طولانی ترین دیواری که قدیم به "مار سرخ" معروف بوده است

گروه گوناگون «تیتریک»؛ دیوار بزرگ گرگان یا دیوار سرخ، دیواری تاریخی است که از کنار دریای خزر در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوه های گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه می یافته است. هم اکنون تقریباً تمام این دیوار از میان رفته است و تنها بخش های کوچکی از آن که در زیر خاک مدفون مانده، باقی است. این دیوار در متون قدیمی "مار سرخ” نیز نامیده شده است.


برخی معتقدند دیوار بزرگ گرگان به دوره ی مادی، هخامنشی یا اشکانی مربوط می شود؛ ولی مطالعات باستان شناسی انجام شده نشان می دهد که دیوار بزرگ گرگان به اواخر دوره ی ساسانی متعلق است و بازه ی زمانی 429 میلادی تا حدود سال 615 میلادی را دربرمی گیرد.


از لحاظ قدمت، دیوار چین که به دوره ی پیش از تاریخ مربوط می شود قدیمی ترین دیوار در دنیاست. دیوارهای آنتونی در یونان، دیوار گرگان و تمیشه که تقریبا در یک دوره هستند در رده ی بعدی قرار دارند. از نظر طولی میز دیوار بزرگ گرگان پس از دیوار چین، دومین دیوار طولانی در قاره ی آسیا می باشد؛ ولی در جهان پس از دیوار چین با حدود شش هزار کیلومتر طول و دیوار لیمز با حدود 500 کیلومتر طول، دیوار گرگان سومین دیوار طولانی جهان است.

نخستین بار اریک اشمیت باستان شناس آمریکایی، هنگام عبور از منطقه گرگان با هواپیما، متوجه وجود دیوار قرمز رنگی شد که عکس برداری های وی اسناد مهمی را برای باستان شناسان بعدی برجای گذاشت.

باستان شناسان طی بررسی های خود شاهد تعداد زیادی کوره و کارگاه ساخت آجر در طول دیوار و در فواصل نزدیک به آن بوده اند که نشان دهنده کارگاه صنعتی بسیار بزرگ برای احداث این دیوار می باشد. این یافته ها نشان می دهد که در ساخت این دیوار ده ها میلیون قالب آجر به کار رفته است. طبق برآوردها30هزار سرباز می توانستند در طول دیوار مستقر شوند.


یکی از جنبه های قابل توجه این دیوار، مهندسی پیشرفته آن و مصالح به کار رفته می باشد که در مقایسه با دیوار چین و لیمز مشخص می شود. مصالح به کار رفته در دیوار چین سنگ، چوب و آجراست، در حالی که تمام 200 کیلومتر دیوار گرگان از آجر ساخته شده است.


در مقابل دیوار، خندقی نیز وجود دارد که در زمان جنگ آب گرگان رود به سمت این خندق هدایت می شده تا مانعی برای نفوذ دشمن باشد. علاوه بر این، یک سد نیزبه نام کرگز روی دیوار گرگان ساخته شده بود تا آب کورد نیاز خندق تأمین شود.


از ویژگی های دیگر این دیوار می توان به 36 قلعه موجود در پشت دیوار گرگان اشاره کرد. وسعت این قلعه ها 5 تا 20 هکتار بوده که همه ی آن ها ویژگی های دفاعی دارند. در نواحی غربی دیوار که بیشتر دشت و بیابان است و دید بیشتری وجود دارد قلعه ها با تراکم کمتری ساخته شده اند، ولی در نواحی شرقی که تپه ماهور و کوهستان بیشتری به چشم می خورد قلعه ها متراکم تر هستند. بزرگترین قلعه در میان این قلعه های پشتیبان، 330 هکتار وسعت دارد.


اکنون بخشی از دیوار در منطقه "پیشکمر” شمال شرق کلاله وجود دارد که بهترین جا برای دیدن این دیوار، شمال گنبد به سمت کلاله و مراوه تپه بوده و بهترین محل در این مناطق نیز روستای ” تمر قره قوزی” می باشد.

از جنبه گردشگری به شرط فراهم شده امکانات لازم، بازدید این اثر تاریخی پر جاذبه می تواند مکمل تورهایی برای جهانگردی در استان گلستان باشد.