مجزا تعلق دارد و پس از هر ۱۸ سال و ۱۱ روز است که یک مه گرفت و یا خور گرفت تکرار می‌شود؛ بنابراین امروزه ساروس‌های متعددی از ماه و خورشید گرفتگی در جریان است؛ گرفت بامداد یک بهمن متعلق به ساروس ۱۳۴ است که بیست و هفتمین گرفت از ۷۳ گرفت ساروس مذکور است.

این عضو انجمن آماتوری ایران گفت: معمولا ۲ هفته بعد از هر ماه و یا خورشید گرفتگی پدیده خورشید یا ماه گرفتگی را مشاهده می‌کنیم، به طور مثال یک شنبه ۱۶ دی ماه امسال خورشید گرفتگی رخ داد که در کشور ما قابل مشاهده نبود و در شبانگاه یکشنبه ۳۰ دی ماه جاری و به عبارت دقیق‌تر در بامداد دوشنبه ۱ بهمن ۱۳۹۷ ماه گرفتگی رخ خواهد داد.

ساروس چه زمانی پایان می‌یابد؟

عتیقی اظهار کرد: معمولا به طور میانگین طی ۱۲۶۰ سال با وقوع ۷۰ تا ۷۱ کسوف یا خسوف یک ساروس پایان می‌یابد؛ از سوی دیگر گاهی اوقات هنگام ماه کامل، کره ماه با توجه به اینکه در مدار بیضوی خود دارای دو نقطه اوج و حضیض (کمترین‌ترین فاصله) است، در صورتی که هنگام رسیدن به ماه کامل در کمترین فاصله با زمین قرار گیرد به این پدیده اَبَر ماه می‌گویند.

وی ادامه داد: بومیان آمریکا به هر ماه کامل در هر ماه عنوانی اطلاق می‌کردند که ماه کامل پیش رو در شب اول سال ۹۷ به ماه کامل گرگ معروف است و چون در این شب ماه در کمترین فاصله با زمین (۳۵۷ هزار و ۳۴۵ کیلومتر) در ساعت ۲۳ و ۲۸ دقیقه یکشنبه ۳۰ دی ماه قرار می‌گیرد و از سوی دیگر در این شب با وقوع ماه گرفتگی رنگ ماه قرمز است، به این ماه گرفتگی می‌توان عنوان اَبَر ماه گرگ خون را داد.

عتیقی با اشاره به اینکه قاره‌های آمریکا، اروپا، آسیا، مناطق مرکزی آفریقا و اقیانوس آرام مناطق تحت پوشش ماه گرفتگی پیش رو هستند، گفت: متاسفانه با توجه به اینکه ماه در پیشرفت مراحل گرفت جزئی و قبل از وقوع گرفت کامل در کشورمان غروب می‌کند، تنها آغاز گرفت در ایران قابل مشاهده است؛ با توجه به روشنی هوا (نور روز) و غروب ماه که اشاره شد، شرایط از غرب به شرق کشور برای مشاهده مراحل این ماه گرفتگی متفاوت است.

این عضو انجمن آماتوری ایران با بیان اینکه ماه گرفتگی بامداد اول بهمن دارای حدL۳ است  و هنگام گرفت کامل رنگ ماه قرمز کامل خواهد بود، تشریح کرد: این ماه گرفتگی در تهران در ساعت ۶ و ۶ دقیقه و ۲۹ ثانیه با ورود ماه به نیم سایه زمین آغاز خواهد شد؛ در ساعت ۷ و ۳ دقیقه و ۵۴ ثانیه گرفت جزئی مرحله اول شروع می‌شود که وارد موقعیت روز و روشنی هوا می‌شویم (لحظه طلوع خسوف ساعت ۷ و ۱۱ دقیقه خواهد بود).

وی ادامه داد: ماه همانگونه که اشاره شد در کشور غروب می‌کند، اما در ساعت ۸ و ۱۱ دقیقه و ۱۷ ثانیه ماه گرفتگی کامل رخ خواهد داد و در ساعت ۸ و ۴۲ دقیقه و ۱۴ ثانیه گرفت کامل به اوج خود خواهد رسید این زمان لحظه کامل است، گرفت کامل اول بهمن یک ساعت و 2 دقیقه به طول می‌انجامد.

وی گفت: در ساعت ۹ و ۱۳ دقیقه و ۱۵ ثانیه به وقت ایران ماه گرفتگی کامل پس از بیش از یک ساعت گرفت کامل پایان می‌گیرد و گرفت جزئی مرحله دوم آغاز می‌شود؛ در ساعت ۱۰ و ۲۰ دقیقه و ۳۹ ثانیه گرفت جزئی مرحله دوم پایان می‌گیرد و در ساعت ۱۱ و ۱۸ دقیقه و ۲ ثانیه ماه نیم سایه زمین را ترک خواهد کرد و ماه گرفتگی به طور کامل پایان می‌یابد.

عتیقی یادآوری کرد: متاسفانه با وجود عدم امکان مشاهده این گرفت کامل باید اشاره کرد که تا سال ۱۴۰۰ خورشیدی هیچگونه ماه گرفتگی کامل در پهنه زمین قابل مشاهده نخواهد بود و به نوعی‌ ماه گرفتگی بامداد ۱ بهمن ۹۷ آخرین ماه گرفتگی قرن خورشیدی است.

فرصت مشاهده ماه گرفتگی جزئی را هم در ایران نخواهیم داشت

کورش رکنی رئیس نجوم و اکتشافات سازمان فضایی در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان، اظهار کرد: بامداد دوشنبه یکم بهمن ۱۳۹۷ ماه گرفتگی کلی رخ می‌دهد که در ایران به صورت یک نیم سایه‌ قابل مشاهده است؛ این ماه گرفتگی در بخش بزرگی از آسیا و اقیانوسیه کامل دیده می‌شود اما در ایران گرفتگی به صورت نیم سایه‌ای اندک قبل از طلوع خورشید رخ می‌دهد؛ بنابراین با توجه به نور خورشید پدیده چندانی قابل مشاهده نیست از سوی دیگر ماه در افق غربی غروب می‌کند و فرصت مشاهده ماه گرفتگی جزئی را هم در ایران نخواهیم داشت.