علت تولد نوزاد با بیماری شکاف لب (لب شکری) چیست؟

گروه سبک زندگی «تیتریک»؛ اغلب افراد در جامعه نسبت به شکاف لب و شکاف کام اطلاعاتشان اندک است. این عارضه شایع‌ترین ناهنجاری مادرزادی چهره (فک و صورت) به شمار می‌رود که می‌تواند عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد. بنابراین آگاهی والدین از این عوارض و انجام اقدامات لازم برای شناسایی این بیماران در مناطق محروم از سوی مسئولان می‌تواند سلامت کودکان کشور را حفظ کند.
در برخی موارد سهل‌ انگاری مادر باعث بروز عارضه شکاف لب و کام در فرزندش می‌شود. اگر خانمی در دوران بارداری داروهای ضد تشنج و خواب‌آور، الکل و سیگار مصرف کند یا حتی در اتاقی که دود سیگار باشد، تنفس کند، احتمال اینکه فرزندش با این بیماری متولد شود، افزایش می‌یابد. همچنین ابتلای مادر به عفونت‌های دوران بارداری همچون سرخک، سرخجه و عفونت ویروسی یا باکتریایی که سیستم ایمنی را مختل کند، به ویژه در سه‌ماهه نخست بارداری، عامل دیگر بروز شکاف لب و کام است. درضمن استرس و شوک در سه‌ماهه نخست بارداری و عوامل ناشناخته‌ای همچون جهش ژنی نیز می‌تواند در بروز این بیماری نقش داشته باشد.

شکاف لب و کام در مناطق محروم

بیماری مادرزادی شکاف لب و کام با سطح رفاه افراد ارتباط‌ مستقیم دارد، از همین رو آمار مبتلایان به این بیماری در مناطق محروم افزایش می‌یابد. در دنیا به ازای هر ۷۰۰ تولد زنده یک نفر مبتلا به شکاف لب است که البته آمار مبتلایان به این بیماری در کشورهای پیشرفته کمتر و در کشورهای جهان سوم بیشتر است. در کشور آمار مبتلایان به این بیماری حدود یک در ۸۰۰ یا یک در ۸۵۰ است. آمار مبتلایان به بیماری مادرزادی شکاف لب و کام تقریبا فراوان است. البته این آمار نیز در استان‌های مرفه با استان‌های محروم متفاوت است، چرا که این بیماری ارتباط مستقیم با سطح آگاهی و رفاه مردم دارد و در سه تا چهار‌ماهه نخست بارداری مراقبت‌های بیشتری باید از مادر انجام شود. بیماری مادرزادی شکاف لب با عمل جراحی به صورت قطعی درمان می‌شود و به‌طور تقریبی بیشتر ضایعات با جراحی برطرف می‌شود. هزینه درمان این بیماری با تعرفه دولتی در بیمارستان‌های دولتی بعد از اجرای طرح تحول سلامت ۵۰ تا ۱۰۰‌هزار تومان است و در بیمارستان‌های خصوصی با تعرفه دولتی بین پنج تا شش‌میلیون تومان می‌شود.
زنان باردار ویتامین ث مصرف کنند

والدین نباید از وجود عارضه شکاف لب و کام در نوزادشان هراس داشته باشند، چون این عارضه قابل درمان است. این بیماری در تمام کشورهای دنیا شیوع دارد، اما در کشورهای فقیر بیشتر از کشورهای پیشرفته و در نژاد سفید پوست بیشتر از سیاه ‌پوست است. بر اساس استاندارد جهانی تا سه ماه بعد از تولد بهترین زمان جراحی شکاف لب و مناسب‌ترین زمان جراحی شکاف کام، یک سالگی است. این بیماری دلایل مختلف دارد که از جمله آنها می‌توان به ژنتیک و نژاد اشاره کرد. برای مثال این بیماری در آسیای جنوبی و آمریکای جنوبی بیشتر دیده می‌شود. در ایران و اروپا به‌ ازای هر 700 تا 750 نفر یک مبتلا به شکاف کام و لب وجود دارد. افرادی که فرزند اولشان این بیماری را دارد احتمال بیماری فرزند دومشان به‌جای یک به 750، یک به 20 می‌شود. بنابراین دلایل ژنتیکی نقش مهمی دارد، اما نمی‌تواند عامل اصلی باشد. در این شرایط به مادران توصیه می‌شود در حین بارداری «ویتامین ث» بیشتر مصرف کنند.

مشکلات مبتلایان به شکاف لب و کام

بر اساس یافته‌های این تحقیق، بررسی مشکلات افراد مبتلا به شکاف دهان - صورت، نشان می‌دهد شایع‌ترین مشکل، فقدان مادرزادی و وجود دندان‌های لترال شیری اضافه در منطقه شکاف است. همچنین در این بیماران متوسط اندازه دندان‌های دائمی نسبت به افراد بدون شکاف، کمتر بوده و رویش تمام دندان‌های دائمی در شکاف لب و کام تاخیر دارد که متوسط این تاخیر با شدت شکاف اضافه می‌شود. وقتی هیپودونشیا «کم بودن تعداد دندان‌ها» وجود دارد، تاخیر مشخص‌تر است، اما تاخیر در هر دو جنس مشابه است. فقدان مادرزادی دندان‌ها و وجود دندان‌های فیوز شده «دندان‌های متصل به هم با پالپ مشترک» و دندان میخی شکل، چهار برابر افراد بدون شکاف است. در حالی که دندان‌های اضافه و دندان‌های متصل به هم با پالپ جداگانه وجود ندارد.

بروز عارضه در 3ماهه نخست بارداری

در جنین، ناحیه لب و کام از ماه نخست بارداری شروع به بسته ‌شدن می‌کند و در هفته دوازدهم بارداری کامل می‌شود. اگر عامل ناهنجاری‌ قبل از هفته چهارم اثر بگذارد، لب تشکیل نشده و شکاف بیشتر می‌شود. درضمن عوامل بروز این بیماری در دیگر ماه‌های بارداری چندان تاثیرگذار نیست. ‌همچنین درمان این عارضه باید بلافاصله بعد از تولد آغاز ‌شود، اما قبل از آن و حتی پیش از تولد نوزاد، والدین او باید از لحاظ روانی درمان شوند و آموزش ببینند. همچنین این نوزادان بعد از تولد از لحاظ تغذیه با مشکلات فراوان رو به رو می‌شوند. در این شرایط باید با مشورت فوق تخصص تغذیه به آنها شیر داد و باید نکات لازم رعایت شود. نوزادانی که دچار انواع شدید شکاف لب و کام هستند، ممکن ‌است دچار عفونت گوش شوند، چون اگر کام شکاف داشته باشد، «شیپور استاش» که در ناحیه حلق باز می‌شود، تحت‌ فشار قرار می‌گیرد و احتمال عفونت گوش میانی افزایش می‌یابد، بنابراین این کودکان باید تحت‌ نظر متخصص گوش و حلق و بینی و جراح پلاستیک شکاف لب و کام باشند. برخی از این افراد در سنین 16-18 سالگی به علت رشد نکردن ناحیه میانی صورت باید تحت نظر باشند. اگر جراحی به تعویق بیفتد، در ناحیه اطراف لب تاثیر می‌گذارد، چون اگر عضلات حلقوی لب بالا و پایین که شکل صورت را تشکیل می‌دهد، سریع ترمیم نشود، بدشکلی ایجاد می‌شود و روی فک و پایه پره بینی تاثیر منفی می‌گذارد. در این صورت برای اصلاح ناهنجاری به عمل‌های تکمیلی متعدد نیاز است. این در حالی است که اگر درمان تا قبل از دو سالگی انجام نشود، حافظه گفتاری کودک تشکیل نمی‌شود و حتی بعد از عمل هم گفتار مشکل می‌شود. گاهی هم فاصله دو قطعه کام زیاد و نزدیک کردنش سخت‌تر می‌شود.

شکاف لب‌وکام نگران‌کننده نیست

یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره درمان شکاف لب و کام به «آرمان» می‌گوید:‌ پدر و مادر در بروز شکاف لب و کام در نوزاد مقصر نیستند، بلکه این عارضه کاملا طبیعی و ارثی است. بشیر خالقی می‌افزاید: نوزادان مبتلا به این عارضه از طریق عمل جراحی بهبود می‌یابند. به گفته او بر اساس بررسی‌های انجام شده، عوامل ژنتیکی یکی از دلایل این بیماری در بین نوزادان است. این عارضه در صورت بروز شکاف در لب به «لب شکری» معروف است و در برخی از نوزادان نیز شاهد بروز شکاف در کام هستیم. شکاف لب با یک عمل جراحی ساده برطرف می‌شود، اما شکاف کام، مادر را در مواقع شیردهی با مشکلات متعدد مواجه می‌کند. این متخصص کودکان می‌گوید: باید در اسرع وقت این نوزادان را تحت عمل جراحی قرار داد. خالقی تاکید می‌کند: مساله ژنتیک تنها دلیل بروز شکاف در کام و لب نیست، بلکه مساله محیطی نیز در بروز این عارضه نقش دارد. در پزشکی مسائل مختلف در بروز یک عارضه نقش دارد. هر یک از عوامل بروز این بیماری به شکل حدس و گمان است. برای جلوگیری از بروز چنین عارضه‌ای مواردی همچون سن ازدواج باید مورد توجه قرار گیرد. او با بیان اینکه در سونوگرافی قبل از زایمان چنین مساله‌ای برای پزشک و والدین مشهود است، می‌افزاید: با تشخیص این عارضه در جنین هیچ ‌اقدامی نمی‌توان انجام داد.

دلایل ناشناخته در تولد نوزاد لب شکری

مریم به تازگی مادر شده و فرزندش به اصطلاح لب شکری است. او حتی‌الامکان فرزندش را به خیابان نمی‌برد و حتی تمایلی به دیدار اقوامش ندارد. او با بیان اینکه در حین بارداری تحت مراقبت بوده و هیچ‌یک از علت‌های بروز شکاف لب و کام همچون مصرف دارو، عوامل محیطی و... را نداشته است، به خبرنگار«آرمان» می‌گوید: امروزه بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های نو پدید مادر و جنین را تهدید می‌کند. هر چند در دنیای امروز تجهیزات پزشکی و درمانی مجهز است، اما نمی‌توان به مصونیت جنین و مادر از بیماری‌ها امید وارد بود. به گفته او امروزه عوامل محیطی در بروز بیماری‌ها نقش دارند. او در این مدت کام فرزندش را عمل کرده و از اینکه آثار این عمل جراحی بر صورت فرزندش بماند نگران است. او در این باره می‌گوید: در این مدت شیر دادن و بلع نوزاد با مشکل همراه بود. در این شرایط مادران باید از طریق متخصص کودکان نحوه شیردادن به این کودکان را بیاموزند. به گفته او شکاف کام بیش از شکاف لب تغذیه نوزاد را دچار مشکل می‌کند، چون نبود اتصال و پیوستگی بین «اپی گلوت حلق» و «کام نرم» باعث می‌شود که کودک نتواند بین تنفس و تغذیه هماهنگی ایجاد کند و در نتیجه شیر به بینی وارد می‌شود.