وقتی صلوات بر پیامبر(ص) تحریف شد

گروه دین و اندیشه «تیتریک» ؛ مراسم رونمایی از مجموعه 7 جلدی «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» عصر روز چهارشنبه 28 فروردین ماه با حضور حجج اسلام سید مهدی خاموشی، محمدهادی یوسفی غروی، حسین قشقایی و جمعی از پژوهشگران و محققان در سالن همایش پژوهشکده باقرالعلوم(ع) برگزار شد.

* ترفند عده‌ای برای تغییر در صلوات بر پیامبر(ص)

حجت‌الاسلام یوسفی غروی سرپرست نویسندگان و محققان این اثر در مراسم رونمایی از مجموعه 7 جلدی «دایرة‌المعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» گفت: یکی از زمینه‌های دفاع از تشیّع، نوشتن درباره صحابه است و از آنجایی که شیعه عمدتاً درباره اهل بیت علیهم‌السلام قلم فرسایی می‌کند و دغدغه بسیاری در این خصوص دارد از این رو برخی از مسلمانان مسئله «پیروی از صحابه» را عنوان کرده و به شیعیان درخصوص عدم توجه به صحابه خرده گرفته و می‌گویند که شیعه فقط به اهل‌بیت (ع) اهتمام و اکتفا دارد بنابراین این موضوع نیازمند پاسخی مناسب بود تا زمینه مغالطه آنها را فراهم نیاورد.

وی افزود: حدود 300 سال قبل مرحوم سیدعلی خان مدنی شیرازی متوجه این موضوع شد و قلم به دست گرفت و کتاب «الدرجات الرفیعه» را نوشت که البته بخشی از این مقصد انجام شد و بنا به دلایلی از  بخش دیگری از این مقصد بازماند. اما انصافاً چهار بابی که مرحوم سید علی خان مدنی در این اثر به آن پرداخته بسیار مغتنم و نفیس بوده و یکی از پیشنهادهای بنده به محققان پژوهشکده باقرالعلوم(ع) احیای این کتاب است که نیازمند بازنگری همراه با تحقیقات فنی است.

پژوهشگر تاریخ اسلام اظهار داشت: عمده کار سیدعلی خان مدنی شیرازی به شرح صحیفه سجادیه با عنوان «ریاض السالکین» اختصاص دارد که مشروح‌ترین و مفصل‌ترین شرح صحیفه سجادیه به شمار می‌رود.

وی ادامه داد: 250 سال بعد، مرحوم محدث قومی مجدداً در صدد پاسخگویی به این مغالطه پرداخت و به این فکر افتاد که کتابی را بنویسد بنابراین کتابی کم حجم اما مفصل‌تر از اثر سید‌علی خان با عنوان «تحفة‌الاحباب فی نوادر آثار الاصحاب»به رشته تحریر درآورد که البته مرحوم محدث قومی آن دسته از اصحابی که شأن صحابه بودن را نیز رعایت نکرده بودند را برای عبرت گرفتن عموم مسلمانان ذکر کرده است.

یوسفی غروی با بیان اینکه کتاب مرحوم «عالمی» نسبت به کتاب سیدعلی‌خان و مرحوم محدث قومی کاملتر است، گفت: آثار گذشته، قطعه‌هایی از این کار را انجام داده و قلم مرحوم محدث قومی نیز مربوط به یکصد سال قبل است که برخی از منابع تراجمه ذکر شده در این اثر وی، نزدیک به یک صفحه است.

وی گفت: جلد اول مجموعه 7 ‌جلدی «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» به صحابه بنی‌هاشم از جمله اهل‌بیت پیامبر (ص) اختصاص دارد و مابقی صحابه براساس حروف الفبا تنظیم شده است.

سرپرست نویسندگان و محققان مجموعه 7 ‌جلدی «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» در بخش دیگری از سخنان خود به جمله «صلی‌الله علیه و آله» اشاره کرد و گفت: در هیچ‌ کجا و هیچ روایتی از ائمه اطهار علیهم‌السلام، تاکیدی مبنی بر «و‌ سَلّم» نمی‌بینیم، افرادی که در صدد بودند کلمه «آله» را حذف کنند واژه «وسَلّم» را به عبارت «صلی‌الله علیه» اضافه کردند که چنین استنادی صحیح نیست و به شیعه تعلقی ندارد.

وی ادامه داد: «ابن حجر عسقلانی» با اینکه کتابی را در رد شیعه نوشته است اما وقتی به مبحث صلوات می‌رسد بر این نکته اعتراف کرده که حق با شیعه است. همچنین منظور از «سلموا تسلیما» در سوره مبارکه احزاب، سلام کردن بر حضرت رسول(ص) نیست بلکه منظور از آن، تسلیم بودن در برابر امر ایشان است.

* «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» یک اثر صرفاً حدیثی نیست

حسین قشقایی رئیس این پژوهشکده به بیان تاریخچه مختصری در خصوص تحقیق درباره صحابه پیامبر(ص) پرداخت و سپس به ویژگی‌هایی از «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» اشاره کرد و گفت: طرح کلی این پژوهش در سال پیامبر اعظم(ص) ارائه شد و  با همکاری گروه تاریخ دانشگاه تهران گفت‌وگوهایی صورت گرفت. عنایت پروردگار بود که به کتاب مرحوم «عالمی» برخورد کردیم که 25 درصد «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» از این کتاب است اما در کل، این کتاب مرحوم عالمی گویای آنچه که ما می‌خواستیم نبود.

وی اظهار داشت: محققان و پژوهشگران، مقالات بسیاری در این زمینه برای ما ارسال کردند و حجت‌الاسلام یوسفی غروی نیز تمام مقالات را مطالعه کرد و در نهایت تعداد اندکی از آنها پذیرفته شدند.

قشقایی با بیان اینکه در این مجموعه 7 جلدی، تاریخ صحابه و سیره پیامبر(ص) منطبق با معارف شیعی نگاشته شد در حالی که کتاب مرحوم عالمی این ویژگی را به این شکل نداشت، تصریح کرد: در عرصه علمی تاریخ، بیشترین منابع متعلق به اهل سنت است اینکه در نگارش تاریخ صحابه، دیدگاه‌ها منطبق بر معارف و تفکر شیعی باشد چنین اثری وجود نداشت.

وی یادآور شد: نکته‌ای که شاید کمتر بیان ‌شود این است که مجموعه 7 جلدی «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» در عین اینکه مستند است کاملاً علمی و پژوهش است و جنبه تحقیقی و پژوهشی دارد که بر ارزش و اهمیت آن می‌افزاید. بنابراین مهارت بسیاری می‌خواهد که یک اثر در عین اینکه تاریخی است بتواند مبلّغ و ترویج کننده معارف اسلام هم باشد.

رئیس پژوهشکده باقرالعلوم(ع) خاطرنشان کرد: اگر کتاب «دایرةالمعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» به جهان اسلام عرضه شود همانند «بحارالانوار» و سایر کتب حدیثی، دیگر صرفاً به دید یک اثر حدیثی نگاه نخواهد شد بلکه به عنوان یک اثر تبلیغی و ترویجی در تاریخ اسلام شمرده می‌شود.

قشقایی در بخش دیگری از سخنان خود به بیان فعالیت‌های پژوهشکده باقرالعلوم(ع) پرداخت و گفت: رویکردی که ما حدوداً از سه سال پیش در پژوهشکده به آن تمایل پیدا کرده و دنبال می‌کنیم این است که هدف اصلی‌مان را از بحث توسعه فرهنگ دینی به روی مسئله تبلیغ، منعکس کرده‌ایم؛ هدف نزدیک سازمان تبلیغات اسلامی همین است و ما باید با پشتوانه‌ علمی سازمان به تبلیغ دین بپردازیم.

وی تولید محتواهای مورد نیاز در عرصه تبلیغ، شناسایی فرصت‌ها و تهدیدها و خنثی‌سازی تهدیدات، موضوعات راهبردی را از جمله اقدامات راهبری پژوهشکده باقرالعلوم(ع) برشمرد و گفت: در تولید محتوا در سه بخش کار می‌کنیم بخش احکام، حدیث و سیره و بخش احیای آثار و در بخش احکام نیز به ابواب فقهی با نگاه تبلیغی فعالیت می‌کنیم از این رو به گونه‌ای احکام فقهی را با مستندات می‌آوریم که این مستندات در دسترس مبلغ  قرار گرفته و با آنها به تبلیغ دین می‌پردازند.

رئیس پژوهشکده باقرالعلوم(ع) ادامه داد: در حوزه‌های حدیثی که باید پشتوانه مبلغان باشد دو کار در حوزه خانواده و روایات اخلاقی انجام می‌شود که یکی از آنها نمایه‌گذاری روایات اخلاقی است بدین صورت که یک مبلغ، هنگام بیان یک موضوع به تمام جوانب و زوایای آن دست می‌یابد.

وی عنوان کرد: خنثی‌سازی اقدامات ضد تبلیغی فرق و ادیان و کارهایی که در حوزه وهابیت و بهائیت در عرصه رسانه‌ها انجام می‌شود از دیگر فعالیت‌های این مرکز است. در سال 90 چندین فیلم مورد نقد و بررسی قرار گرفت و رصدی از نگاه دینی داشته‌ایم به آنچه که در عرصه سینما ورود پیدا می‌کند و با مبانی دین برخورد می‌کند.

قشقایی تصریح کرد: در حوزه محتوای تبلیغ به دنبال این هستیم که تمام نیاز یک مبلغ را برآورده کنیم که طراحی بسیاری از روش‌ها و فنون سخنرانی، تبلیغ‌ چهره به چهره و ... از جمله اقدامات ما در این خصوص به شمار می‌رود.

* «دایرة‌المعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» جامع‌ترین اثر در این حوزه است

حجت‌الاسلام سید مهدی خاموشی رئیس سازمان تبلیغات اسلامی نیز در ادامه مراسم رونمایی از مجموعه 7 جلدی «دایرة‌المعارف پیامبر اعظم(ص)» گفت: امیرالمؤمنین(ع) الگوی زندگانی مردان و حضرت زهرا(س) الگوی زندگانی بانوان جامعه ما هستند. پیامبر گرامی اسلام به عنوان آخرین پیامبر و رساننده وحی منزل و قرآن به عنوان معجزه‌ ایشان مهمترین نسخه هدایت بشری است.

وی اظهار داشت: ضرورت داشت که محققان جامعه علمی ما سال به سال، تحقیقات دقیق و مطالعات جدیدی را برای زندگی فردی، اجتماعی، سیاسی محیط پیرامون حضرت و افق‌هایی که حضرت برای جامعه بشری ترسیم می‌کنند را تبیین کنند چراکه پیامبر اکرم(ص) از منبعی مانند وحی سخن می‌گوید؛ «إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَى».

* 3 رکنی که در نظام تکامل الهی به آن نیاز داریم

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی ادامه داد: ما معتقدیم آنچه را پیامبر(ص) به جامعه بشری می‌دهد، بشر مأمور به دریافت آن است و آنچه را که نهی می‌کند، بشر مأمور به پرهیز و دوری از آن است. بر اساس اعتقاد ما، پیامبر اکرم(ص) جامع تمام الهاماتی است که به انبیاء شده و نسبت او با دین اسلام، مکمل و بلکه ناسخ برخی ادیان گذشته است؛ بنابراین وجود زندگی حضرت برای همگان درس زندگی است.

وی با اشاره به آیه 92 سوره مباره «آل عمران» مبنی بر «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ» عنوان کرد: در این آیه اعتقادات، اخلاق و احکام، سه رکنی است که ما برای تعالی در نظام تکامل الهی به آن نیازمندیم. بنابراین سخن پیامبر(ص) هم می‌تواند وحی منزل باشد و هم می‌تواند سخن خود حضرت باشد که در این صورت باز هم سخن ایشان برای ما حجت است. احکام رسول‌الله(ص) برگرفته از آن چیزی است که خداوند متعال وحی کرده است.

خاموشی اظهار داشت: در نگاه فقهی، سخن و رفتار حضرت رسول(ص) برای ما حجیت دارد که از آن به روش عملی و سیره یاد می‌شود و ما باید همانند حکم الهی به آن نگاه کنیم و حتی تقریر حضرت را حجت می‌دانیم. بر همین اساس نقل روایات از لسان پیامبر(ص) کاری بود که باید انجام می‌شد.

وی با بیان اینکه تألیف مجموعه 7 جلدی «دایرة‌المعارف پیامبر اعظم(ص)» از سوی پژوهشکده باقرالعلوم(ع) کاری فاخر است، گفت: امیدوارم هر چه سریعتر «دایرة‌المعارف پیامبر اعظم(ص)» به زبان عربی نیز ترجمه شود و نیاز است جامعه علمی ما مفاهیم آن را دریافت کند.

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی تصریح کرد: خواسته‌ای که در مراحل ابتدایی این اثر از علمای گرامی داشتیم، این است که ما پیرامون صحابه پیامبر اکرم کار جامعی انجام دهیم. البته من ادعا می‌کنم که مجموعه 7 جلدی «دایره‌المعارف صحابه پیامبر اعظم(ص)» از تحقیقات گذشته در این حوزه کامل‌تر و جامع‌تر است و اگر بگوییم تحقیق فعلی، تکمله خوبی نسبت به تحقیق‌های گذشته است و وجهه کاملی دارد، ادعای گزافی نیست.

وی گفت: خداوند را شاکرم که این مسئله پیرامون زندگی مبارک حضرت رسول(ص) انجام شده و جامعه علمی، نسل جوان و سایر مسلمانان جهان می‌توانند از این تحقیق بهره ببرند چرا که کسانی در زمان پیامبر اکرم زیسته‌اند و یا افرادی که پس از حضرت نیز حضور داشته‌اند رفتار و گفتار آنها، نوع کنش واکنش اجتماعی صحابه به دستورات پیامبر می‌تواند نظام الگوی خاصی را به جامعه ما ارائه دهد.