شست و شوی بینی چه مزایایی دارد؟

گروه سبک زندگی «تیتریک»استفاده از محلول آب نمک برای شستشوی بینی یکی از روش های بسیار قدیمی است که علاوه بر تمیز کردن مجرای بینی و سینوس ها از ذرات آلوده و بیماری زا، پوشش مخاطی بینی را هم تقویت می کند.

مزایای شست و شوی بینی

شستشوی بینی با آب نمک و یا سرم شستشوی 0.9 درصد (به شکل آماده در داروخانه ها می فروشند) به شما کمک کند تا از دست عوامل آلوده و بیماری زا که به داخل بینی راه یافته اند خلاص شوید.

مسیر بینی موهای ریزی دارد که برای گرفتن گرد و خاک ، باکتری ها، ویروس ها، و دیگر مواد مزاحم به جلو و عقب حرکت می کنند. مخاط (موکوس یا ترشحات) بینی مانند نوعی کاغذ فیلتر عمل می کند و ذرات تنفسی را می گیرد. این ذرات به پشت گلو می روند، بلعیده شده و توسط اسید معده نابود می شوند. غلظت موکوس بینی همراه با مشکلات سینوسی (سینوزیت) تغییر می کند و غلیظ تر می شود. شستشوی بینی باعث می شود تا ترشحات نرم و رقیق شود و به موهای ریز بینی برای از بین بردن بهتر باکتری ها و دیگر مواد محرک از سینوس ها و مجرای بینی کمک می کند. شستشوی بینی با آب نمک برای تمیز کردن سینوس های پر شده و رفع علایم سینوزیت مفید است
لذا شستشوی بینی یک راه موثر برای از بین بردن علائم سینوزیت است که می تواند به تنهایی و یا همراه با سایر درمان های سینوزیت مانند مصرف آنتی بیوتیک ها و اسپری های بینی مورد استفاده قرار بگیرد. البته باید گفت بخور دادن منظم روی یک ظرف آبجوش نیز یکی از موثرترین درمان های سینوزیت می باشد.

آب نمک موثرتر از اسپری بینی

محققان دانشگاه اورگان طی یک مطالعه دریافتند که برای رفع سینوزیت، شستشوی بینی با آب نمک می تواند بسیار موثرتر از اسپری های بینی باشد. در یک مطالعه حدود 200 نفر از افرادی که دچار سینوزیت مزمن بودند انتخاب شدند. در گروه اول 100 نفر به مدت هشت هفته از روش شستشوی بینی با آب نمک و در گروه دوم هم 100 نفر از روش اسپری بینی استفاده نمودند.

پس از طی این دوره ، در گروه اول پس از دو هفته بهبود آشکار علائم گرفتگی بینی و سینوزیت دیده شد و پس از اتمام دوره تقریباً 60 درصد آنها فاقد علائم بیماری بودند، در حالی که در گروه دوم فقط در 40 درصد بهبودی علائم مشخص گردید. لذا با استفاده از روش ساده و ارزان شستشوی بینی با آب نمک می توان اثربخشی بالایی به همراه درمان های لازم در درمان سینوزیت مزمن مشاهده کرد. محققان توصیه می کنند که بیماران مبتلا به سینوزیت مزمن از روش مذکور برای کاهش یا از بین بردن علائم خویش استفاده کنند. شستشوی بینی با محلول نمکی مفید است، ولی نباید برای مدت زمان طولانی پشت سر هم این کار را انجام داد.

شست و شوی روزانه بینی از بیماری های زیر جلوگیری می کند:

سرماخوردگی، سرفه، التهاب چشم و بینی و گلو، التهاب سینوس های پیشانی، سردرد، خستگی، بیخوابی.
معایب شست و شوی بینی

شستشوی بینی برای تمیز کردن سینوس های پر شده و رفع علایم سینوزیت مفید است، اما یک مطالعه در کالج آلرژی آمریکا ، آسم و ایمونولوژی در سال 2009 نشان داد که استفاده طولانی مدت از آب نمک برای شستن بینی ممکن است نتیجه معکوس دهد. این مطالعه نشان داد بیمارانی که از آب نمک برای شستشوی بینی برای یک سال استفاده می کردند و سپس استفاده از آن را به مدت یک سال متوقف کردند، بروز سینوزیت در طی سالی که آب نمک استفاده نشده بود  ،62 درصد کاهش یافت. لذا می توان نتیجه گرفت که ترشحات بینی کارکرد مفید هم دارند و آن هم کمک به حفاظت از بدن در برابر عفونت هاست. ترشحات بینی حاوی عناصر ایمنی (ضدمیکروبی) بسیار مهم هستند که در خط اول دفاع در برابر عفونت های تنفسی قرار دارند.

همانطور که آب نمک به حذف موکوس مضر بینی کمک می کند، ممکن است این عوامل ضدمیکروبی را نیز رقیق کند و یا بشوید. لذا از آب نمک برای شستن بینی باید در حد اعتدال استفاده کرد. بهتر است به جای درست کردن آب نمک در خانه، از محلول سرم شستشوی آماده که در داروخانه ها می فروشند، برای شستن بینی خود استفاده کنید. افرادی که به طور مداوم بینی خود را با آب نمک یا سرم نمکی می شویند، تصور می کنند که این کار مفید است، در حالیکه این کار مشکل را بدتر می کند. لذا توصیه می شود از سرم نمکی برای شست و شوی بینی بیش از 1 تا 3 هفته پشت سر هم استفاده نشود.

اگر نشانه های بیماری شما در این زمان بهبود پیدا نکرد، به پزشک مراجعه کنید. او می تواند مشکل زمینه ای شما را تشخیص داده و درمان مناسب را به شما ارائه دهد.

نحوه شستن بینی با ظرف نتی

برای شستشوی بینی می توان از ظرف مخصوص کوچکی به نام ظروف نتی (neti pot) استفاده کرد (هر دو تصویر بالا). این ظرف دارای جنس های مختلف سرامیکی، پلاستیکی و ... است و در داروخانه ها به فروش می رسد. برای شستن بینی با ظرف نتی، ابتدا سرتان را به یک طرف بچرخانید و به آرامی لوله قوری نتی را به بخش بالایی بینی ببرید، طوری که به راحتی در حفره بینی قرار بگیرد. لوله را به بخش میانی (تیغه) بینی  فشار ندهید. محلول آب نمک به داخل بخش بالایی بینی شما ریخته می شود. مطمئن شوید که از راه دهان می توانید به راحتی نفش بکشید.
از آب شیر برای شستشوی بینی استفاده نکنید. باید از آب مقطر و یا آب جوشیده ولرم برای درست کردن آب نمک استفاده کنید. این محلول بلافاصله از سوراخ دیگر بینی بیرون می ریزد (همانند شکل).

وقتی که ظرف خالی شد، برای خارج کردن آب نمک اضافی و خلط ها از بینی ، به آرامی روی یک دستمال تمیز فین کنید. سپس عمل شستشو را برای سوراخ دیگر بینی تکرار کنید. اگر دچار علائم بیماری سینوزیت هستید، شستشوی بینی را به صورت یک بار در روز شروع کنید. اگر احساس بهتری پیدا کردید، ممکن است بخواهید این کار را دو بار در روز انجام دهید. ولی یادتان باشد نباید برای مدت زمان طولانی این کار را انجام دهید، چون ضرر دارد.

توصیه های لازم

- به طور کلی شستشوی بینی با محلول نمکی مفید است و خطری ندارد، ولی نباید برای مدت زمان طولانی پشت سر هم این کار را انجام داد.

- بهتر است به جای درست کردن آب نمک در خانه، از محلول سرم شستشوی آماده که در داروخانه ها می فروشند، برای شستن بینی خود استفاده کنید، زیرا هم آب آن استریل است و هم مقدار نمکش در حد مجاز و استاندارد.

- بهتر است از ظروف مخصوص شستشوی بینی مانند ظروف نتی برای این کار استفاده کرد تا سینوس ها کاملا تمیز شوند. فقط طبق دستورالعمل بالا باید از آنها استفاده کرد.
کسی که مستعد خون دماغ است، باید از شستشوی بینی خودداری کند

- افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است، باید قبل از شستشوی بینی با پزشک مشورت کنند، زیرا آنها در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت قرار دارند.

- از آب شیر برای شستشوی بینی استفاده نکنید. باید از آب مقطر و یا آب جوشیده ولرم برای درست کردن آب نمک استفاده کنید.

- کسی که مستعد خون دماغ شدن است و مکانیسم بلع خوبی ندارد، باید از شست و شوی بینی خودداری کند.

- پس از هر بار استفاده از ظرف شستشو مانند قوری نتی یا سرنگ، آن را بشویید و در معرض هوا قرار دهید تا خشک شود.

- وسیله ی شستشوی بینی خود را تمیز نگه دارید تا پناهگاه باکتری های بیماری زا نشود. البته همانطور که شما مسواک خود را هر چند ماه یک بار عوض می کنید، ظرف نتی یا سرنگ خود را دور انداخته و یکی جدید بخرید.