حاشیه نشینی زائیده ویژگی های نابرابر در روابط اجتماعی است

به طور کلی چهار ویژگی زیر را برای اجتماعات حاشیه نشین ذکرکرده اند:

۱- ناامنی حق تصرف

۲- شرایط ساختاری نابهنجارمسکن

۳- دسترسی ضعیف به امکانات ، آب آشامیدنی سالم وتغذیه

۴- تراکم بیش ازحد

آنچه که خانوارها و ساکنین فردیس و مشکین دشت را شامل تعاریف حاشیه نشینی می کند این موضوع است که حتی با سکونت در متن شهر و قرار گرفتن در محدوده اقتصادی و اجتماعی محیط شهری ،جذب اقتصاد و اجتماعی شهری نشده اند و در قیاس با استانداردهای شهر نشینی ، فعالیت ها و نحوه بهره وری زندگی مردم به طور متعارف شامل فرهنگ شهرنشینی پیشرفته نیست .

عامل اصلی آن نیز مهاجرت تدریجی و سپس تصاعدی در جوار مراکز بزرگ صنعتی و پیدایش یکباره شهرهای بدون قدمت در دوران معاصر و رنگ باختن مفهوم بومیت در این نقاط است.

ساکنین عمدتا به واسطه ی جاذبه های شهرنشینی و رفاه شهری از زادگاه خود خارج شده وبه سوی شهرهای صنعتی و بازارهای کار موجود در آن کشانده شده اند .

بیشتر مهاجرین افراد ناتوان و ناچاری هستند که به منظور گذراندن زندگی بهترو دستیابی به رفاه بیشتر جامعه ی شلوغ شهر فردیس را انتخاب کرده اند .

معمولاً حاشیه نشینان در فردیس را کسانی تشکیل می دهند که درمحیط شهری زندگی می کنند اما به عنوان یک شهروند از امکانات و خدمات شهری بهره نمی برند. این داده ها بیانگر این حقیقت است  که این گروه ها به علت ناباوری نسبت به ارزشها و بیگانگی نسبت به موقعیت جدید از جامعه ی ایده آل کناره گرفته و درحالت معلق در حاشیه اجتماع مستقر شده اند و بعلت بضاعت کم مالی (با توجه به توان اقتصادی) نتوانسته اند خود را با ساکنین متن نشین تطبیق دهند.

 این عدم سازگاری اجتماعی سبب نفی و گرایش آنها به مناطقی است که بتوانند زمینه ی جذب آنها را با حد اقل توانایی فراهم کند.

 اگر حاشیه نشینی را به عنوان یک مکان درنظر آوریم به دلیل پایین بودن نرخ زمین ویا عدم نیاز به اجازه ساخت وساز، نبود نظارت و کنترل دولتی رانده شدگان از متن ها با هجوم به این محدوده ها سبب تداعی شدن این تعریف در اذهان عمومی خواهد شد که حاشیه نشینی زائیده وجود ویژگی های نابرابردر روابط اجتماعی مسلط بر جامعه است. بر این اساس استفاده از امکانات شهری موجود پاسخگوی حجم فیزیکی محدود و جمعیت ۵۰۰ هزار نفری فردیس نبوده است . حال نبود برخی امکانات رفاهی ،فرهنگی ،بهداشتی و درمانی و … را اضافه نمائید . به این واسطه قشر ضعیف تر به علت برخی محرومیت ها در برابرهرگونه آسیب اجتماعی بی دفاع خواهند بود.

 شدت اختلاف بین سکونت گاه ها باعث می شود عده ای شهرنشین و عده ای شبه روستا نشین وعده ای دیگر حاشیه نشین شوند.این شدت اختلاف بستگی به میزان شدت در تمرکز گرایی روابط اجتماعی دارد.هرچه از میزان تمرکز گرائی کاسته شود از گسترش و شدت اختلاف بین انواع سکونت گاه ها کاسته می شود.

به این ترتیب علاوه بر بافت حاشیه نشین، بعلت کیفیت پائین ساختمانها و هرج و مرج ساختاری در معابر و دسترسی ها ،بافت فرسوده را نیز در زمان کوتاه تحمیل نموده است . این نقاط نا همگون، آسیبهای اجتماعی را به وجود آورده و این زنجیره همچنان در حال فراخ شدن است .

در آخر این نتیجه حاصل می شود که فرهنگ و رفتارهای اجتماعی هر فرد از محل زندگی او مخرج می شود. امید داریم شهروندان به این باور برسند که آنچه می سازند ، حقیقتا به معنای ساختن نیست ، بلکه شاید مفهوم ویرانی است .

قاسم فلاح نژاد – کارشناس شهرسازی و معماری

انتهای پیام/