مهمترین آسیب‌های پیش روی خانواده ایرانی؛ از اختلافات فرهنگی و طبقاتی تا مصرف‌گرایی

 جامعه‌شناسان معتقدند که خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی، شامل گروهی از افراد است که روابط آنان براساس هم خونی شکل گرفته و دارای پیوند عمیق و پایدار جسمی و روحی چند نفر در فضای واحد است.

خانواده، مهم‌ترین پایگاه اجتماعی بشر

اهمیت پرداختن به موضوع «تحکیم بنیان خانواده» ریشه در اهمیت نهاد آن دارد؛ چرا که این نهاد مهم‌ترین کانون بشری و عامل اساسی در پیشرفت و موفقیت یک جامعه است. بنابر این پویایی و نیل به اهداف والای جامعه در گرو سلامت و تحکیم خانواده است.

مقام معظم رهبری در مورد اهمیت کانون خانواده می‌فرمایند: «در استحکام بنیان خانواده خود زن و شوهر بیشترین نقش را دارند. با گذشت خودشان، با همکاری خود، با مهربانی و محبت خودشان، که از همه مهم‌تر هم محبت است، می‌توانند این بنا را ماندگار و این سازگاری را همیشگی بکنند.»

ایشان همچنین می فرمایند: «خانواده در اسلام یعنی محل سکونت دو انسان، محل آرامش روانی دو انسان، محل اُنس دو انسان با یکدیگر، محل تکامل یک نفر به وسیله یک نفر دیگر، آن جایی که انسان در آن صفا می‌یابد، راحتی روانی می‌یابد، این محیط خانواده است.»

در سال‌های اخیر چالش‌های اجتماعی که محصول مدرنیته هستند، خانواده را با تهدیدهای جدی روبه رو کرده است؛ چنانچه آسیب‌هایی همچون، تاخیر در سن ازدواج و افزایش آمار طلاق رو به فزونی است و بنیان خانواده در حال تزلزل! برخی از جامعه شناسان بر این باورند که آسیب‌های مذکور با تهاجم فرهنگی که با هدف نابود کردن اخلاق و تزلزل پایه‌های ایمانی نهاد ارزشمند خانواده صورت می‌گیرد، بی‌ارتباط نیست.

عوامل تهدید خانواده از دیدگاه اجتماعی

خانواده امروزی از جهات مختلفی در معرض تهدید واقع است که به عوامل آن در ذیل اشاره می‌کنیم.

الف) رسانه‌های جمعی

این روز‌ها و در دنیای پرمشغله امروز، عواملی وجود دارند که انسان‌ها را به صورت انفرادی به خود مشغول می‌کنند و آن‌ها را از تعامل با دیگران باز می‌دارند. رسانه‌های جمعی از مهم‌ترین این عوامل به شمار می‌روند؛ این ابزار‌ها در کنار فایده‌هایی که دارند، تاثیرات منفی نیز بر جای می‌گذارند. در این میان شبکه‌های اجتماعی اگرچه بستر علمی و ... مناسبی را فراهم می‌کنند و می‌توانند در زمینه‌های گوناگون نقش موثری داشته باشند اما نباید از مضرات آن نیز غافل شد.

ب) اختلافات فرهنگی و طبقاتی

قرار نداشتن زن و مرد در یک طبقه اجتماعی و یا عدم مشابهت فرهنگی و شرایط ناهمگون خانوادگی موجب ایجاد مشکلاتی از قبیل تفاخر به شرایط خانوادگی برتر و تعصب بر قومیت خواهد شد.  شرایطی که در آن همیشه طرفین همدیگر را تحقیر و سرزنش می‌کنند و این وضعیت در نهایت به بروز بحث و درگیری و التهابات عاطفی بین زوجین می‌انجامد.

ج) تغییر الگوی مهاجرت

گسترش شهرنشینی و تغییر الگوی مهاجرت باعث افزایش ساکنان روستاها و شهر‌های کوچک به کلانشهرها شده است و در این میان خانواده‌ها برای مطابقت با  فرهنگ جدید، کم کم فرهنگ‌ها و آداب و رسوم سنتی خود را به دست فراموشی می‌سپارند و  تغییراتی را در ساختار اجتماعی شهر‌های بزرگ ایجاد می‌کنند؛ چنانچه  تفاوت‌های فرهنگی احتمال بروز برخی مشکلات در ازدواج‌ها را افزایش می‌دهد.

د) مصرف‌گرایی

مصرف گرایی الگوی غلطی است که در بین جوامع بشری و بویژه کشور‌های در حال توسعه به سرعت در حال گسترش است. در این میان افزایش مراکز خرید و فروشگاههای بزرگ ولع مردم برای خریدهای بی هدف را بالا برده است و اگر زوجین در روند زندگی خود توجهی به بودجه و شرایط اقتصادی شان نداشته باشند، در زندگی مشترک شان با مشکلات بی‌شماری مواجه خواهند بود.

ه) مسائل اقتصادی و مالی

هر زندگی با فراز و نشیب‌هایی همراه است و امکانات مالی می‌تواند به حل شدن مشکلات زندگی کمک کند، اما نباید مسائل مالی سرلوحه زندگی قرار بگیرد و دیگر موارد را تحت الشعاع قرار دهد. هر چقدر زوجین در زندگی مشترک بر داشته‌های اقتصادی خود تاکید کنند و حس مالکیت خود را به رخ یکدیگر بکشند، به آشفتگی و تزلزل زندگی خودشان دامن می‌زنند. اگر پیوند عاطفی زوجین قوی باشد و با یکدیگر همدلی داشته باشند، مشکلات مادی هر چقدر هم که دشوار باشد، می‌گذرند.

جعفر بای جامعه شناس با اشاره به عوامل متزلزل کننده خانواده اظهار کرد: خانواده‌ها در گذشته مستحکم‌تر و دارای کارکرد‌های زیادی بودند.

وی با بیان اینکه خانواده در گذشته کارکرد‌های آموزشی، تربیتی و اقتصادی داشت، تصریح کرد: زنان باید مهارت هزینه‌ها و مردان باید مهارت کسب درآمد و ثروت را داشته باشند و نباید قضاوت ارزشی در این زمینه صورت بگیرد که کدام یک قدرت بیشتری در این زمینه دارند.

این جامعه شناس با بیان اینکه عواملی همچون، اختلافات فرهنگی که شامل، اختلاف در نوع پوشش و اختلاف در نگرش و دیدگاه ها، اختلافات تحصیلی طبقاتی و قومیتی، بعضا اختلافات مذهبی و تغییر معیارها، از عوامل مهم تهدیدکننده بنیان خانواده است، گفت: اخیرا برخی جوانان و به خصوص مردان، از طبقات پایین جامعه به دنبال ازدواج با طبقات مرفه جامعه هستند و متوجه عواقب این امر نیستند که در آینده چطور می‌توانند از عهده مشکلاتی که گریبانگیرشان می‌شود، برآیند.

وی افزود: برخی از زن و شوهرها به زندگی متعادل و متعارف توجه نمی‌کنند و فقط بر ظاهر یکدیگر و مسائل سطحی و رو بنایی تاکید دارند؛ در واقع زوجین پیش از ازدواج در رابطه با افکار و دیدگاه‌ها هیچ صحبتی نمی‌کنند. هیچ وقت کسی که در رفاه مطلق زندگی کرده است، تحمل و صبر بر سختی و معیشت را نخواهد داشت.

جعفر بای  افزود؛ یکی از عناصر بسیار تاثیر گذار بر این مسئله تغییر الگوها‌ی مهاجرت است که اختلافاتی که پیش‌تر ذکر شد محصول همین تغییرات است.

وی گفت: عامل دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، بحث مهم رسانه‌های جمعی خاصه شبکه‌های اجتماعی است. رفتار هر انسانی محصول اندیشه اوست، اندیشه براساس آن چه تغذیه می‌کند شکل می‌گیرد. رسانه خوراک فرهنگی انسان‌ها را فراهم می‌کند و اگر این خوراک متفاوت باشد انسان‌هایی با رفتار‌ها و منش‌های گوناگونی به وجود می‌آیند و منجر به رفتار‌های متضاد خواهند شد.

این جامعه شناس تاکید کرد: کتاب، فیلم، شبکه ها‌ی اجتماعی و مطبوعات از جمله خوراک فرهنگی محسوب می‌شوند که باید در این فضا  انتخاب صحیح داشته باشیم.

وی با تاکید بر جایگاه مقدس خانواده گفت: نباید نقش خانواده بر سرنوشت انسان‌ها را سرسری گرفت و بی توجه از کنارش رد شد؛ باید خانواده‌ها را تقویت و حمایت کرد.

فاطمه منفرد پویا مشاور خانواده نیز درباره اهمیت بنیان خانواده گفت: در حال حاضر فرهنگ ایران به یک فرهنگ التقاطی تبدیل شده که نه به طور کامل سنتی است و نه مدرن؛ بنابر این چنین وضعیتی می‌تواند آسیب‌های زیادی را به خانواده‌ها وارد کند.

این مشاور خانواده گفت: خودخواهی و خشونت در خانواده و کوتاهی در انجام وظایف همسری نیز می‌تواند یکی از عوامل تنش زا در زمینه بنیان خانواده باشد.

وی با بیان اینکه نگرش زوجین به زندگی مشترک باید دید «برد –برد» باشد، گفت: آنها باید با گذشت و مدارا با یکدیگر رفتار کنند و دید «برد-باخت» را کنار بگذارند تا حس خوشبختی را در طرف مقابل ایجاد کنند.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان

انتهای پیام/